Recep Cengiz- 6 Ekim 2021 Hakemlerin yönetim kalitesini belirlemede; fiziksel, bilişsel ve sosyal özellikler olduğu gibi zihinsel faktörler de önemlidir.

Bu zihinsel faktörlerden özellikle bilişsel özellik büyük önem taşımaktadır. Hakemin başarı/başarısızlığında doğru veya yanlış karar vermesinin ne derece etkili olduğunun bilinmesi, önemli bir hakem performans değerlendirme kriteridir. Çünkü, hakemlerin karar verme performansı ‘güvenilir’ hakem algısının oluşmasında ‘adalet, doğruluk, tarafsızlık ve sorumluluk’ gibi etik değerler önemlidir. Çünkü bir hakemin verdiği karar, o hakemin kariyeri ve takımların sportif başarısını olumlu/olumsuz yönde etkileyecektir.

Hakemlerin kararları oyun kuralları ve talimatlarla sınırlıdır. Hakemler bu sınırlama içerisinde en kısa zamanda kararı vermek ve bunu en doğru iletişimle yerine getirmek zorundadır. Cüneyt Çakır, Fırat Aydınus ve Halil Umut Meler gibi hakemler pozisyon ve olayları doğru algılayıp, doğru yorumlayıp, çabuk ve doğru karar verebilme beceri ve kapasitesine göre ön plana çıkmakta ve değer kazanmaktadırlar.

Futbolda karar verme, hakemin bilgi oluşturma yeteneğine ihtiyaç duyar. Hakem yönettiği müsabakada karşı karşıya kaldığı durum/lar karmaşıktır ve ilgisiz bilgiler içerir. Bu saptama doğrultusunda hakem kararlarına bakıldığında:

Eleştirel hakem kararları, hakemin gördüğü değil görmek istediği şekilde yorumlaması ve karar verdiği pozisyonlardır.Hakemlere ilgili güvensizlik riskini artıran eleştiri ve yakınmalar yaygın hale geldiyse, hakemlerin oyun kurallarından önce yönettikleri oyunun ne olduğunu bilmelerinde yarar var.

Hatalı hakem kararları, hakemin iyi niyetli olmasına karşın pozisyonları süzememesi, görmemesi veya yanlış bir mantıkla yorumlamasıdır.

Duygusal hakem kararları, hakemin mensubu olduğu din, ırk veya taraftarlık gibi organik bağlarından dolayı daha müsamahakâr davranmasıdır. Hakemin geçmişte yaşadığı olayın öfkesini bilinçaltında tutup ve oyunu kurallarına göre değil kendi kurallarına göre yönetme arasında ‘gel-git’ler yaşayarak duygularını müsabakalara yansıtması da olasılıklar dahilindedir.

Güçlü hakem kararları, hakemin her şeyi yapabilecek kadar güçlü görünme arzusu ile müsabaka yönetmesidir.

İdeal hakem kararları, hakemin adil ve dürüst bir düşüncenin eseri olmadan verdiği kararlardır. maçı hakemin ‘düdüğü’ değil ‘zekâsı, oyun bilgisi, yönetim becerisi, adalet duygusu, pozisyon sezgisi ve iradesi’ yani nitelik sahibi bir hakemin otoritesiyle maç yönetmesidir.Hakemin verdiği kararların yaratıcı bir zekâ ve duyarlı bir vicdanda karşılık bulmasıdır.

Korkak hakem kararları, hakemin kural gereği vermesi gereken kararı verememesidir. Bu tip hakemler zaman zaman antrenörlerin oyun planlarını zorladığını unutmamak gerekiyor.

Mantıksız hakem kararları, oyunda akıl almaz bir biçimde dağınık bir görüntü çizilmesidir. Hakem mantıksal düşünce ve net kararları ile edindiği saygınlığı oyuna bir zenginlik olarak katabilmelidir.

Mimiksiz hakem kararları, hakemlerin saha içinde insanlarla ilişki kurmada, mizacından kaynaklanan bir eksikliğin olmaması gerekir.Hakemin beden dili verdiği kararlarda yanlış anlamaları düzeltecek, iddiaları çürütecek, kural ihlalini gösterecek netlikte değildir.

Oyunun sonucuna etki eden hakem kararları, kararları belirleyici olan yönetim becerisi olmayan liyakatsiz kişilerdir.Bu tip hakemler oyunun önüne geçme izlenimi verir ama oyunun önüne geçmenin ne anlama geldiği ve ne tür sonuçlar doğuracağını hesaplayamazlar.

Saçma hakem kararları, köşe atışı öncesi oyunu durdurup oyuncuları uyarmak için dakikalarca konuşma yapmasıdır.

Şaka gibi hakem kararları, “fark etmez onsuzda olur” dedirten hakemlerdir.Saha da şakaya gelmez kararlar veren hakem, yeteneklerini gizleyen, oyuna hiçbir katma değeri ve anlamı olmayan kişi kabul edilir.

Sorumsuz hakem kararları, bir müsabakada göze çarpan en önemli prensip “sorumluluk tek taraflı olarak orta hakemde” değildir. Hakem son karar verici (yetki sahibi) olsa da tek başına her şeyi görme ve kontrol etme imkansızlığı düşünülerek diğer hakemlerin görev tanımlarında sorumluluk paylaşımının olduğunu unutmamak gerekiyor. Bu nedenle bir müsabakadaki hakem hatasından her hakemin sorumluluğu olduğunu söyleyebiliriz. Ancak gerekli uyarılara rağmen orta hakemin kararını değiştirmemesi sorumluluğu üstlendiği anlamına gelir.

Tutarsız hakem kararları, hakemin standart olmayan kararlarıdır. Aynı hareket farklı karar olunca mantık ortadan kalkıyor. Hakem kararlarına güven duyulmasında tutarlı kararlar önemlidir.

Uyumsuz hakem kararları, hakem triosunun aynı pozisyon için farklı karar bildirmesidir. Yan hakemin aut verdiği bir kararı orta hakemin köşe vuruşu olarak düzeltmesi güven sorunu yaratır.

Yanlış hakem kararları,

Hakemlerin özellikle zorluk derecesi ve tansiyonu yüksek maçlarda yanlış kararlar verdikleri görünmektedir. Baskılı koşullarda hakemlerin kaygı düzeylerindeki dalgalanmalar ve optimal düzeyde de olsa sapmalar onların kural ihlaline neden olan kararlar vermelerinde önemlidir.

            “VAR” Yok hakem kararları, VAR’da olmasına rağmen sorumluluktan almayan, gördüğünü değil, görmesi gerekenleri iletip hakemlik ölçülerini zedeleyen hakemlerdir.

               Yukarıda görüldüğü gibi modern futbol yönetici, taraftar, antrenör, futbolcu veya medya baskısı altında hakemlerde, süratli ve doğru karar verebilme yeteneğini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle hakemlerin yönetim becerileri ve bilişsel süreçleri içinde rol oynayan güdülenme araçları, duygu kontrolü, irade süreçleri ve önemli rol oynamaktadır.

               Bu bağlamda, hakemler oyunun değişen temposu içinde dikkatini korumak, pozisyonları doğru algılamak, özümsemek, hafızaya almak ve uygulamak zorundadır.

               Sonuç olarak iyi bir hakem, baskı altında kural ve talimatları uygulayabilen, liderlik özelliklerini sergileyebilen, iletişim becerilerini gösteren bir hakemdir. Deneyimli bir hakem oyunun önüne geçmeyen, pozisyonları süzen, hisseden, güven veren, standart oluşturan, oyunu ve oyuncuyu rahatlatan bir hakemdir. Kararlarında seçenekleri değerlendirmesi, kararlarını cesaretle uygulaması, gözlem ve değerlendirmesi en büyük kazanımıdır.

               Türkiye’de hem iyi hem de deneyimli nasıl olur? Sorusunun cevabı çok için düşünmek, araştırma ve tartışmak gerekiyor.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş