Tuğrul Akşar- 16.03.2005

1 FUTBOL SEKTÖRÜNÜN FİNANSAL DURUMU

Avrupa’da Futbol Sektörünün Büyüklüğü

Yeryüzünde üç milyar insana ulaşma başarısı gösteren futbolun dünya genelinde yarattığı gelirler toplamının dışsal etkileri de dikkate alındığında büyüklüğü 200 milyar dolar civarında…

Sadece futbol geliri olarak Avrupa’da 7.2 milyar Euro bir ciro yakalayan endüstriyel futbolun, Pazar büyüklüğünün 10,4 milyar Euro civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu gelir ve potansiyele en büyük katkıyı ise beş büyük ligin (İspanya, İtalya, İngiltere, Almanya ve Fransa) yaptığını Business Week ve Deloitte’un 2004 Futbol Finans Raporu da ortaya koymakta.  Bu liglerin gelirlerinin oluşumuna bakıldığında ise klasik maç günü gelirlerinin toplam içindeki payının yüzde yirmilerde kaldığı; buna karşın başta yayın gelirleri olmak üzere, medya ve reklam gelirleri ile sponsorluk gelirleri toplamının yüzde seksen gibi büyük bir oranı yakaladığı görülüyor. 

İngiliz futbolu, Avrupa’da yaratılan gelirden aslan payını alan ülke konumunda. Sadece yayın gelirleri ve yapılan reklam sözleşmeleri kontratları  2.5 milyar dolara ulaşmaktadır. Yine futbol kulüplerinin yarattıkları katmadeğer ve diğer gelirler toplamıyla bu rakam 3.2 milyar dolara ulaşabilmektedir. Bu rakam, Avrupa’da oluşan 7.2 milyar Euroluk futbol gelirlerinin yaklaşık yüzde 27’sini oluşturuyor. İngiltere’yi takip eden ülke ise İtalya. Bu beş lig içinde toplam pastaya katkısı  bakımından Alman Ligi üçüncü sırada geliyor.

Futbol Endüstrisinin Yarattığı Gelirler

Futbolda endüstriyel süreç, zaman içinde futbol kulüplerininin gelir kalemlerini kalitatif ve kantitatif anlamda değişikliğe uğrattı. Yeni futbol ekonomisinin vazgeçilmez enstrümanı olan show’un, show business’e doğru yönlenmesi, bir yandan gelir kaynaklarının niteliğini değiştirirken; diğer yandan da gelir tutarlarında geometrik artışlara yol açtı. Futbolun küreselleşmesi, gelir kaynaklarının ülke sınırlarının dışına taşmasına yol açtı. Bunun pratikteki ifadesi ise, daha önceden sadece maç günü geliri olarak nitelendirdiğimiz, bilet satışı ve v.b diğer  klasik gelir kalemlerinin yerini, yeni futbol ekonomisinin yeni gelir yaratıcı faktörleri olan sponsorluk, merchandising, reklam, yayın gelirleri gibi gelirler alması oldu.

Özellikle sponsorluk gelirleri, kulüplerin gelirleri içinde önemli bir gelir kalemi haline geldi. Bugün gelirlerin yaklaşık yüzde yirmiye yakın kısmını Sponsorluk gelirleri oluşturuyor. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, sponsorluk gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı,  İngiltere ve Fransa’da %18; Almanya’da %22; İtalya’da %13, İspanya’da %9 civarındadır. Ülkemizde üç büyük kulüpte ise bu oranlar: Fenerbahçe’de %9 ; Galatasaray’da %12  ve Beşiktaş’da %18  dolayındadır. Futbol federasyonunun gelirleri içinde sponsorluk gelirlerinin payı ise, %14’e ulaşmıştır.

Klasik maç günü gelirlerinin dışında, diğer gelir kalemlerinin payları toplamına baktığımızda ise; İngiltere’de %70; Almanya’da %82; Fransa ve İtalya’da %84; İspanya’da %75 civarındadır.

Ülkemizde ise bu duruma üç büyüklerin durumu açısından baktığımızda;  Galatasaray’da %70; Beşiktaş’da %66 ve Fenerbahçe’de ise %74’tür. (Fenerbahçe’nin stadındaki iyileştirme ve yenilemeler sonrası klasik maç günü gelirinin en az %20 daha artması beklenmektedir.)

Toplam gelirler içinde göze çarpan en önemli gelir kaynağı Medya-yayın gelirleri olmaktadır.  Üç takımımızın medya gelirlerinin, toplam gelirler içindeki ortalama payının % 44 olduğunu görüyoruz. Avrupa liglerinde de,  en önemli gelir kalemi olarak karşımıza yine medya gelirleri çıkmaktadır. İkinci önemli gelir kalemi olarak, %25’lik payı ile maç hasılatlarını gözlemliyoruz. Daha sonra %13 ile sponsorluk gelirleri, üç kulübün gelirleri içinde ortalama olarak üçüncü sırada yer almaktadır. Bu kalemi takip eden, reklam ve merchandising gelirlerinin, toplam gelirler içindeki paylarının ise neredeyse birbirine eşit olduğu görülmektedir.

Türkiye’de üç büyüklerin gelirlerinin bileşimini oluşturan kalemlerin, toplam içindeki payları,  hemen hemen Avrupa’nın beş büyük liglerinin gelir bileşimi ile çok büyük bir benzerlik göstermektedir. 

Yeni ekonomi, futbol kulüplerini birer ekonomik örgüt haline getirdi. Bu anlamda, futbol kulüplerinin hızla bir şirketleşme süreci içine girmeleri, onları sadece bir sportif organizasyon olmaktan çıkartıp; iktisadi niteliği olan bir ekonomik/ticari organizasyona dönüştürdü.

Kulüplerinin örgütlenme yapısı ve gelir kalemlerindeki bu niteliksel değişim ve gelişim, futbol kulüplerinin cirolarını da ciddi büyüklüklere taşıdı. Bugün kazançları milyon dolarlarla ifade edilen futbol kulüplerinin ulaştığı devasa büyüklükler,  bu organizasyonların yönetimini de giderek zorlaştırdı doğal olarak.

Yeni ve Değişik Gelirler Yaratma Mücadelesi

Bugün futbolda Kıta Avrupası’nın sportif ve mali anlamda açık ara bir üstünlüğü mevcuttur. Futbolun tarihinin de eski olduğu bu yaşlı kıtada, parasal performansı oluşturan belli başlı beş büyük ülke dikkate alındığında (İngiltere, İtalya, İspanya, Almanya, Fransa) bu ülkelerin futbol pastasından aslan payını aldıklarını görmekteyiz. Futbolun gerçek anlamıyla tam olarak endüstrileştiği bu beş ülkenin dünya futbol pastasından aldığı payın %65’e ulaştığı göz önüne alındığında, bu ülkelerin futbol gelirlerinin dağılımını incelemek önemli bir hale gelmektedir. Artık futbol kulüplerinin, sadece maçlara gelen seyircilerin stada girmek için ödedikleri maç bilet bedelleriyle yetinmediklerini görmekteyiz. Bu nedenle yeni futbol ekonomisi, kendi içinde gelir kalemlerini gelişime ve değişime uygun yeniden yapılandırmayı başarabilmiştir. Bu nedenle, yukarıda söylediklerimizin sayısal özeti aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. En üst seviyedeki kulüpler, bu gelir kalemlerini "daha da nasıl arttırabiliriz"in arayış ve çabası içindedirler.

Parayla Saadet Olmuyor Ama Parasızlık ta Ciddi Finansal Sorunlara Yol Açıyor

Futbol kulüplerinin gelirlerini yaratma aşamasında, kendi özkaynaklarının dışında kullandıkları yabancı kaynak toplamı da banka kredisi olarak, yaklaşık 600 milyon Sterlin’e ulaşmaktadır. 2002 yazında Premier ship’te oynayan kulüplerin, faaliyetlerini finanse etmek üzere koydukları sermaye bedeli ise 1.1 Milyar Sterlin civarındaydı. Yani, Premiership’te yer alan kulüplerin, finansal yapılarına bakıldığında; faaliyetlerinin finansmanlarında %55 yabancı kaynağa yöneldikleri görülmektedir. Aslında finansal rasyolar bakımından ideale yakın bir rakam olan bu rasyo, ne yazık ki, futbol kulüplerinde sportif bir başarısızlık durumunda finansal kaldıraç etkisini olumsuz yönde çalıştırmaktadır. Asli faaliyetlerinden nakit yaratmakta zorlanan kulüpler, bir süre sonra borç baskısı altında kalarak faaliyet karı da yaratamamaktadırlar. Bunun en kötü sonucu ise, kulübün rakipleriyle rekabet etme gücü ve yeteneğini yitiriyor olmasıdır. Çünkü, gerek UEFA kriterleri gerekse fiili durum transfer yapma olanağı vermemekte; bu da kulübün esas varlık nedeni olan sportif  yarışmalarda üstünlük elde etme, başarıya ulaşma konusunda ciddi bir engel oluşturmaktadır.

Bu nedenle geçen yıl Chelsea 265 milyon Dolar  borç yükünden Roman Abromoviç’in sayesinde kurtulabilmiştir. Ancak ne yazık ki Leeds United’ın böyle bir şansı olmadığı için, elindeki tüm yıldız oyuncularını satmak durumunda kalmıştır. Sonuç ise beklendiği gibi olmuş, Leeds premier Lig’den düşmek durumunda kalmıştır. Abromoviç’in futbol piyasasına harcadığı yaklaşık 300 milyon Dolar, krizde olan futbola adeta ilaç gibi gelmiştir.

Yine İtalya’da Fieorentina finansal yükümlülüklerini yerine getiremediği için iflas etmek durumunda kalmış ve Serie A’dan ikinci Lig’e düşmüştür.

Bu yılın sürpriz ismi 2003-04 Şampiyonlar ligi finalisti Monaco, 2003-04 sezonu başında 80 milyon Dolar borcunu karşılayamadığı için Fransız 1.Ligi’nden ikinci Lig’e düşürülmek üzereyken, son anda taraftardan toplanan paralar ve satılan değerli mülkler ile bu talihsiz sondan son anda kurtulabilmiştir.

Asırlık rüya takım Real Madrid 2002-03 sezonunda La Liga’yı son anda burun farkı ile Real Sociedat’ın önünde bitirip Şampiyonlar Ligi’ne yelken açtığında, bu ligden en az 30 milyon doların üzerinde bir  gelir beklemekteydi. Ancak beklenen olmadı ve Real daha çeyrek finalde Monaco’ya yenilerek elendi. 2003-04 Sezonunda ise berbat bir performansla, La Liga’yı ancak dördüncü bitirip, son anda Şampiyonlar Ligi’nde ön eleme hakkı oynamayı kazandı ve ön elemeyi geçip Şampiyonlar Ligi’ne girdi.

Real 2000’li yılların başında 300 milyon Dolar borç yükünden kurtulmak için antrenman sahasını yerel yönetime a kaldı.

Kısaca Avrupa Kulüplerinin Borçluluk Durumuna Bir Bakalım

Juventus: İtalya'da Serie- A’da yer alan ve borsada işlem gören kulüplerden Juventus, AS Roma ve Lazio finansal olarak zor durumda...Deloitte and Touche tarafından Manchester United'ın ardından dünyanın en zengin ikinci kulübü olarak değerlendirilen Juventus'un 2003 karını yakalaması bu sene zor görünüyor. İtalya şampiyonu olduktan sonra, Şampiyonlar Ligi'nde finale kalan Juventus, özellikle televizyon hakları sayesinde 251.4 milyon euro gelir sağlamıştı. Bugün ise kulübün geliri büyük ölçüde gerilemiş durumda.

AS Roma: 2000 yılından bu yana borsada işlem gören AS Roma'nın hisseleri yüzde 32,6 oranında artış kaydedip 1,54 Euro'ya yükselirken, bu değer kulübün borsaya giriş değerinin 4 Euro altında bulunmaya devam ediyor. Kulübün toplam zararı 300 milyon Euro'ya; borcu ise 241 milyon Euro’ya yükselmiş durumda. AS Roma'nın 11 senedir sahibi olan Franco Sensi ise borcun 39 milyon Eurosu’nu ödemek için Sensi grubunun holdingi, Italpetroli'nin yüzde 49'unu Capitalia bankasına satmak zorunda kaldı. Serie A’dan ihraç edilme tehditiyle karşı karşıya olan AS Roma, taraftarlarından yardım istemek durumunda kaldı. Bir kampanya düzenleyen sarı kırmızılılar, kendilerine destek veren futbolseverlerden maddi yardım yapmalarını istedi.

Lazio: Kulübün Milan borsasındaki işlemleri 16 Mart'tan bu yana "belirsiz bir süre için" askıya alındı. Sahibi Sergio Cragnotti'nin bir iflas soruşturması nedeniyle hapiste olduğu kulüp 2003'ün ikinci yarısında 68,1 milyon euro zarar açıkladı. Bu zarar sonucunda şirketin sermayesi sıfıra indi.

Parma: Bir başka zor durumda olan kulüp ise Parma. Kulübün sahibi Calisto Tanzi’nin tutuklanmasıyla patlak veren Parmalat skandalının ardından, Parma büyük bir borç yükü altına girmek durumunda kaldı. Toplamda 310 milyon Euro borç yükü bulunan Parma’yı zor günler bekliyor.

Barcelona: İspanya'nın en büyük kulüplerinden FC Barcelona'nın borcu ise 164 milyon Euro'ya ulaşmış durumda. Bu yılın ilkbaharında, kulüp borcunun 55 milyon Euro olduğu tahmin edilirken, borcunun üç katı yüksek çıkması tüm otoritelerde şaşkınlık yaratmıştı.

Real Madrid: Dünyanın en ünlü futbol kulübü olan Real Madrid ise borçlarından kurtulmak için 300 milyon euro değerinde olan Ciudad Deportiva spor kompleksini satmak zorunda kaldı. Ancak hala paraya ihtiyacı olan kulüp, bazı yıldız oyuncularını satarak finans desteği bulmak istiyor. Chelsea’nın talip olduğu Figo ve Ronaldo’nun satılmasıyla yeni transfer olanağı da doğmuş olacak bir bakıma. Ancak yönetim şirketi SFX’i bırakmasının ardından kulübe olan ticari katkısı büyük ölçüde azalan  Beckham’ın en az bir sezon daha  takımda kalması bekleniyor. Bu sezon transfer için sadece 35 milyon dolar bütçe ayıran Real, Liverpool’dan 25 milyon Euro’ya Michael OWEN’ı aldı.

PSV Eindhoven: Avrupa'nın en ünlü takımlarından biri olan PSV Eindhoven da, geçen sezonu 10 milyon Euro zararla kapattı. Kulübün zararının en büyük nedeni ise katıldığı futbol şampiyonalarında başarısız olması. Kulübün stadyumunun çevresinde bulunan değerli arazilerin satımına bel bağlayan kulüp, buradan gelecek 15 milyon euro ile borçlarını kapatmayı düşünmektedir.

Leeds United: 149 milyon dolar borcu bulunan  ve borcunu azaltmanın tek yolu olarak futbolcu satmaktan başka yolu kalmayan kulüp, yıldız oyuncularını satmasına karşın, aktifinde kayıtlı diğer futbolcularına talip bulmakta zorlanmıştır. BOSMAN Kararları’nın belki en öldürücü etkisine maruz kalan Leeds, diğer takımların bonservis bedeli ödememek için sezon sonunu beklemeleri nedeniyle adeta bir çıkmaza girmiş durumda…Buna en iyi örnek olarak, Manchester City’e transfer olan Robbie Fowler gösterilebilir. Leeds bonservis bedelini talep etme yerine, Fowler’in yıllık ücretinin de bir kısmını da ödemeyi taahhüt ederek, futbolcusunu satabilmişti. Parasızlığın rekabet edebilme yeteneğini ortadan kaldırmasıyla, aldığı başarısız sonuçlar ve kaybettiği puanların da etkisiyle Leeds Premiership’ten 2003-04 sezonunda küme düştü.

AEK: Yunanistanın 13 şampiyonluk kazanmış ve köklü bir tarihi bulunan bu kulübü, toplam borçlarının 100 milyon Euro’nun üzerine çıkması nedeniyle, Avrupa şampiyonu olan Yunan takımının kaptanı ve turnuvanın en iyi oyuncusu seçilen Zagorakis’i, yıllık maliyetini karşılayamamsı nedeniyle serbest bırakmak durumunda kaldı. (Bu konuda, Kutlu MERİH’in Cumhuriyet Spor’da çıkan yazılarından; Başak Sezen’in, 26 Mayıs 2004 tarihli Cumhuriyet Spor Eki’nde , ‘’Futbolda Küresel Kriz’’ başlıklı yazısından ve  http://www.dunyagazetesi.com.tr/news_display.asp?upsale_id=174441&dept_id=302 adresindeki  ‘’Futbol Dünyası Krizin Eşiğinde’’ başlıklı haber yorumdan yararlanılmıştır.)

Avrupa Kulüplerinde Operasyonel Karlılığın Gelişimi

Avrupa’nın dört büyük liginde yer alan kulüplerin operasyonel karlılıkları (faaliyet karları) incelendiğinde;

İngiliz liglerinde yer alan takımların futbol faaliyetlerinden, kar elde edebildikleri görülüyor. Diğer üç ligde İtalya, Almanya ve Fransa’da, kulüplerin futbol faaliyetlerinden kar elde edememektedirler. Özellikle İtalyan kulüpleri, 1996/97 yılından itibaren operasyonel karlılıkta dramatik bir düşüş süreci içine girmiştir.  Her ne kadar 1999/2000 döneminde operasyonel zararını minimize etmeyi başarabilen İtalyan Serie-A kulüpleri, bir yıl sonra çok daha dramatik bir şekilde düşüş trendi devam etmiştir. Bu düşüş, bazı İtalyan kulüplerinin iflas etmesine, Serie-A’dan bir alt kümeye düşürülmelerine kadar uzanmıştır. İtalyan Serie-A takımlarının dışında, Fransız 1.Ligi ve Alman Bundesliga’sında yer alan kulüpler de operasyonel karlılığa ulaşamamışlardır.
 

2 - AVRUPA FUTBOL PAZARININ KISA BİR  ANALİZİ : DELOİTTE&TOUCHE 2004 RAPORU

Futbolda 1980’lerin ikinci yarısından başlayan değişim ve gelişim hareketi, bugün bu popüler oyunu öyle bir noktaya getirdi ki; futbol salt bir spor dalı olmaktan çıkıp, on milyarlarca  dolarlık endüstriyel bir iş kolu haline dönüştü. Gösteri endüstrisinin de desteğini arkasına alan futbola ilişkin, ciddi finansal analizler yapılıyor bugün. Çok saygın ekonomi dergileri bile, futboldaki gelişime kayıtsız kalamıyor. Endüstriyel bir sektör haline gelen futbolun, yıllık finansal gelişimini her yıl Deloitte&Touche ciddi araştırmalar yaparak yayınlıyor.

Dünya futboluna sportif ve mali anlamda yön veren Avrupa futbolunun, yıllık finansal gelişimini irdeleyip, analiz eden Deloitte&Touche’un, 2004 araştırma raporundaki çarpıcı gelişmeleri dikkate aldığımızda; futbol pazarının ne denli büyük bir pastaya sahip olduğu görülecektir.

Deloitte-Touche Raporlarında Futbol Finansı

Yeni futbol ekonomisinin yükselen bir değeri olarak futbol, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada giderek yaygınlaşarak, finansallaşıyor. Deloitte and Touche’un futbolun mali yönüne ilişkin yayınlamış olduğu en son 2004/Ağustos tarihli raporunda sadece Avrupa’da futbol pazarının 10,4 milyar   Euro civarında bir büyüklüğe ulaştığı belirtiliyor. (Deloitte,  Annual Review of Fottball Finance, August 2004,  sh. 14., Ayrıca,  European Football Market Tops €10 billion - 31/07/03 (http://www.footballeconomy.com’a bakılabilir.)

Öngörülen bu değerin futbol endüstrisi içinde yaratacağı katma değerin ise 100 milyar Euro’nun üzerinde olması bekleniyor.

Deloitte’ın 2004 tarihli raporuna geçmeden önce, bir önceki yıl raporında yer alan bilgilere de bir göz atmanın yarralı olacağını düşünüyorum.

Anılan rapor gösteriyor ki; bu futbol değerinin %80’nini ‘’beş büyük Lig’’, yani İngiltere’nin Premier Lig’i, Alman Bundesliga, İspanyol La liga, İtalyan Serie A ve Fransa’nın 1.Lig’i yaratıyor.  Deloitte & Touche Sport’a göre, 2000/01’de 6.6 milyar Euro olan gelir; 2001/02’de %7,5’luk bir artışla 7.1 Milyar Euro’ya ulaşmıştır.  Gerçekten de 2001-02 sezonunda elde olunan gelire ve gelirdeki büyüme hızlarına baktığımızda, bu beş ligin, diğer Avrupa liglerinden uzak ara önde olduğu görülüyor. İngiltere Premier Ligi’nde belirtilen sezonda  1.7 Milyar Euronun üzerinde bir gelir yaratılırken (%24); bu ligi 1 milyar Euro ile Alman Ligi(%14) takip etmektedir. Premier Lig’de yıllık baz da gelirdeki artış % 21, Alman Ligi’nde ise  %19 civarında gerçekleşmiştir. 2001/02 gelirlerindeki büyüme oranları baz alındığında, bu beş lig arasında bile yaratılan gelirler bakımından derin uçurumlar bulunuyor. Yaratılan gelir bakımından Premier Lig ile Serie A arasındaki fark, bugünkü durum itibariyle yaklaşık 600 milyon Euro civarındadır.

Gelir yaratma bakımından Fransız Lig’i durağan bir gelişme sergilerken; İtalyan Ligi’nde gelir %2 azalmıştır. İspanyol Ligi’ne ilişkin ise tatmin edici bir veriye ulaşılamamıştır.

İngiltere’nin sadece maç günü geliri (bilet satışı, satılan logolu ürünler, ve maç günü diğer satış gelirleri) bile Alman, Fransız, İtalyan ve İspanyol  Lig’lerinden 3 kat daha fazla bir büyüklüğe sahiptir.

Gelirlerdeki bu artışa paralel, ücret ve maaşlarda da bu beş büyük ligde ciddi artışlar meydana gelmiştir. Bu artış oranı %6’dan(Fransız Ligi) % 26’ya (İngiltere)kadar bir  aralıkta gerçekleşmiştir. Futbol ekonomisi içinde, maliyet yönetimi açısından önemli bir oran olan ‘’Ücretler/ciro’’ oranı, Alman Ligi hariç olmak üzere, bu beş büyük ligde endişe verici bir artış kaydetmiştir.

Maliyet faktörüne  karşılık, bu büyük liglerde faaliyet karlılığının  gelişimine baktığımızda ise: İngiltere Premier Lig’de faaliyet karlılığı 2001/2 sezonunda 125 milyon Euro’dan 130 milyon dolara; Alman Lig’inde ise 87 milyon Euro’dan 100 Milyon Euro’ya yükselmiştir. Fransa ve özellikle İtalya faaliyet karlılığında ise bir düşüş olduğu görülmektedir. İtalyan Lig’inde ortalama faaliyet karlılığı, bir önceki sezona göre 404 milyon Euro’dan, 216 Milyon Euroya gerilemiştir. Bu olumsuz durumun tek nedeni: Gelirlerdeki statik duruma karşın, bir türlü önlenemeyen maliyetlerdeki yükseliştir.

Gelirlerde istenilen artışın sağlanamaması nedeniyle operasyonel, yani faaliyet karlılığı azalan kulüplerin, en önemli gelir kalemlerinden birisi olan maç günü gelirinin içinde ciddi bir yer tutan seyirci sayısına bu anlamda bakmak gerekecektir.

Premiership ortalama seyirci sayısı bakımından, Avrupa futbolunda en iyi ortalamayı tutturan lig görünümdedir. Bu bağlamda Premiership, en yakın rakibi Alman Bundesliga’ya % 11 gibi bir fark atmaktadır. Serie A’da ortalama seyirci sayısında %10’a yakın bir düşüş gözlemlenirken; İspanya Ligi’nde düzenli olmayan, yıldan yıla çok dalgalanan bir seyirci ortalamasıyla Lig maçları oynanmaktadır.  Franzsı Ligi’nde ise son Dünya Kupası fiyaskosundan sonra ortalama seyirci sayısında önemli bir düşüş kaydedilmiştir. Fransız ligi ortalama seyirci sayısı bakımından, bu beş büyük lig arasında sonuncu sırada yer almaktadır.

Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere Premiership, ortalama seyircisi bakımından  yıllar itibariyle düzenli bir ortalamayı, artan trend içinde yakalamıştır. Faaliyet karlılığının olumlu gelişimine ortalama seyirci sayısının önemli bir katkısının bulunduğunu söyleyebiliriz.

Kaynak: (http://www.footballeconomy.com)

UEFA’nın organize ettiği Şampiyonlar Ligi, de facto ‘’altıncı büyük’’ ligi, yani ‘’Avrupa Ligi’’ni yaratmıştır.  Şampiyonlar Ligi’nin 420 milyon Euro yayın geliri, bu ligi, diğer beş büyük lig arasında üçüncü sıraya taşımaktadır. Aynı zamanda bu ligde ortalama seyirci sayısı da 2001/02 sezonunda 34.351 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu sayının beş büyük lig ortalamasının üzerinde bir rakam olduğunu da burada belirtelim. Bu sayı 2002/03 sezonunda, % 43’lük bir artışla 49.132 kişiye yükselmiştir.

Şampiyonlar Ligi’nde mücadele eden Avrupanın en üst 30 kulübünün seyirci sayıları (2002-03 Sadece Şampiyonlar Ligi maçları)

Kaynak: http://www.footballeconomy.com/stats/stats_turnover_01.htm

Avrupa Futbol Piyasasının Finansal Büyüklüğü

UEFA’ya bağlı 52 ülke federasyonunun ligleri de dahil olmak üzere, 2002/03 sezonu temelinde, Avrupa’nın beş büyük ligi olan İngiltere, İspanya, İtalya, Almanya ve Fransa ligleri baz alınarak, düzenlenen bu raporda yer alan bazı temel çarpıcı verilere bir göz atalım:

1.      Avrupa futbolunun 2002/03 sezonunda piyasa büyüklüğü, bir önceki yıla göre %1,5’luk bir artışla 7.2 milyar € olarak gerçekleşti. Bu büyüklüğün oluşumunda, yaratılan toplam gelirin %54’ü, 3.9 milyar Euro ile  bu beş büyük lige ait. Ancak Deloitte, futbolun diğer sektörlere olan etkileri de göze alındığında, Avrupa futbol piyasası büyüklüğünün 10,4 milyar Euro büyüklükte olabileceğini tahmin etmektedir. (Deloitte, a.g.e., sh.14)

2.       Yaratılan 7.2 milyar Euro futbol pastasına en büyük katkıyı ise, 1.2 milyar Sterlin ile (yaklaşık 1 milyar 850 milyon Euro) İngiliz Premier Lig’i  sağlamış…İkinci en büyük katkı ise, 1,2 milyar Euro ile İtalyan Serie-A’dan geliyor. Bu beş lig içinde, toplam pastaya en düşük katkıyı sağlayan Lig ise, 760 milyon Euro ile Fransız ligi. Matematiksel anlamda İngiliz Premier Ligi’nin tek başına Avrupa futbol piyasasına sağladığı katma değer %26’ya ulaşıyor. Beş büyük lig içinde Premier Lig’in payı ise çok daha yükseklere, %47’ye yükseliyor.

3.       2002/03 sezonu yayın gelirlerinin, beş büyük ligde toplam 1,3 milyar sterline(yaklaşık 2 milyar Euro) ulaştığı tahmin ediliyor. Bu gelirlerin paylaşımına bakıldığında ise, %55’lik pay ile İtalyan Serie-A en değerli lig oluyor. Alman Bundesliga’sı ise, bir önceki yıla göre yayın gelirlerinin %40 azalması nedeniyle, beş büyük lig içinde elde ettiği yayın gelirleri bakımından toplam pastaya %33 ile en az katkı sağlayan liglerden.

4.       Beş büyük ligde toplam ücret ve transfer maliyetleri ise 2.5 milyar sterlin (yaklaşık 3,8 milyar Euro) ile geçen yılın toplamına eşit bir gelişme göstermiştir.

5.       İki ligde, yani Serie-A ve Bundesliga’da; ücret ve transfer gelirlerinin bir önceki yıla göre azaldığı görülüyor. İtalyan Serie-A’da ücret ve transfer maliyetleri bir önceki yıla göre %90’dan, %76’ya gerilerken; Alman Bundesliga’nın bu maliyeti ise %45 ile beş büyük lig içinde en düşük rasyoyu oluşturuyor.

6.       Faaliyet karlılığı bakımından beş büyük lig içinde; en çok operasyonel karı,  yıllık 600 milyon Sterlin (yaklaşık 920 milyon Euro)ile İngiliz Premier Lig kulüplerinin yarattığını görmekteyiz.  İtalyan Serie-A takımları ise aynı dönemde yaklaşık 1,2 milyar Euro kaybettiler. Fransız 1.Lig takımlarının da faaliyet karı elde edemedikleri görülüyor. 

7.       Maçlara giden ortalama seyirci sayısı bakımından Alman Bundesliga, 2003/04 sezonunda yakaladığı 35,048 ortalama seyirci sayısı ile, beş büyük lig içinde en yüksek ortalamayı gerçekleştiren lig olmuştur. Bu konuda 1998-99 yılından beri, hep ilk sırada görmeye alıştığımız Premier Lig ise; ortalama %95 gibi yüksek bir doluluk oranı tutturmasına karşın, %78 doluluk oranı olan Alman Bundesliga’ya koltuğu devretmek durumunda kalmıştır. . Serie A’da ortalama seyirci sayısında %10’a yakın bir düşüş gözlemlenirken; İspanya Ligi’nde düzenli olmayan, yıldan yıla çok dalgalanan bir seyirci ortalamasıyla Lig maçları oynanmaktadır.  Fransız 1.Ligi’nde ise son Dünya Kupası fiyaskosundan sonra ortalama seyirci sayısında önemli bir düşüş kaydedilmiştir. Fransız ligi ortalama seyirci sayısı bakımından, bu beş büyük lig arasında sonuncu sırada yer almaktadır

Anılan rapor gösteriyor ki; Avrupa’da futbol katma değerinin %54’ünü, ‘’beş büyük Lig’’, yani İngiltere’nin Premier Lig’i, Alman Bundesliga, İspanyol La Liga, İtalyan Serie A ve Fransa’nın 1.Lig’i yaratıyor.  Deloitte & Touche Sport’a göre, 2000/01’de 6.6 milyar Euro olan gelir; 2001/02’de %7,5’luk bir artışla 7.1 Milyar Euro’ya; 2002/03’te de 7,2 milyar Euro’ya ulaşmıştır.

Gerçekten de 2002/03 ve diğer sezonlarda elde olunan gelire ve gelirdeki büyüme hızlarına baktığımızda, bu beş ligin, diğer Avrupa liglerinden uzak ara önde olduğu görülüyor.

İngiltere’nin sadece maç günü geliri (bilet satışı, satılan logolu ürünler, ve maç günü diğer satış gelirleri) bile Alman, Fransız, İtalyan ve İspanyol  Lig’lerinden 3 kat daha fazla bir büyüklüğe sahiptir.

Son olarak söyleyeceğimiz şey ise, bize belki bazı mesajlar verecektir. 2002/03 sezonunda İngiltere’de,  Premiership ve diğer alt lig kulüpleri, devlete toplam 850 milyon dolar vergi  ödemişlerdir.

Deloitte’un 2004 Ağustos  tarihli en son raporunda Avrupa futbol piyasasının yarattığı toplam gelir 7,2 milyar Euro olarak belirtilmesine karşın;bu piyasanın büyüklüğünün 10,4 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu büyüklüğün dağılımına baktığımızda ise, toplam büyüklüğün %54’ünün Beş büyük Ligden (İngiltere, italya, almanya, Fransa ve İspanya Ligleri) geldiğini aşağıdaki tablodan görüyoruz. Kalan  %46’lık dilimi ise diğer 47 ülke ligleri oluşturmaktadır.

Beş büyük ligin dışında yer alan daha küçük ülke liglerinin gelirlerinde de bir önceki yıla göre önemli gelir artışlarının yaşandığı rapordan anlaşılmaktadır. Örneğin, Poretekiz, Hollanda, Danimarka, ve isveç liglerinde bir önceki yıla toplam gelirlerdeki artış sırasıyla %5, %2, %15 ve %7 olmuştur.

Beş büyük ligin dışında kalan daha küçük liglerin gelirlerinde karaktersitik olarak, farklılıklar ortaya çıkmaktadır.  Beş büyük ligde en önemli gelir kalemi medya ve yayın gelirleriyken; bu liglerde maç hasılatları ve sponsorluk gelirleri daha önemli hale gelmektedir. Örneğin tv yayın gelirlerinin, bu liglerde ortalama büyüklüğü % 15 civarındayken, maç hasılatları ve sponsorluk gelirlerinin toplam gelire olan katkısı %40’lara yaklaşmaktadır.

Transfer Gelirleri

İki ligde, yani Serie-A ve Bundesliga’da; ücret ve transfer gelirlerinin bir önceki yıla göre azaldığı görülüyor. İtalyan Serie-A’da ücret ve transfer maliyetleri bir önceki yıla göre %90’dan, %76’ya gerilerken; Alman Bundesliga’nın bu maliyeti ise %45 ile beş büyük lig içinde en düşük rasyoyu oluşturuyor.

Seyirci Sayısı

Maçlara giden ortalama seyirci sayısı bakımından Alman Bundesliga, 2003/04 sezonunda yakaladığı 35,048 ortalama seyirci sayısı ile, beş büyük lig içinde en yüksek ortalamayı gerçekleştiren lig olmuştur. Bu konuda 1998-99 yılından beri, hep ilk sırada görmeye alıştığımız Premier Lig ise; ortalama %95 gibi yüksek bir doluluk oranı tutturmasına karşın, %78 doluluk oranı olan Alman Bundesliga’ya koltuğu devretmek durumunda kalmıştır. Serie A’da ortalama seyirci sayısında %10’a yakın bir düşüş gözlemlenirken; İspanya Ligi’nde düzenli olmayan, yıldan yıla çok dalgalanan bir seyirci ortalamasıyla Lig maçları oynanmaktadır. Fransız 1.Ligi’nde ise son Dünya Kupası fiyaskosundan sonra ortalama seyirci sayısında önemli bir düşüş kaydedilmiştir. Fransız ligi ortalama seyirci sayısı bakımından, bu beş büyük lig arasında sonuncu sırada yer almaktadır.

Beş büyük lig arasında 2003/04 yılı itibariyle seyirci sayısının gelişiminde en fazla artışın, bir önceki yıla göre %10 ile büyüme  İngiliz Liglerinde gerçekleştiği görülmektedir.  İtalya’da  seyirci sayısında hiç artış kaydedilmediği görülürken; seyirci başına en yüksek gelirin 39 Euro  ile İngiliz Liglerinde olduğu raporda ortaya konulmaktadır. Seyirci başına hasılatın en düşük olduğu Lig ise 14 Euro ile Fransız 1.Lig’idir.

Yayın Gelirleri

Kulüplerin TV yayın gelirlerinde önemli artışlar kaydedilmiştir. İngiliz Premiership’te 2002/03 tv yayın gelirleri, bir önceki yıla göre %14 artarak 781 milyon Euro’ya ulaşırken; Serie A’da bu gelirler, 2001/02 sezonuna göre 2002/03 sezonunda %7.8 oranında artarak, 642 milyon Euro olarak gerçekleşmiştir. TV yayın gelirlerinde İngiliz ve İtalyan kulüpleri en fazla gelir elde eden Lig’ler olmuştur.

Beş büyük ligde gelirlerin bileşimine bakıldığında; en önemli gelir kaleminin yayın gelirleri olduğu ortaya çıkmaktadır. Yayın gelirlerinin, toplam gelirler içinde en yüksek paya sahip olduğu Lig ise, %55 ile İngiliz Ligleridir. Toplam gelirlerin ortalamasına bakıldığında; beş büyük ligde maç günü gelirlerinin toplam gelirler içindeki payının %29; yayın gelirlerinin %44; sponsorluk gelirlerinin  %21.6 ve diğerin payının da %5.4 olduğu görülmektedir.

Katma Değer

Anılan rapor gösteriyor ki; Avrupa’da futbol katma değerinin %54’ünü, ‘’beş büyük Lig’’, yani İngiltere’nin Premier Lig’i, Alman Bundesliga, İspanyol La Liga, İtalyan Serie A ve Fransa’nın 1.Lig’i yaratıyor.  Deloitte & Touche Sport’a göre, 2000/01’de 6.6 milyar Euro olan gelir; 2001/02’de %7,5’luk bir artışla 7.1 Milyar Euro’ya; 2002/03’te de 7,2 milyar Euro’ya ulaşmıştır.

Gerçekten de 2002/03 ve diğer sezonlarda elde olunan gelire ve gelirdeki büyüme hızlarına baktığımızda, bu beş ligin, diğer Avrupa liglerinden uzak ara önde olduğu görülüyor.

İngiltere’nin sadece maç günü geliri (bilet satışı, satılan logolu ürünler, ve maç günü diğer satış gelirleri) bile Alman, Fransız, İtalyan ve İspanyol  Lig’lerinden 3 kat daha fazla bir büyüklüğe sahiptir.

Operasyonel Kar

Faaliyet karlılığı bakımından beş büyük lig içinde; en çok operasyonel karı,  yıllık 600 milyon Sterlin (yaklaşık 920 milyon Euro)ile İngiliz Premier Lig kulüplerinin yarattığını görmekteyiz.  İtalyan Serie-A takımları ise aynı dönemde yaklaşık 1,2 milyar Euro kaybettiler. Fransız 1.Lig takımlarının da faaliyet karı elde edemedikleri görülüyor. 

Vergi

Son olarak söyleyeceğimiz şey ise, bize belki bazı mesajlar verecektir. 2002/03 sezonunda İngiltere’de,  Premiership ve diğer alt lig kulüpleri, devlete toplam 1 milyar Dolara yakın vergi  ödemişlerdir.

4.3 - AVRUPA LİGLERİ’NDE OLUŞAN GELİRLERİN DAĞILIMI

Uluslararası futbol pastasından en büyük payı alan beş ülke ligi ve bu sektör içinde örnek model oluşturan Manchester United’ın gelirlerinin toplam içindeki dağılımı aşağıdaki tablodaki gibidir:

(Kaynak: Bu tablo Deloitte & Touche / Sport Business’in 2004 Yılı raporlarından ve Manchester United resmi web sitesinden derlenen bilgilerle oluşturulmuştur.)

Tablodan da görüleceği üzere, futbolun gerçek anlamda endüstrileşebildiği bu beş ülkede, maç hasılatı toplam gelirin sadece %21’ini oluşturmaktadır (Beş ülkenin maç hasılat yüzdesi toplamı / 5 = %21). Yani bu ülkelerde toplam futbol gelirinin %79’u medya gelirleri, sponsorluk ve merchandising gelirlerinden oluşmaktadır.

Deloitte’un 2004 Ağustos tarihli Futbol Finans raporundaki son güncel bilgilere göre, Avrupa futbol piyasasında( beş büyük Lig’de) gelirlerin elde ediliş kaynaklarına göre dağılımını ise aşağıdak tablo göstermektedir. Bu tabloya Türk takımlarının gelirleri ise tarafımca eklenmiştir. Bunun için Fenerbahçe, Beşiktaş ve Galatasaray’ın gelirlerinin ortalaması dikkate alınarak, bu tablo oluşturulmuştur.

Beş büyük ligde gelirlerin bileşimine bakıldığında ise; maç günü gelirleri, toplam gelirler içinde en yüksek lig olarak karşımıza İngiliz ligleri çıkmaktadır. İngiliz liglerinde maç günü gelirleri %29 civarındayken; yayın gelirlerinin toplam bileşim içindeki payı %44 olarak gerçekleşmiştir. Yine ticari gelirleri, toplam içindeki bileşimine ve mutlak değerine göre en yüsek lig,  İngiliz ligleri olmaktadır. (Ülkemizde üç büyüklerin gelirleri baz alınarak, tabloya eklenen Türkiye sütununa göre, maç gelirlerinin toplam gelirler içinde payı bakımından Türkiye Ligi, İspanya ligi ile eşit yüzdededir. )

Yukarıdaki grafikten de görülebileceği üzere; yarattığı gelir bakımından 1.162 milyon euro ile Premiershipten sonra ikinci sırada yer alan Alman Bundesliga'sının elde ettiği gelirleri içinde maç günü gelirlerinin %18; yayın gelirlerinin %55, sponsorluk gelirlerinin %15 ve ticari gelirlerinin %12 olduğu görülmektedir.

Avrupa’nın beş büyük liginde oluşan gelirlerin, ortalama yüzdesel dağılımı yukarıda görülüyor. Tabloya göre; Beşbüyük Lig ve Süper Lig’de  gelirlerin dağılımı ortalama yüzdelere dönüştürülerek, yukarıdaki tablo oluşturulmuştur. Ayrıca, endüstriyel futbolun bencmark’ını oluşturan Man.Utd. da tabloya dahil edilmiştir.  Tabloya göre; ‘’Beş büyük’’ün gelirlerinin oransal dağılımı Türk futbolunun (üç büyüklerinin) gelirlerinin oransal dağılımı ile ciddi benzerlikler göstermektedir. 

Yukarıdaki tabloya bir kez daha göz attığımızda görüyoruz ki; Türk futbol takımlarının da en önemli gelir kaynağını, Beş Büyük Lig’de olduğu gibi yayın gelirleri oluşturmaktadır.  Maç hasılatı ise, Avrupalı liglere göre oransal olarak daha yüksek çıkmaktadır.  Sadece üç büyük takıma göre bu ortalama doğru çıkabilir, Anadolu takımlarını da bu hesaplamaya dahil edebilseydik, bu oranın biraz daha düşük çıkması beklenebilirdi. 

Avrupa’nın en zengin 20 kulübüne baktığımızda ise, aşağıdaki tablo karşımıza çıkmaktadır.

Avrupa’nın en zengin 20 Takımı(2002/03 Milyon Euro)

Kaynak: Sport Business Group at Deloitte(http://www.deloitte.com/dtt/press_release)

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, ilk beş sıra çok değişmemektedir. Avrupa’nın en fazla gelir elde eden kulüplerinden birisi olan B.Münih, son üç yıldır özellikle Şampiyonlar Ligi’nde kendisinden beklenen performansı sergileyememesi nedeniyle gelirlerinde yaşadığı daralma, onu üçüncülükten beşinciliğe; Liverpool’u da beşincilikten sekizinciliğe itmiştir.

Real Madrid ve Milan’da yukarıya doğru bir tırmanış görülmekle birlikte; son iki yıl da Real’in sportif anlamda Şampiyonlar Ligi’nde düş kırıklığı yaratacak sonuçlar alması, gelecek yıl gelirlerinde de bir olumsuzluğa yol açabilecektir. Aynı şekilde, 2002-03 sezonunun şampiyonu Milan’ın, 2003-04 sezonunda başarısızlık yaşaması gelirlerini doğrudan etkileyecektir.

Avrupa’nın Top 10 Kulübü ve Türk takımlarının Gelirlerinin Dağılımı

Avrupa’nın top 10 takımının gelirlerinin bileşimini incelediğimizde; 251 milyon Euro’luk geliri ile  ilk sırada yer alan Man.Utd.’ın toplam gelirleri içinde en önemli gelir kaynağının 101 milyon Euro ile maç hasılatı olduğunu görmekteyiz. Toplam gelirin %40’ına yakın bir pay alan maç hasılatını, %32’lik payla TV yayın gelirleri takip ediyor.

TV yayın geliri en yüksek takım olarak karşımıza Juventus çıkıyor. Juventus toplam gelirinin %57’sini TV yayın gelirlerinden elde ediyor. Bir diğer İtalyan takımı AC Milan ise, Juve’den sonra Avrupa’nın reytingi en yüksek takımlarından. Milan’ın 200 milyon Euro’luk gelirinin %55’i, TV yayın gelirlerinden oluşuyor.  Ticari gelir yaratma konusunda ise yine Juve, 79 milyon Euro geliri ile ilk sırada yer alıyor.

Türk takımları olarak üç büyüklere baktığımızda ise; üç takımımızın ortalama gelirlerinin, 31,3 milyon Euro olduğunu görmekteyiz. Beşiktaş 35 milyon Euro (42,9 milyon dolar), Fenerbahçe 32 milyon Euro(39,8 milyon dolar) ve Galatasaray da 27 milyon Euro (34,3 milyondolar) gelir elde etmişlerdir. (31.12.2003 itibariyle). Yaratılan gelirler bakımından, üç büyük takımımızın Avrupa devlerinin gerisinde kaldıklarını gözlemliyoruz.  

Avrupa’nın beş büyük liginde ciro gelişimine bakıldığında; 1995-2003 yılları arasında en istikrarlı ve pozitif büyümeyi İngiliz peremiership’in sağladığı görülmektedir. 1995 yılında 498 milyon Euro gelir yaratan Premiership 2003 yılında bu gelirini 1,790 milyon euroya yükseltebilmiştir. Sekiz sezonda Premiership, toplam cirosunu % 259 arttırabilme başarısı gösterebilmiştir.

Aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi, Premiership’i en yakından takip eden lig olarak karşımıza İtalyan Serie-A çıkmaktadır.  1995 yılında İtalyan futbol sektörü 373 milyon Euro gelir yaratabilirken, bu pasta 2003 sezonu sonunda 1,162 milyon Euroya kadar çıkmıştır. Sekiz yılda %211’lik bir artış sergileyen İtalyan Serie-A’yı izleyen en yakın ülke Almanya olmuştur.

(Kaynak: Deloitte-Annual Review of Football Finance, August 2004, sh.13’deki bilgilerden bu tablo oluşturulmuştur.)

Yukarıdaki grafikten de görülebileceği üzere, Avrupa futbol pastası 1995-2003 arasında hızlı bir büyüme katetmiştir. Beş büyük lig, bu pastanın %54’ünü oluşturmaktadır.

Beş büyük lig 1995/96 sezonundan 2002/03 sezonuna kadar geçen süre içinde, toplamda yaklaşık 3,7 milyar Euro tutarında  ortalama %190 oranında bir büyüme gerçekleştirmiştir.

Beş büyük ligde, 1995/96-2002/03 sezonları arasında; İngiltere Premier Ligi'nin ciro gelişiminde, açık ara   liderliğini sürdürmekte olduğunu görüyoruz. 1995/96 sezonunda da 498 milyon Euro ile diğer dört büyükten önde olan Premiership'e en yakın lig 452 milyon Euro ile İtalyan Serie-A idi. Başlangıç rakamı olarak aradaki fark sadece 46 milyon Euro iken, geçen sekiz yıl içinde bu fark, grafikten de görülebileceği üzere,  628 milyon Euro 'ya yükselmiştir. Bu dönemde İtalyan Serie-A'da futbol pastası ortalama %157 büyürken; İngiliz Premiership'te bu oran %259 olmuştur. Bu tarih aralığında, Alman futbol piyasası %197 büyürken; İspanya %158, Fransa ise %148 oranında cirolarını arttırabilmiştir.

Deloitte'nin 2004 Ağustos tarihli futbol finans raporunda, Avrupa futbol piyasasının büyüklüğü 10,4 milyar Euro olarak hesaplanmaktadır. Bu gelir içinde beş büyüğün payı ise  %54 civarında...

Futbol kulüplerinde sportif performans ile karlılık arasında her zaman bir doğrusal korelasyon bulunmasa da; başarısızlık halinde gelirlerin azalması ve zarar durumunda doğrudan bir korelasyon bulunmaktadır.

Tabloyu yorumlamaya devam edersek;

1. Manchester United model kulüp olma özelliğini her yönüyle devam ettirmektedir. Manchester United, Bayern, Milan ve real’in aksine sportif anlamda başarılı olamadığı sezonlarda bile 1. sıradaki yerini hiçbir kulübe kaptırmamıştır. Halen 251 milyon Euro  gelir  ile en üst noktadadır ve bu konudaki birinciliğini sekiz yıldır da devam ettirmektedir.
2. En zengin 20 kulüp içinde yer alan toplam 12 İngiliz ve İtalyan kulubü, tabloyu domine etmektedir.
3. Toplam gelirler içinde hala stad gelirlerinin anahtar bir rolü bulunmaktadır.

Avrupa futbolu kulüpleri, diğer kıta ülkeleri futbol takımlarından daha fazla bir gelir yaratabilme gücüne sahiptirler.

Sports Business Group at Deloitte yöneticilerinden Dan Jones’ın açıklamasına göre: ‘’Top seviyede yer alan Avrupa futbolunun bu üst sınıf kulüplerinin gelirleri, her yıl bir önceki yıkla göre ciddi artışlar kaydetmektedir. Stad gelirlerinin anahtar rolu devam ediyor olmakla birlikte; yayın gelirleri hala çoğu kulübün temel gelir kaynağı olmaya devam etmektedir. Ancak şunu da kabul etmek gerekir ki, çoğu futbol kulübü diğer gelir kaynaklarını arttıramadılar, istenilen düzeyde ürün çeşitlendirmesine gidemediler. Bununla birlikte; Manchester United kulübü, sahip olduğu 101 milyon Euro maç günü-stat gelirleri ile en yakın rakipleri olan İtalyan kulüplerinden üç kat daha fazla gelir yaratabilmektedir.” (http://www.deloitte.com/)

Bu tabloda yer alan 20 kulübün 7’sinin İngiliz, 5’inin İtalyan, 3’ünün İspanyol, 3’ünün Alman, 1’ inin İskoç ve 1’inin de Fransız’ olması beş büyük lig tanımlamasına da uygun düşen bir popülasyon sergilemektedir.

Bugün Deloitte&Touche/ Futball Business’in yaptığı çalışmalar sonucunda ortaya çıkan raporlar göstermektedir ki; Avrupa’nın premier liglerinin (yani beş büyük ligin) domine ettiği futbol pazarının büyüklüğü totalde 10,4 milyar Euro civarında bir büyüklüğe karşılık gelmektedir.

Bu pastadan ise en büyük payı, tüm gelirlerleriyle en yakın rakibi İtalyanlar’ın bile fersah fersah önünde yer alan İngiliz kulüpleri almaktadır. Özellikle yayın geliri elde etme ve merchindising geliri oluşturma konusunda da Manchester United takımı uzak ara rakiplerinin önünde gitmektedir.

Futbol endüstrisinde yaratılan bu büyük katmadeğer, diğer futbol gelirleriyle de birleşince o ülkenin hükümetlerine de ciddi vergi geliri yaratmaktadır. Bu aktivitelerin sadece İngiltere’de 2001/02 sezonunda yarattığı vergi geliri 536 milyon Sterlin iken 2002/03 sezonunda bu tutar 550 milyon Sterlin’e (yaklaşık 1 milyar dolar) ulaşmıştır.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş