Alp Ulagay - 30 Mayıs 2025 Şampiyonlar Ligi 1992’de başladığında sadece bir isim değişikliği zannetmiştik. Meğer bir para makinesinin kuruluş yılıymış 1992. Aradan geçen sürede Şampiyonlar Ligi yılda 2,5 milyar euro para ödülünün dağıtıldığı dev bir turnuvaya dönüştü. Bu turnuvadan aslan payını da büyük ülkelerin ligleri almaya devam ediyor…

Yarın akşam Almanya’nın Münih kentinde oynana­cak Şampiyonlar Ligi fi­nalinde Fransız takımı Paris Sa­int-Germain ile İtalyan takımı Inter karşı karşıya gelecek. Bu maç sonunda bir yandan 2024- 25 sezonunda Avrupa’nın en bü­yüğü orta çıkacak, diğer yandan UEFA turnuvalarından en fazla para ödülü alan takım da belir­lenecek. Final öncesinde Paris SG 137 milyon euroyu aşan para ödülünü garantilemiş durumda. Inter de hemen arkasında. Fina­li kazanan takım 6,5 milyon euro daha aktaracak kasasına ve sezo­nun en çok para kazanan takımı da olacak.

Bahsettiğim miktarlar dikka­tinizi çekmiştir. Şampiyonlar Li­gi’ne katılan sadece iki takımın geliri bunlar. Herhalde Şampi­yonlar Ligi’nin fikir babaları bi­le Şampiyonlar Ligi’nin bugün geldiği noktayı pek hayal etme­miştir 35 yıl evvel. Mesela küre­sel reklam ve iletişim ajansı Sa­atchi & Saatchi’nin o dönemki üst düzey yöneticisi Alex Fly­nn 1992’nin aralık ayında ‘The European’ gazetesine yazdığı yazıda Şampiyonlar Ligi fikrini­ni nasıl doğduğundan bahsedi­yordu. O zaman ünlü Milan kulü­bünün kudretli başkanı ve daha sonra defalarca İtalya başbakan­lığı yapacak Silvio Berlusconi’ye yaptığı sunumu anlatıyordu.

Gerçekten de o dönemde Mi­lan, Real Madrid, Napoli gibi dev kulüpler Avrupa’nın en büyük kupasının statüsünden son de­rece rahatsızlardı. Turnuvanın o zamanki ismi Avrupa Şampi­yon Kulüpler Kupası’ydı. Bu ku­pa eleme usulü oynanıyordu. Ne lig usulü maçlar söz konusuydu ne de seri başı takım uygulama­sı. Napoli ve Real Madrid gibi ta­kımlar ilk turlarda birbiriyle eş­leşince iki maçta eleniyor, doğru dürüst yayın ve tribün geliri elde edemiyordu.

1992’de yeni bir marka doğdu 

Bunun üzerine Alex Flynn bir model geliştirdi ve özellikle önemli futbol ülkelerinden gelen takımların birbiriyle daha fazla maç yapabileceği bir turnuva ta­sarladı. Onun tasarladığı turnu­vanın ismi muhtemelen ‘Süper Lig’ olacaktı. Bu fikir birkaç yıl dolaşımda kaldıktan sonra ku­lüplerin ısrarıyla Avrupa futbo­lunu yöneten UEFA’nın da rada­rına girdi. 1991-92 sezonunda o çok talep edilen lig sistemi se­kiz takımla başladı. Buna karşı­lık turnuvanın ismi hâlâ Şampi­yon Kulüpler Kupası’ydı. 1992 yı­lında UEFA turnuvayı yeniden markaladı. Ortaya yeni bir logo, Tony Britten’ın yazdığı, bugün yüz milyonlarca kişinin aşina ol­duğu marş ve Şampiyonlar Ligi ismi çıktı. Yayın ve sponsorluk haklarını da merkezi olarak tek elden pazarlamaya ve satmaya başladılar.

O ilk yıllarda lig sistemi uygu­lanmaya başlamıştı ama turnuva sadece lig şampiyonlarına açıktı. Güçlü ülkelerden öyle lig ikinci­si, üçüncüsü, hatta dördüncüsü takımların Şampiyonlar Ligi’ne alınması henüz benimsenmiş bir fikir değildi. Zaten ilk iki sezon sadece sekiz takımla sınırlı kal­dı turnuva. Dağıtılan para ödülü de şimdikiyle kıyaslanmayacak kadar düşüktü. İlk sezonda se­kiz takıma dağıtılan toplam mik­tar 38,4 milyon euroydu. İkinci sezonda, yani 1993-94’te rakam 55,3 milyon euroya yükseldi. Barcelona 10,8 milyon euro ka­zanmıştı o sezon. Keza Galatasa­ray sadece iki beraberlik alabil­diğinden 3,6 milyon euro ile ye­tinmişti.

Devlere dev gelir

30 yıl sonra bugün aynı turnu­vadan bahsetmek mümkün mü? O günlerin sıkı bir futbolseverini 2025’e ışınlasanız mevcut Şam­piyonlar Ligi’ni kavrayabilme­si günler sürebilir. İsmi ve logo­su hariç hiçbir özelliği aynı de­ğil. Bu sezon 36 takımlı ve tek kümeli modelle beraber geçmiş­le bağ tamamen koptu. Lig usulü oynanan ilk aşamadan sonra ila­ve edilen playoff turuyla beraber takımlarına oynadığı maç sayı­sı arttı. Bu sezon finalist iki ta­kımdan Paris SG 16, Inter 14 maç sonrasında bu noktaya geldiler. Ayrıca yeni medya anlaşmaları sayesinde para ödülleri de en üst seviyeye çıktı. Bu sezon 36 takım yaklaşık 2,5 milyar euroluk geli­ri paylaştı. İki finalistin yanı sı­ra beş takım daha bu sezon 100 milyon euroluk gelir seviyesini geçmeyi başardı: Arsenal, Barce­lona Bayern, Dortmund ve Real Madrid. Orta seviye liglerden ge­len Celtic, Salzburg gibi takımla­rın bile 40 milyon euro civarın­da gelirle Şampiyonlar Ligi’nden ayrıldığını görüyoruz.

Şampiyonlar Ligi’nin bugün geldiği noktada en büyük eleşti­ri konusu büyük lig takımlarının hem statü hem de gelir dağılımı açısından kayrılması. İngiliz, İs­panyol, Alman, İtalyan ve Fran­sız takımları hem çok takım yol­luyor hem de gelirden aslan payı­nı alıyor. UEFA’nın dağıttığı para ödülünün yüzde 56’sı bu beş ül­kenin temsilcilerine gidiyor. Bu­na karşılık Portekiz, Hollanda, Türkiye, İsviçre, Avusturya, İs­koçya gibi orta grup liglerden çı­kan takımlar hem Şampiyonlar Ligi’ne katılabilmek hem de di­şiyle tırnağıyla mücadele etmek zorunda. Başarılı olsalar bile ka­zanacakları para ödülü bir İspan­yol ya da İngiliz takımının sevi­yesine çıkmıyor. Bu noktada bu orta boy liglerin UEFA’ya daha fazla baskı yapmaktan başka ça­resi yok. Hiç olmazsa katılan ta­kım sayısında biraz daha adalet sağlanırsa mali karşılığı da daha dengeli olabilir.

Âdeta İngiltere şampiyonlar ligi

Gelecek sezon statü sebebiyle sıradışı bir Şampiyonlar Ligi izleyeceğiz. Normal şartlarda Premier Lig’in ilk dört takımı ertesi sezonki Şampiyonlar Ligi’ne katılıyor. Bununla beraber İngiliz takımlarının bu sezonki performansından dolayı ilave bir hak daha verildi. Ayrıca bu sezonki Avrupa Ligi’ni kazanan Tottenham da gelecek sezonki Şampiyonlar Ligi’nde oynama hakkı elde etti. Böylece 2025-26 altı İngiliz kulübü birden mücadele edecek. Bir nevi İngiltere Şampiyonlar Ligi izleyeceğiz…

Zamanla Şampiyonlar Ligi’nde takım sayısı hızla arttı. 1994’te 16’ya, 1997’de 24’e, 1999’da 32’ye yükseldi. Bu sezondan itibaren de takım sayısı 36’ya çıktı. UEFA’nın idari ve ticari masraflardan sonra takımlara dağıttığı gelir de aynı hızla yükseldi. İlk sezondaki 38 milyon euro, 1994’te 129 milyona, 1997’de 209 milyona, 1999’da 614 milyon euroya çıktı. 2002’de rakam 814 milyon euroydu. 2008’de 583 milyon euroya indikten sonra yeniden çıkış eğilimine girdi. 2014-15 sezonunda 1 milyar euro sınırı aşıldı. 2019-20 sezonundaysa 2 milyar euro sınırı… Bu sezon 36 takıma ve playoff’ta elenenlere dağıtılan toplam rakam 2,5 milyar euro olacak.

Şampiyonlar Ligi’nde en fazla kupa alan takımlar 

Real Madrid-15 

Milan- 7

Liverpool- 6 

Bayern München- 6

Barcelona- 5 

Ajax- 4

Man Utd- 3 

Inter- 3

Chelsea- 2 

Nottm Forest- 2

Benfica- 2 

Juventus- 2

Porto- 2 

Man City- 1

Dortmund- 1

Feyenoord- 1

Marseille- 1 

Aston Villa- 1

Hamburg- 1 

Crvena Zvezda- 1

FCSB- 1 

PSV- 1

Celtic - 1

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş