ŞİKE-BAHİS-MAFYA: EKONOMİK ANALİZ
Bizi Takip Edin Futbol ekonomisi facebookta futbol ekonomisi twitterde
x
Buradasınız >> Ana Sayfa Haberler & Makaleler Genel Diğer Yazarlar ŞİKE-BAHİS-MAFYA: EKONOMİK ANALİZ

ŞİKE-BAHİS-MAFYA: EKONOMİK ANALİZ

 İsmail Güneş 15 Ağustos 2010

Bazı mal ve hizmetler niteliklerine bakılmaksızın toplum tarafından tüketilmesi ve yeterli düzeyde üretilmesi arzu edilir. Bir başka deyişle toplumun hakim olan değer yargılarının etkisiyle tüketimi arzulanır ve iyi olarak kabul edilen mallardır (Doğan,1993:13). Bu tür mallara malı tüketen kişiye sağladığı doğrudan faydanın yanı sıra topluma sağladığı pozitif dışsallık nedeniyle erdemli mallar, değerli mallar (Merit Good) adı verilmektedir.

 Bu tür mal ve hizmetler piyasa mekanizması tarafından üretilebilmekte, dağıtımı yapılmaktadır. Erdemli malların tüketimi kişinin tüketme isteği veya ödeme gücü dikkate alınmadan teşvik edilmekte ve ilköğretim hizmetinde olduğu gibi zorunlu kılınmakta veya çocuklara aşı hizmetinde  olduğu gibi ücretsiz olarak sağlanabilmektedir. Erdeminden ötürü süt tüketiminin artırılması için kampanyalar yapılmaktadır.

Fakat her zaman pozitif dışsallık sağlayan ürünler veya hizmetlerle karşılaşmayız. Bazen bazı ürünlerin veya hizmetlerin daha az tüketilmesini hatta hiç tüketilmemesini veya bunların kısıtlı sunumu veya sunumunun yapılmamasını arzu ederiz.

Bireysel   tüketime konu olan ancak tüketimi bireye ve topluma zararlı olan mallar veya hizmetler vardır.  Bu tür mallara malı tüketen kişiye ve topluma verdiği zarardan ve yarattığı negatif dışsallıklardan ötürü  erdemsiz  mallar, değersiz mallar (demerit Good) adı verilmektedir.Sigara, alkol, kumar, uyuşturucu bu tür mal grubu içerisinde değerlendirilebilir.

Bu tür malların ve hizmetlerin üretiminde devlet üretici ve ya üretimi düzenleyici konumda olabildiği gibi yasaklayıcı ve yasakları denetler konumda olabilir. Bunların tüketilmesini teşvik etmez aksine tüketilmemesi için düzenlemeler yapar, toplumu eğitmeye çalışır. Sigara örneğinde olduğu gibi 18 yaşından küçüklere satışı yasaklar, toplu yaşam alanlarında sigara içilmesine engel koyar, sigaranın zararlarını anlatıcı eğitim faaliyetlerinde bulunur.

Bu tür erdemli ve erdemsiz mal ve hizmetlerde devlet müdahalesi olmadığı takdirde bir kısım mala karşı, tercih çarpıklığı ortaya çıkabilir. Tüketilmesini arzu ettiğimiz mal ve hizmet yeterli tüketilmediği veya üretilmediği gibi, tüketilmesini arzu etmediğimiz mal /hizmet aşırı tüketime konu olabilir.

Kamu genellikle bu tür ürünlerin tüketimini teşvik etmez, kullanımına sınırlar getirir, reklamına izin vermez  ve sosyal zararını tanzim amacıyla da yüksek oranlarda vergileme yoluna gider.  Kabul etmek gerekir ki devletin vergi ve benzeri alıntıları sadece tazminat amacıyla alınmaz, kamu içinde önemli bir gelir kaynağıdır.

Kuşku yok ki bahis, kumar ve şans oyunlarının oynanması çok arzu edilen bir durum değildir. Zira bunların toplumda yaratacağı negatif dışsal etkiler oldukça yüksektir.  Ancak bu hizmetlerin bir şekilde sunulmaması durumunda bu kez başka bir tehlike söz konusudur. Bu hizmetler bu kez yasadışı yollardan, izinsiz şekilde kayıtdışı sunumu söz konusu olabilecektir.  Büyük olasılıkla da herhangi bir düzenleme olmadığından dolayı bu sunumu bazı mafya benzeri örgütlenmeler ele geçirecektir.  İşte bu noktada erdemsiz hizmetin sunumunda karşımıza ilk etapta 2 seçenek  çıkmaktadır.

Bunlardan birincisi söz konusu erdemsiz mal/hizmeti yasaklamaktır. Yasaklar zaman zaman karaborsa yaratması ve illegal faaliyetlerin oluşumuna neden olabilir. Ancak söz konusu mal uyuşturucu gibi bir mal ise o zaman bu yasakların konulması kaçınılmaz bir hal alır.

İkinci olarak bu mal ve hizmetlerin kısıtlı şekilde sunulmasıdır. Genellikle bu sunum kamunun yapacağı düzenlemeler çerçevesinde gerçekleşir.  Kamu yapacağı düzenleme ile hizmetin sunumunu tekel olarak kendisi gerçekleştirebileceği gibi, kendisi düzenleyici ve kontrol eden konumda kalıp, özel sektörce sunulmasını sağlayabilir.

Bu bilgiler çerçevesinde spor olarak futbolu erdemsiz mal olarak nitelemek büyük bir hata olacaktır. Aynı şekilde futbol sektörünü de olumsuz vurgularla değersiz kılmak mümkün değildir. Tam aksine oluşturduğu istihdam, ekonomik aktivite, kent ekonomisine katkıları, turizm ve tanıtma gibi bir çok olumlu dışsallığı ile futbol endüstrisi önemle üzerine eğinilmesi gereken bir sektördür. Ancak şike, bahis ve mafya gibi oluşumlar bu sektörün erdemsiz yanını sergilemektedir.

Özü itibariyle hem şike, hem bahis, hem de mafya suç unsuru taşımaktadır. Suç ekonomik literatürde özel incelenmiş bir konudur ve futbol sektöründe yaşanan olumsuzluklar için uygulama alanı bulabilir.

Suça ekonomik modelleme yoluyla yaklaşım, 1960’lardan sonra başlamıştır. Bu yaklaşımın öncüsü Gary Becker ve takip eden yazarlar suça sebep olan unsurlar ile kamuya en az maliyete mal olacak optimal cezalandırma yöntemleri, çeşitli modellerle belirlenmeye çalışılmıştır. Literatürde Gary Becker’in 1968 yılında yayımladığı “Crime and Punishment: An Economic Approach” makalesi bu konuda bir ilk kabul edilir[1].

Becker’in yaklaşımın özünde suç işleyen kişinin elde ettiği faydanın diğer yasal davranışlardan elde ettiği faydadan  fazla olması gerekir. Bu yaklaşımı Futbol endüstrisindeki şike ve yasadışı oluşumlara uyarlar isek ; Geleneksel Ekonomik Model doğrultusunda;

EU=(1-p)U(Y) + pU(Y-Z)

EU: bireyin yasadışı yollardan beklediği faydadır.

p: bireyin yakalanma ve mahkum olma ihtimalini gösterir.

Y: yasal olmayan yollardan elde edilen gelirdir.

(1-p): bireyin yakalanmama ihtimalini gösterir.

Z: suçlu eğer yakalanır ve mahkum edilirse uğrayacağı cezanın parasal karşılığıdır.

X: Bireyin yasal yollardan elde ettiği gelir olarak kabul edildiğinde;

eğer U(X)>EU ise kişi yasadışı yollara başvurmayacak,

eğer U(X)

 

Bu modelde yasal gelir, yasal olmayan gelir ve yakalanma ihtimali göz önüne alınarak, suçsal davranıştan doğan faydanın yasal yollardan elde edilen faydayla karşılaştırılması yapılmaktadır. Bu modeli en basit haliyle yasadışı olarak yapılan bir şike veya bahis olayı bazında düşünürsek

 

EU=(1-p)U(Y) + pU(Y-Z)

 

EU: bireyin kurallara aykırı bir biçimde şike yapması durumunda beklediği maddi ve maddi olmayan menfaatler

p: Şike yapan bireyin yakalanma ve mahkum edilme olasılığı.

Y: yasal olmayan yollardan elde edilen gelirdir.

(1-p): bireyin şike yapınca yakalanmama ihtimalini gösterir.

Z: Şike sonucunda eğer yakalanır ve mahkum edilirse uğrayacağı cezanın parasal karşılığıdır.

X: Bireyin yasal yollardan elde ettiği gelir olarak kabul edersek;

 

eğer U(X)>EU ise kişi şikeye teşebbüs etmeyecek,

eğer U(X)[2] [3] [4]

Bu modelde şike yapan ya da yasadışı şekilde bahis oynayan kişinin  rasyonel bir davranış sergilediği varsayımı vardır. Burada suç işlemenin nasıl bir rasyonalitesi olabilir sorusu akla gelmektedir. Bahsedilen rasyonalite şike yapacak olan kişi  diğer ekonomik birimler gibi faydasını en üst düzeye çıkarmaya çalışmaktadır. Burada elde edilecek fayda parasal getiridir. Suç faaliyeti sonunda yakalanıp yakalanmama önceden kestirilememektedir. Dolayısıyla şike yapan kişi veya kişiler risk alma durumunda kalabilir. Bu durumda kişi riskten kaçınabilir, şike  yapmaktan vazgeçebilir.  Riski minimize etmeye ve şike sonrası yakalanmamak için önlemler almaya çalışarak yakalanmama olasılığını en alt düzeyde gördüğünde harekete geçebilir  ya da riski göz ardı edip şike sonucunda elde edeceği kazancın büyüklüğüne bakabilir. Teorik yaklaşıma göre bireylerin suç aktivitelerine katılmalarında belirleyici olan unsurlar; suç aktivitelerinden beklenen gelir, yasal işgücü aktivitesinden elde edilen gelir, suçlunun bireysel özellikleri dolayısıyla tercihleri, suç aktivitelerinin tutuklama, mahkumiyet ve ceza şeklindeki maliyetlerdir.  Eger kişi yakalanma riskini düşük görüyor ya da elde edeceği faydalar ve yakalanması durumunda karşı karşıya bulunacağı maliyetler arasında bir karşılaştırma yaptığında faydaları yüksek görüyorsa şike yapma eğiliminde olabilecektir.

 

Noam Chomsky "Kanunları severim faydalıdırlar, ama uygulanmadıklarında işe yaramazlar." Demektedir. Türkiye’de şike olaylarına bakış bir anlamda bu sözle ifade edilebilir. Yukarıda da değindiğimiz şike türleri ile çok sayıda iddia olur, zaman zaman çok güçlü kanıtlar ortaya çıkar, ama nedendir bilinmez ülkemizde şike cezası nadiren verilir.Türk futbol sektöründe şike adeta olağanlaşmıştır ya da ülkemizde şike hiç yapılmamaktadır.

Bu tür yozlaşmanın varlığı, o toplumda hukuk sisteminin işlemesinde ciddi sıkıntılar var olduğu anlamına gelmektedir. Hukuk sisteminin işleyişi ne kadar az veya ne kadar beceriksiz olursa, o toplumda haksızlıkların alanı o kadar genişlemektedir. Bu noktada önemli olan, ekonomide var olan "teşebbüsçülük" ile burada sözü edilen "fırsatçılık" arasındaki farklılığın ortaya konması ve hukuk sistemi içinde "fırsatçılık" anlamındaki faaliyetleri en aza indirebilmektir. Ekonomi, ne kadar hukuk sistemi ile entegre edilirse, o kadar örgütlü suç oluşumuna neden olabilecek boşluklar azalmaktadır.

Endüstriyel futbolun olumlu gelişmeleri yanında bu tür olumsuzlukları da tetiklediği gerçeği ile karşı karşıyayız. Bu noktada optimal bir çözüm bulabilmek zor görünüyor. Yasaklar çözüm üretmiyor, kısıtlamalarla olay tam kontrol altına alınamıyor, tamamıyla serbestleştirme ise adeta sektörün sonunu getirebilecek olaylara neden olabilir. Bu noktada orta yol benimsenmiş gibi görünüyor. Takip edilen bu  orta yolun daha çok yaptırıma ve hukuksal düzenlemeye ve daha güçlü yaptırımlara ihtiyaç duyduğu kesindir.

{jcomments on}

 



[1] Gary Becker’in 1968 yılında yayımladığı “Crime and Punishment: An Economic Approach” makalesi bu konuda bir ilk kabul edilir. Ehrlich, Isaac’ın Journal of Political Economy’de 1983 yılında yayınlanan  “Participation in Illegitimate Activities: A Theoretical and Emprical Investigation”, Ann dryden Witte’nin “Estimating the Economic Model for Crime with Individual Data”, ve Samuel Myers’in 1983’de yazdığı “Estimating the Economic Model of Crime: Employment Versus Punishment Effects” ve Steven Levitt’in 1998 yılında yazdığı  “Why Do Increased Arrest Rate Appear to Reduce Crime: Deterrence, Incapacitation or Measurement Effect?”, makelesi bu alanın oluşturulmasında önemli katkılar yapan eserlerdir.

 

[2] Akkuş, Yakup (2003)ş, Suçun Ekonomik Modelleri EKEV Akademi Dergisi, Yıl:7, Sayı:15, Bahar 2003, ss.293-312

[3] Becker, Gary(1968) “Crime and Punishment: An Economic Approach”, Journal of Political Economy, Yıl:1968, ss.195-6.

[4] Dursun, Hasan(1997) Suçun Ekonomik Modelleri , DPT Yay., Ank., 1997, s.1.

 

                    linkedin-logo Paylaş                        Flipboard -logo Paylaş

Bu İçerik  18775  Defa Okunmuştur
 

Degerli yazarimiz İsmail Güneş Salı, 17 Ağustos 2010.

Neden Futbol Ekonomisi?

 

www. Futbolekonomi.com’un  vizyon ve misyonu temel olarak  Futbol Ekonomisi Stratejik Araştırma Merkezi’nin (FESAM) vizyon ve misyonuna paralel ve aynı düzlemdedir.

 

Bu bağlamda temel misyonumuz: Futbolun yerel ve küresel makro özelliklerini incelemek ve yeni yapısal modeller önermek; bu kapsamda entelektüel gelişimi hızlandırmak ve buna ilişkin referans olabilecek bir database oluşturmak ve bunu tüm futbol araştırmacılarının emrine sunmak... Bu amaçla yapılan çalışmaları yayımlamak; gerekli her türlü bilimsel futbol araştırma ve geliştirme projelerine entelektüel anlamda destek vermek.

 

Temel Vizyonumuz: Önerilen yeni modellerin gerçekleştiğini görmektir.

 devamı >>>

finansal-futbol-anim-1

tugrulaksar_ge_roportaj

Tuğrul Akşar Güngör Urasın sorularını yanıtlıyor

  Yazar Tuğrul Akşar,
Milliyet Gazetesi Yazarı Güngör Uras'ın
sorularını yanıtlıyor.
detay için tıklayınız..

 

Spor Endexi

 

12/032025

Kapanış Günlük
Değişim %
  BİST 100

10.590,33

+1,46

 bjk BJKAS

4,00

-0,99

 fb FENER

51,60

-0,58

 gs GSRAY

1,91

0,00

 trabzon TSPOR

0,99

-0,33

   SPOR ENDEKSİ

3.112,75

+1,09

Videolar

Tuğrul, Tuğrul Akşar, Pusula, Ekonomi, Futbol, Futbol Ekonomi, Mali,VİDEONUN DEVAMI VE DİĞER VİDEOLAR İÇİN TIKLAYIN.

İstatistikler

İçerik Tıklama Görünümü : 46585003

TRENDYOL SÜPER LİG 2024-2025 SEZONU

  

 

 Sıra TAKIMLAR 0 G B M A Y AV

1

Galatasaray 25 20 5  0 62 26 36 65
2 Fenerbahçe 25  19   4 2 63  23  40

61

3 Samsunspor 25 14 5  6

41

28 13

47

4 Beşiktaş 24  12  8 4 38 23 15 44
5 Eyüpspor 25 11 7  7 37  27 10 40
6 Göztepe 24 10 6 8 42  30 

 12

 36 
7

Başakşehir

24 10 8 40 31 9 36
8 Ç.Rizespor 25 8 8

8

39 29 10 32
9 Trabzonspor 24 8 8 8 39    29  10 32
10 G.Antep FK 24 9 5 10 33 34 -1 32
11 Kasımpaşa 25 7 11 7

45

50  -5 32
12 Alanyaspor 25 8 7 10 29 

36

-7 31
13 Antalyaspor 25 8 6

11

28  46  -18 30
14 Konyaspor 25 7 7 11 31 38 -7 28
15 Bodrum FK 25 6 6 13 17 29 -12 24
16

Sivasspor

25

6

6 13 28 41 -13 24
17 Kayserispor 24 5 9 10 24 44 -20 24
18 Hatayspor 24 7 15 24 43 -19 13

19

A.Demirspor 25 2 4 19 23 57 -34 -2

 

                 

Okur Yazar


Futbolun ekonomisi, mali, hukuksal ve yönetsel kısmına ilişkin varsa makalelerinizi bize gönderin, sizin imzanızla yayınlayalım.

Yazılarınızı  info@futbolekonomi.com adresine gönderebilirsiniz. 

 

 

Annual Review of Football Finance 2023

Annual Review of Football Finance 2023

Deloitte Sports Grup'un Avrupa Futbol Finansmanına ilişkin 32. kez düzenlediği yıllık futbol finans raporuna göre, Avrupa futbol pazarı 2021 - 22 sezonunda bir önceki yıla göre %7 büyüyerek 29.5 Milyar Euro büyüklüğüne ulaştı. Rapora ulaşmak için tıklayınız

Deloitte Football Money League - 2025

deloitte money league rapor 2025

 Deloitte Money League Raporunu 28. kez yayınladı. Rapora göre Avrupa'nın en zengin 20 kulübünün 2023-24 sezonunda gelirleri toplam 11.2 Milyar Euro'ya ulaştı. Raporu okumak için tıklayınız.

UEFA Kulüp Finans&Yatırım Raporu 2024

 

UEFA Raporu-2023

UEFA Kulüp futbolunun finansal durumları ve yatırımlarına ilişkin yıllık görünüm ve benchmark raporunu yayınladı. Okumak için tıklayınız

 


 

2021-Money-league-Raporu

 

Yirmidördüncü Deloitte Money League raporuna göre Barcelona'nın 715.1 Milyon Euro'luk geliriyle ilk sırada yer aldığı, tamamı merkez lig kulüplerinden oluşan ve bir önceki yıla göre gelirleri %12 azalan Para Ligi raporunu okumak için tıklayınız

 


 

 

annual report 202021 photo

 

Avrupa Futbolunun patronu UEFA’nın gelirleri 5.7 Milyar Euro’ya Ulaştı. Raporu okumak için tıklayınız.

 


 

 UEFA-Kulup-Futbolu-Lisanslama-2023


UEFA’nın 2023’te yayınladığı en son  Kulüp Lisanslamaya İlişkin Karşılaştırma raporuna göre kulüpler Pandemi döneminde 7.3 Milyar Euro zarar ettiler. UEFA raporu, Avrupa kulüp futbolunun endişe verici bir resmini çiziyor. Raporu okumak için tıklayınız.

 


    

191112 Aktifbank Ekolig

 

Türk futbolunun gelirlerinin ve ekonomik görünümünün mercek altına alındığı Futbol Ekonomi Raporu – EkoLig'in dördüncü sayısı yayınlandı. Süper Lig’in 2017-2018 sezonu sonunda 3,2 milyar TL olan geliri, 2018-19 sezonunda 4,2 milyar TL’na ulaştı. Bkz.

 

 

master bm report lowres

 

The European Club Footballing Landscape 2022


UEFA'nın Avrupa Lulüp futboluna ilişkin 13, kez yayınladığı, Covid-19'un etkilerinin de analiz edildiği raporu okumak için Bkz.


 

 EkoSpor-y

“Ekospor’un aylık bültenlerinden haberdar olmak için tıklayınız”

 

Süper lig Marka değeri araştırma

''Taraftar Algısına Göre Türkiye Süper Ligi Marka Değerini Etkileyen Faktörlerin ve Marka Değeri Boyutlarının Değerlendirilmesi'' Prof. Dr. Musa PINAR öncülüğünde yapılan bu araştırmayı okumak için tıklayınız.

 

 

the-european-elite-2019

KPMG Avrupa’nın 32 Elit Kulübünün değerlemesini yaptı. Süper Lig’den Galatasaray ve Beşiktaş’ın da bulunduğu bu raporda en değerli kulüp 3.2 Milyar Euroluk değeriyle Real Madrid oldu. Raporu okumak için tıklayınız.
 

Endustriyel_futbol

 

Futbolda Endüstriyel Denge ve Başarı Üzerine

Futbolun Endüstriyel gelişimi, kulüplerin sportif ve iktisadi/mali yapılanışını derinden etkiliyor. Dorukhan Acar’ın Kurumsal Yönetim temelli yaklaşımı ile "Futbolda Endüstriyel Denge ve Başarı"yı okumak için tıklayınız

 

 

Türkiye'de Kadın Futbolunun Gelişimi ve Günümüzdeki Durumu

 

imagesCAVM4O4L

 

Dr. Lale ORTA’nın Kadın Futboluna Entelektüel Bir Yaklaşım Sergilediği makalesi için tıklayınız.” 

 

 

İngiliz Futbolunda Kurumsal Yönetişim Üzerine

 

governance_in_football

 

Tüm kulüplerimize ve Türk Futbol yapılanmasına farklı bir bakış açısı kazandırabileceğini düşündüğümüz, İngiliz Parlementosu’nun Kültür, medya ve spor Komitesi’nin hazırladığı raporu okumak için tıklayınız. 

 

money-and-soccer

“Money scorring goals”, Gerçekten de “Para Gol Kaydedebiliyor mu? “

Euro 2012’nin olası ekonomik etkilerini
okumak için tıklayınız. 



FFP

Futbolda Finansal Sürdürülebilirlik Kapsamında ''Finansal Fair Play Başa Baş Kuralı ve Beşiktaş Futbol Kulübü Üzerinde Bir Uygulama 
Hüseyin AKTAŞ/Salih MUTLU,

okumak için tıklayınız.