Tuğrul Akşar/14 Temmuz 2015 Geçen hafta futbolun bir oyundan endüstriye nasıl evrildiğini ve nasıl bir strüktürel gelişim ve değişim yaşadığını sizlerle detayıyla paylaşmıştık. Bu hafta da, yine aynı başlık altında ama finansal futbolun rekabeti nasıl bozduğunu anlatmaya çalışacağım.

11 Mayıs 2015- pdf dosyası için tıklayın

Tuğrul Akşar/9 Haziran 2014 Bu Cuma Dünya Kupası santra vuruşu ile başlıyor.  Bu başlangıç aynı zamanda milyar dolarlık bir gösteri ekonomisinin de sahne alması anlamına geliyor.

Giray Duda, Sanayici Dergisi- 20 Mayıs 2014- Spor ekonomisi uzmanı Tuğrul Akşar, “Yeterli altyapısı ve teknolojik gelişmişliği üst düzeyde olan, makro göstergeleri iyi ülkelerde bunun olumlu etkisi çok fazla oluyor.

Tuğrul Akşar/ 29 Temmuz 2013 Şampiyonlar Ligi’nin kuruluşundan bu yana (2012-13 sezonu dahil)  UEFA’nın kulüplere dağıttığı tutar 8 milyar 559 milyon Euro’ya ulaştı. UEFA’nın kulüplere ödediği para geçen yirmi yıl içerisinde tam yüzde 2382 oranında bir artış kaydetti.

Tuğrul Akşar/ 10 Eylül 2012 Geçen hafta yapılan son transferlerle kulüpler transferlerini tamamladılar.

Avrupa’da ve bizde başlangıçta biraz yavaş başlayan transfer hareketleri, özellikle son hafta inanılmaz parasal boyutlara ulaştı. Çoğu kulüp yaptıkları son dakika transferlerine çok önemli paralar harcadılar.

Aslında, futbol kulüplerini finansal darboğaza ve felakete sürükleyen, onların krize girmelerine neden olan faktörlerin başında transfer harcamaları geliyor. Sınırlı parasal olanaklarının çok ötesinde transfere para harcayan kulüpler ve bu kulüplerden oluşan ligler futbolda açık vermeye devam ediyor.

İngilizler Bu sene de En Fazla Harcamayı Yapan Lig Konumunda

Alman Transfermarkt sitesinden derlenen verilerden oluşturulan aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, her sezon olduğu gibi 2012-13 sezonunda da en yüksek harcamayı yapan lig olarak karşımıza İngiliz Premier Lig çıkıyor. İngiliz Premier Lig 627 milyon 35 bin Euro transfer harcaması yaparken, buna karşın oyuncu satımından 301 milyon 150 bin Euro transfer geliri elde etmiş ve toplamda 325 milyon 885 bin Euro transfer açığı vermiş durumda. İngiltere’yi 380 Milyon Euro’luk transfer harcamasıyla İtalyan Serie-A izlerken, Alman Bundesliga Fransız Lig1, Rus Premier Liga ve İspanyol Primera Division yüz milyon Euro’nun üzerinde transfer harcaması yapan ligler olarak görünüyor. Spor Toto Süper Lig ise yaptığı 88 milyon 530 bin Euro transfer harcamasıyla, yedinci sırada bulunuyor.

2012-13 Sezonu En Yüksek Transfer Harcaması ve Geliri Elde Eden Ligler

Spor Toto Süper Lig En Fazla Transfer Açığı Veren 5. Lig

2012-13 Sezonunda en fazla transfer açığı veren lig 325 milyon 885 bin Euro’luk açığıyla İngiliz Premier Lig olurken, onu 186 milyon 120 bin Euro’luk harcamasıyla Rusya Ligi Premier Liga takip ediyor. Alman Bundesliga 99 milyon 60 bin Euro’luk açıkla üçüncü sırada yer alırken, Spor Toto Süper lig ise 53 milyon 115 bin Euro’luk transfer açığıyla beşinci sırada yer alıyor.

2012-13 Sezonu İtibariyle En Fazla Transfer Açığı Veren Ligler

Avrupa’nın Transfere En fazla Harcayan Kulübü Paris Saint Germain

2012-13 sezonunun da ilk defa bir Fransız takımı İngiliz ve İspanyol takımlarının önüne geçerek transfer rekoru kırdı. Paris Saint Germain 38 yaşındaki Katarlı yeni sahibi ve ana ortağı Nasser al Khelaifi  sayesinde transfere su gibi para akıttı ve  2012-13 sezonunda Fransız Lig1’in toplam 234,5 milyon Euro’ya ulaşan transfer harcamalarının yüzde altmış üçünü tek başına gerçekleştirdi.  Chelsea her zaman olduğu gibi 2012-13 sezonunda da yine en fazla transfer harcaması yapan kulüplerden birisi oldu. Transfere 100 milyon Euro civarında para harcayan İngiliz kulübünü bu sene sürpriz bir kulüp, Rus liginden Zenit harcadığı 95 milyon Euro’yla  izledi. 

2012-13 Sezonunda En Fazla Transfer Harcaması Yapan Kulüpler

Transferde Portekiz Egemenliği

Yetiştirdikleri ve sattıkları süper oyuncular sayesinde yüzmilyonlarca Euro kazanan Portekiz kulüpleri, bu sayede transfer zengini oldular ve  adeta transfer Portekizlilerden sorulur hale geldi.

Altyapıya verdiği önem sayesinde her sezon çok önemli futbolcuları astronomik fiyatlara Avrupa’nın en büyük kulüplerine satan Porto, 80 milyon 840 bin Euro’luk transfer geliriyle,  bu sene de yine Avrupa’da en fazla transfer geliri elde eden kulüp oldu.

Porto son on yılda sattığı süper yıldızlar sayesinde 383 milyon Euro transfer kazancı elde etti.

En fazla transfer geliri elde eden bir başka Portekiz kulübü de Benfica. Benfica 2012-13 sezonunda 71 milyon 425 bin Euro transfer geliri elde ederek, Avrupa’nın en fazla transfer geliri elde eden 2. Kulübü oldu.

2012-13 Sezonunda En fazla Transfer Geliri Elde Eden Kulüpler

Türk Futbolunun Transfer Açığı Artıyor

Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere 2012-13 sezonu  itibariyle Spor Toto Süper Lig’imiz toplamda 88 milyon 530 bin Euro transfer harcaması yaparken, 35 milyon 415 bin Euro da transfer geliri elde etti. Buna göre Spor Toto Süper Lig’in 2012-13 sezonu transfer açığı 53 milyon 115 bin Euro olarak gerçekleşti.

2012-13 sezonu itibariyle en fazla harcamayı 30 milyon 300 bin Euro ile Fenerbahçe yaparken, onu izleyen Galatasaray’ın transfer harcaması 22 milyon 550 bin Euro’ya ulaştı. Üçüncü sırada ise bir sürpriz takımı görüyoruz. Orduspor  5 milyon 375 bin Euro’luk transfer harcamasıyla üçüncü sıraya yerleşti. Böylece, ilk defa bir Anadolu takımı yaptığı transfer harcamaları ve verdiği transfer açığıyla Üç Büyüklerin arasına girdi. Geçen senenin transfer şampiyonu Beşiktaş ise izlediği küçülme politikası gereği 2012-13 sezonunda sadece 1 milyon 750 bin Euro’luk transfer gerçekleştirdi.

Spor Toto Süper Lig’de 2012-13 Sezonu Transfer Gelir ve Gideri

Yukarıdaki tablodan da anlaşıldığı üzere 2012-13 sezonunda toplam 88.5 milyon Euro transfer harcaması yapan Spor Toto Süper Lig’de, 52 milyon 850 bin Euro’luk  transfer harcamasıyla Fenerbahçe ve Galatasaray toplam transfer harcamalarının yüzde altmışını tek başlarına gerçekleştirdiler. Buna karşılık iki kulübün 7 milyon 250 bin Euro’ya ulaşan transfer gelirleri ise Spor Toto Süper Lig’in transfer gelirlerinin yaklaşık yüzde yirmibirini oluşturuyor. İki kulübün verdiği toplam 45 milyon 575 bin Euro’luk transfer açıklarıysa, Spor Toto Süper lig’in konsolide transfer açığının yüzde 86’sına karşılık geliyor.

Son 12 Yılda Üç Büyük Kulüp 420,8 Milyon Euro Transfer Zararı Etti

Yukarıda belirttiğimiz Porto kulübü son on yılda 383 milyon Euro transfer geliri elde ederken, bizim üç büyük takımımız son on iki yılda yaptıkları transferler sonunda toplam 420,8 milyon Euro para ziyan etmişler.

Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere 2000-01 sezonundan 2012-13 sezonuna kadar geçen on iki yılık süreçte üç büyük kulübümüz transfere toplam 558,7 milyon Euro harcarken, buna karşın toplam 137,9 milyon Euro transfer geliri elde etmişler. Yani, 420,8 milyon Euro transfer zararı yapmışlar. Yapılan bu transfer açığını kapatabilmek içinse bu kulüplerimiz yoğun bir şekilde yabancı kaynak kullanımına yönelmişler.  Ya da hisselerini İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’na arz etme yoluna gitmişler. Ancak, yanlış şirketleşme ve hatalı halka arz modeli nedeniyle milyonlarca Euro zarar eden kulüplerimiz daha sonra borsadaki hisselerini, halka arz gelirinin üzerinde bir tutarla geri almak  zorunda kalmışlar.

Son On İki Yıllık Süreçte Üç Büyük Kulübün Transfer Kar ve Zarar Durumu (Milyon Euro)

Kaynak: Hürriyet, 5 Eylül 2012

Yukarıdaki tabloda yer almayan bir başka veriyi de sizle burada paylaşmakta yarar görüyorum. Hürriyet Gazetesi’nden Ali Can Yaycılı ve Fatih Saboviç’in yaptığı araştırma sonucuna göre son on iki yılda, bu üç kulübümüz toplam üç yüz oyuncuyu bonservis bedeli elde etmeksizin yurtdışına göndermek durumunda kalmış; yani, bonservis bedeli ödeyerek aldıkları üç yüz oyuncudan bir kuruş kazanmadan onları serbest bırakmak durumunda kalmışlar.

Sonuç

Türk futbolunun transfere harcadığı kaynaklar ve bu transferlerden elde olunan başarılar dikkate alındığında, yani fayda maliyet analizi yapıldığında, Türk futbolunun transferde iyi bir sınav veremediği görülüyor. Kaynaklarımızı etkin ve verimli kullanamadığımız gibi aynı zamanda Süper ligi adeta yabancı oyuncu çöplüğüne dönüştürmüşüz. Bunun etkisi ise orta ve uzun vadeli olmuş. Bu oyuncular yüzünden alt yapıyı ihmal etmiş, genç ve yeni yetenekler çıkartamamışız.

Avrupa’da transferler bir gelir kaynağı olarak değerlendirilirken, biz bu süreçte transfer ekonomisinin getirilerinden yararlanamamışız. Kulüplerimizin yaptıkları hatalı transferler, zaman içinde bu kulüplerimizin mali anlamda çok önemli sıkıntılara girmesine neden olmuş. Gelir ve gider dengesinde terse dönen bu durum kulüplerimizin yüz milyonlarca Euro zarar etmesini de beraberinde getirmiş. Gelir ve gider dengesi aleyhte olan kulüpler zaman içinde bu açıklarını kapatabilmek için borçlanmak zorunda kalmışlar ve bu durum da onları finansal yönden sıkıntıya sokmuş. Aslında bugün Türk futbolunun cari açığına bakıldığında, bu açığın temelinde yatan en önemli faktörlerin başında transfer harcamalarının geldiğini görüyoruz. Gelecek hafta bu konuda yazmaya devam edeceğiz. 

Tuğrul Akşar/4 Ağustos 2012  Geçen haftaya damgasını vuran olay, Aziz Yıldırım’ın Fenerbahçe genel kurul üyelerine “Havuzdan Çekilebileceklerini” ima eden yaptığı konuşmaydı. Her ne kadar daha sonra Fenerbahçe Spor Kulübü'nce "kulübün böyle bir düşüncesi olmadığı” açıkça ifade edilse de, aslında futbolumuzun geleceğini  yakından ilgilendiren bir tartışma da kendiliğinden başlamış oldu. İşte biz de bu hafta bu konuya temel olması amacıyla bu yazıyı kaleme aldık.

Tuğrul Akşar- 11 Haziran 2012 Jean-Marc Bosman olmasaydı transfer ekonomisi bugünkü düzeyine gelemezdi!

Tuğrul Akşar-18 Temmuz 2011

 Futbolumuzda 4 Temmuz 2011’de başlayan şike depremi hem futbolumuzu, hem de futbol ekonomimizi sarsmaya devam ediyor.