Arman Özdemir- 15 Mart 2022 Eylül ayı nedense hüzünlüdür memleketimizde. Ailelerde hikayeler anlatılır geceler birbirine bağlanırken, radyolardan gelen postal seslerini aklayan şarkılar vardır, o günlerin kendisini Zeus sanan müsebbiplerinin yalnız gömüldüğü günleri gördü çağdaşlarım.

Hayatını kaybetmiş gençlerle alakalıdır hikayelerin çoğu. En yaygın söylem ise kardeşin kardeşi vurmasıdır. Bazıları daha erken olsaydı daha iyiydi derken bazıları doğrudan kapkaranlık bir dönem olarak anar o günleri. Eylül karanlıktır ülkemiz için.

Dünya futbolu açısında ise en karanlık günlerden biri muhakkak ki 2002’nin 25 Eylülüdür...

PSV Eindhoven ile Arsenal arasında gerçekleştirilen UEFA şampiyonlar ligi maçında Thiery Henry, maymun sesleri çıkaran taraftarlarca gerçekleştirilen ırkçı saldırılara maruz kalmış ve yaşananlar Avrupa ve Dünya futbolunu yöneten kurumların önünde yargılama konusu olmuştur. Karar içeriklerinin tam olarak anlaşılması için kısa bir ırkçılık değerlendirmesi, kusursuz sorumluluğun hukukta ne olduğunun belirlenmesi ve ırkçılığa karşı alınan kararların yeterliliği tartışılmalıdır.

Irkçılığın İrrasyonelliği Üzerine Kısa Değerlendirme

Irkçılık tanımlanmaya çalışılsa dahi bu mümkün olmamaktadır. Çünkü irrasyonel olan şeylerin tanımı olmaz. Gerçekten de bir insanın nasıl göründüğü ile kim olduğu arasında hiçbir bağlantı bulunmamaktadır.

Irkçıların temel yaklaşımı insanların birbirlerine benzer yetenekleri olsa dahi farklı gruplardan oluştuğu ve bu farklı gruplar arasında üstünlük ilişkisi bulunduğudur[1].

Irkçı saldırıların en fazla yaşandığı liglerden bir tanesi İtalya Serie A ligidir. Sadece 2019 yılı içerisinde Roma ve Sampdora arasındaki müsabakada Ronaldo Riviera ırkçı saldırıya maruz kalmış, 2019 Eylülünde Romelu Lukaku, Cagliarı taraftarlarının ırkçı saldırılarına uğramış, Atalantı taraftarların Fiorentinalı Dalbert’e yaptıkları ırkçı tezahüratlar yüzünden müsabakaya ara verilmiştir[2]. İlginç olan taraftarların deri renginden dolayı nefret söylemine maruz bıraktıkları oyuncular ile aynı deri rengini paylaşan oyuncuların kendi takımlarında da yer almasıdır. Burada nefret söylemine kısaca değinelim; Nefret söylemi bazı özellikler taşır. Öncelikle belirli bir kişi veya grubu belirli özellikleri nedeniyle hedef almalı, kişi veya grubun taşıdığı özellikler olumsuz olarak nitelendirilmeli ve son olarak kişi veya grubun varlığı hoş karşılanmamalıdır[3].

Nefret söyleminin aynı zamanda kapsam olarak da sınırlandırılması gereklidir. Buna göre nefret suçlarında bir kişi veya grubu incitmek, kişiliksizleştirmek taciz etmek türünde amaçlar bulunmalı bunun yanı sıra bu söylem söz konusu kişi veya gruba karşı muhtemel zararlara dönüşecek nitelikte tehlikeli olmalıdır.

CAS’ın 2002/A/423 PSV Eindhoven/UEFA Kararının Değerlendirilmesi

2002 yılının 25 Eylülünde PSV Eindhoven ile Arsenal arasında oynanan şampiyonlar ligi maçında Thiery Henry, PSV Eindhoven taraftarının ırkçı saldırılarına maruz kalmıştır. Maymun sesleri eşliğinde sahaya plastik çakmaklar atılmış ve konu UEFA Disiplin ve Kontrol Organı önüne geldiğinde kulübe 30.000 İsviçre Frangı para cezası uygulanmış tekrarı halinde daha ağır yaptırımlar uygulanacağı belirtilmiştir. Daha sonra temyiz organı tarafından ceza 50.000 İsviçre Frangına yükseltilmiştir. CAS ise kararında para cezasının 30.000 İsviçre Franga tekrar indirilmesine karar vermiştir. Kararı önemli kılan husus CAS tarafından Disiplin Düzenlemeleri md.6 gereğince kusursuz sorumluluk ilkesinin uygulanmasıdır.

UEFA Disiplin Düzenlemelerinin 5. Maddesi disiplin kurulları tarafından uygulanacak hukuku belirlemektedir. Söz konusu hükmün ilk fıkrasına göre öncelikle UEFA Statülerinin, düzenlemelerinin, direktif ve kararları ile oyun kuralları öncelikle uygulanacak hükümlerdir. Daha sonra ise tamamlayıcı hukuk olarak İsviçre hukukunun ve yetkili disiplin kurulunun uygulanacağı düzenlenmektedir. Bu noktada UEFA’nın ve FIFA’nın İsviçre hukukuna tabii dernekler olduğunu belirtmek gereklidir.

Bunun yanı sıra İsviçre hukuku açısından değerlendirildiğinde derneklerin geniş bir hareket serbestileri bulunmaktadır. Ancak özel hukukun hepsine şamil olduğu üzere ve İsviçre Medeni Kanunu da (ZGB) kişilerin (gerçek ve tüzel kişiler) haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorunda olduğunu düzenlemiş, bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz hükmünü Kanun içerisine dercetmiştir[4].

Türk Medeni Kanunu 24. Maddeye kaynaklık eden Art.28/2[5] ZGB uyarınca “Kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden biriyle haklı kılınmadıkça, kişilik haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır”.

UEFA Disiplin Düzenlemeleri md.3 gereğince düzenlemelere tabii olanlar

-         Üye federasyonlar ve yetkilileri

-         Üye kulüpler ve yetkilileri

-         Maçlarda görevli olanlar

-         Oyuncular

-         UEFA tarafından müsabakalarda görev almak üzere seçilen, onaylanan yahut atanan kişiler.

Irkçılık ve diğer ayrımcılık yasağını düzenleyen 14. Maddenin kapsamına yukarıda belirttiğimiz kişiler girmektedir. Bu kişi ve kurumların eylemleri 14. Madde kapsamında cezalandırılmaktadır. Diğer cezalar ise 6. Maddede düzenlenmektedir.

Buna göre;

Aşağıda yer alan disiplin önlemleri üye federasyonlar yahut kulüpler hakkında uygulanabilir;

a. uyarı

b. kınama

c. para cezası

d. deplasman maçları açısında bilet satım yasağı

e. maç sonucu iptali

f. maçın tekrarının emredilmesi,

g. mevcut yahut gelecek maçlar için puan silinmesi

h. maçın kaybına karar vermek

i. maçın kapalı olarak oynanmasına karar vermek

j. tamamen yahut kısmen tribün kapatılması

k. maçın 3. Bir ülkede oynanmasına karar vermek

l. UEFA gelirlerinden mahrum bırakmak

m. yeni oyuncuların UEFA müsabakalarına tescilini yasaklama

n. UEFA müsabakalarına katılacak oyuncu sayısını kısıtlama.

o. mevcut yada gelecek müsabakalardan men

p. şampiyonluk sıfatı yahut kupanın geri alınması

q. lisans iptali

r. topluluk futbol hizmeti.

2. Aşağıda yer alan disiplin tedbirleri kişiler hakkında uygulanabilir;

a. uyarı

b. kınama

c. para cezası

d. belirli sayıda maçlardan yahut belirli yahut belirsiz süre için maçlardan yasaklanma

e.belirli maçlarda yahut belirli yahut belirsiz süre için maçlarda görev almaktan yasaklanma

f. futbol bağlantılı aktivitelerden yasaklanma

g. şampiyonluk sıfatı yahut kupanın geri alınmas

h. topluluk futbol hizmeti.

Her üç maddenin birlikte incelenmesinden anlaşılabileceği üzere taraftarlar tarafından yapılan ırkçı söylemler (nefret söylemleri) bu hükümlerin kapsamına girmemektedir. Bu nedenle CAS tarafından İsviçre (aynı zamanda Türk) hukukunda yer alan kusursuz sorumluluk hükümleri uygulanmak durumundadır[6]. Kusursuz sorumluluk borçlar hukuku düzenlemeleri manasında haksız fiiller açısından sebep sorumluluğu olarak ifade ediliyor olsa dahi CAS kararı Medeni Kanun düzenlemelerine dayanmaktadır.

Sonuç

İsviçre Medeni Kanunu Art.28 ve TMK md.24 düzenlemelerine baktığımız zaman CAS kararı;

1.Kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası; Bu nokta CAS kararında kusursuz sorumluluğun parçası olarak değerlendirmeye alınmamıştır.

2. Ezcümle olmak üzere “kanunun verdiği yetkinin kullanılması” da CAS kararında yer almamaktadır.

3. CAS kararı kusursuz sorumluluğu “daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar” (überwiegendes privates oder öffentliches Interesse) kıstasına dayandırmaktadır. İlk bakışta dava hakkının davacıda (kişilik hakkız zedelenen kişide) olması sebebiyle kusursuz sorumluluk hükümlerinin uygulanması yanlış gibi görünse de bu noktada UEFA’nın içtihatları yerleşik durumdadır. Gerçektende 30/12/2014 tarihli Sparta Prag- Sloven Bratislava maçında taraftarların havai fişek yakması sebebiyle “kusursuz sorumluluk” ilkesini işletmiş, bu kararını incelediğimiz kararına dayandırmıştır.

4. Irkçılık ilk başlarda köleliği meşrulaştıran bir akım olarak ortaya çıkmış olsa da takip eden dönemlerde insanlık tarihinin en kanlı savaşına sebep olmuş ve yayılmacı nitelikler göstermiştir. Apartheid rejimlerden, İtalyan faşizmine ve son olarak da Nazizm’e giden yollar küçük toplumsal hareketler biçiminde ortaya çıkmıştır. Binlerce insanın bir araya geldiği statlarda ırkçılığın önlenmesi için başta ceza kanunlarında yer alan nefret suçlarına ilişkin düzenlemelerinin hapis cezalarını müstelzim olması, kulüpler açısından ise mutlak biçimde müsabaka men cezalarının öngörülmesi gerekmektedir.

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş