Tuğrul Akşar/28 Nisan 2014

Ağır aksak giden ve toz duman bulutu içerisinde yolunu bulmaya çalışan, gazı kaçmış ligimizin ilgi eksiği içindeki tribünlerine nasıl daha fazla seyirci çekebiliriz diye düşünürken, birden kendimizi e-bilet uygulamasıyla karşı karşıya bulduk.

6222 sayılı “Sporda Şiddet ve Düzensizliği Önleme Kanunu”nun getirdiği E-Bilet projesi kapsamında, Nisan ayıyla birlikte futbolumuzda elektronik bilet uygulamasına geçildi. Stadyuma girişler artık sadece Passolig Kartlar ile gerçekleşecek. Bu şekilde Passolig'le birlikte kağıt bilet devri kapanmış olacak.

Görünüşe göre gayet ulvi amaçları olan e-bilet uygulaması zamanlama olarak o kadar “manidar” oldu ki, böylesi bir planlama ve zamanlamayı, ancak Türk futbolunun ayağına pranga vurmaya çalışan birisi becerebilirdi. İnsanlar maç izlemek için bu eziyete katlanmak istemiyor. İsteyenler ise zamanında bu karta sahip olamadıkları için maçlara gidemiyorlar. Henüz yeterli altyapısı oluşturulamadığı için kartı olanlar, statlara gittiklerinde giriş turnikeleri kartları ve kart sahibini tanıyamadığı için içeri giremeyen onlarca insan var. Zaten, dökme suyla döndürmeye çalıştığımız futbolumuza tribünlere seyirci çekelim derken, eldeki seyirciden de olduk.

Zaten reytingi düşük, tribüne seyirci çekemeyen, stat doluluk oranları Avrupa’nın çok gerisinde olan bir ligde, üstelikte bir derbi zamanı hayata geçirilen e-bilet uygulaması kulüpleri yakmaya, tribünleri seyircisiz bırakmaya devam ediyor. 2 hafta önce seksenbin kişilik statta oynanan Beşiktaş- Fenerbahçe derbisini, 20.808 kişi izlerken, geçen Cumartesi Trabzon’da oynanan Trabzon- Gaziantep karşılaşmasını sadece 65 bayan ve çocuk seyirci izleyebildi. Diğer kulüplerin statlarını şimdilik saymıyorum…

Nedir Bu Passolig Kart Uygulaması? Bu Kart Nasıl bir fonksiyona sahip olacak?

Passolig’in resmi web sayfası www.passolig.com.tr’ye göre, “Passolig ile yaşamımıza yeni bir renk gelmiş olacak.

7'den 77'ye, genç, yaşlı, kadın, erkek demeden toplumun her kesiminden insanların aileleriyle birlikte, güvenli bir şekilde futbol müsabakalarını izleyebilmesinin önü Passolig Kart'la açılacak. Kartlandırmanın başlamasıyla basılı bilet derdi sona erecek, biletler yırtılmayacak, kaybolmayacak. Elektronik biletler Passolig Kartlara yüklenecek ve maçlara çok daha hızlı bir şekilde, uzun kuyruklarda beklemeden girmek mümkün hale gelecek. Passolig Kart, futbol tutkunlarına tek bir kartta pek çok kartın sağladığı faydayı sunacak. Maç bileti… Banka kartı... Kredi Kartı… Kulüp taraftar kartı… Anlaşmalı şehirlerde Ulaşım kartı... Ve Mağaza indirim kartı... Artık hepsi tek bir kartta bir araya geliyor. Taraftar harcamalarını bu kartla yapacak, puanları bu kartla toplayıp Türkiye'nin en büyük markalarından akıllara durgunluk veren indirimleri bu kartla kazanacak. Bu kartla hem Türk futbolu, hem kulüpler ve hem de taraftarın kendisi kazanacak. Bunun yanı sıra, Passolig kart sahipleri yükledikleri maça ilişkin her türlü detaylı bilgiye (koltuk no, maç saati, maçın oynanacağı tarih, maçın oynanacağı stadyum vs....) rahatlıkla ulaşabilecek. Passolig Kart ile taraftar nakit para taşımaya gerek kalmadan stadyumlardaki kafe ve büfelerde alışverişlerini yapabilecek, böylelikle madeni para taşımak zorunda kalmayacak ve stadyum girişlerinde sorun yaşamayacak, yine temassız kullanım özelliği sayesinde, taraftarlar şifreyle uğraşmadan 50 TL’ye kadar olan ödemelerini 1 saniye içerisinde gerçekleştirebilecekler…”

Passolig kartın resmi sitesinde belirtilen bilgilere göre yine, Passolig Türk futboluna görülmemiş katkılar sağlayacak(!) Bu sitede belirtilenlere göre: “ Türk futboluna, proje süresince Passolig Kartlar vasıtasıyla yaratılacak gelirlerle en az 150.000.000 TL tutarında ilave nakit kaynak sağlanacak. Kulüpler oluşan bu ciddi gelir havuzundan kendi kartları oranında pay alacak. Sistem sayesinde Türk futbolunun büyük sorunlarından biri olan stadyum olayları en aza inecek. Böylelikle daha fazla seyirci maçlara gelip, takımlarını destekleyebilecek. Passolig Kartlar, kulüpler için büyük bir maddi kayıp olan saha kapatma ve para cezalarının bir daha oluşmaması için çok önemli bir araç olacak.”

Passolig Kart için Dört Büyük kulübün taraftarı yıllık 25 TL, diğer takımların taraftarları ise 15 TL; maç başına da 2 TL vize bedeli ödeyecekler. Vize bedellerinin 7,95 TL’si, maç başına ödenecek 2 TL’nın da 0,94 kuruşu kartları basan finansal kuruluş tarafından alınırken, geri kalan tutar kulüplere ödenmek üzere Türkiye Futbol Federasyonu nezdinde oluşturulacak gelir havuzuna aktarılacak…

Özetle, Passolig.com.tr’ye göre: Passolig, Türk futboluna görülmemiş katkılar sağlayacak(!) Türk futbolunun uluslararası rekabette daha üst sıralara gelebilmesini sağlamaya yönelik, ülkemizin Avrupa ve dünyada daha başarılı olabilmesi için kulüplere ve taraftara ilave külfet getirmeden, futbola daha fazla yatırım yapılmasına olanak sağlayacak.”

Yani anlayacağınız üzere, çok yararlı bir enstrüman Passolig(!) Türk futboluna bu kadar çok fayda sağlayan, katma değer yaratan bu karta kulüplerimiz karşı çıkmazken, kamuoyu neden bu kadar karşı çıkıyor, taraftar neden protesto ediyor anlamıyoruz (!)

Anlamadığımız bir diğer nokta da, Türk Futbolu yıllardır finansal darboğazda can çekişirken, şiddetin pençesinde kıvranırken, Türk futbol otoritesi neden bunca sene bekledi, niçin böyle bir olanağı kulüplerimizden esirgedi? İnanılır gibi değil(!) Üstelik te, futbolda ekol olmuş ve Avrupa futbolunu sportif ve mali anlamda domine eden Ligler bile bunun henüz farkına varamamışken, Avrupa’nın en büyük üçüncü ligi Serie-A bu uygulamanın kıymetini bilememişken, bizim bu uygulamayı bulup uygulamaya almamız gerçekten taktire şayan. Böylesi bir tarihi fırsat yakalanmışken, mutlaka bu kartın tüm dünyada tescilinin de bir an önce yapılması, sistemin başka bir lig tarafından çalınması olasılığını da ortadan kaldıracaktır şüphesiz… Aksi, halde bu inovatif ürünü bir başka ülkeye kaptırırız maazallah…

Kartın doğal olarak bu kadar hızlı futbol yaşamımıza sokulması, çoğu uygulama yetersizliklerinden doğabilecek olası sıkıntıları test etme ve belirlenen bu eksiklikleri giderme şansı vermedi kulüp ve ilgili finansal kuruma. Şu anda, yasal bir dayatma olarak, uygulanmaya çalışılıyor. Sadece iki kulüp, Fenerbahçe ve Kasımpaşa, şimdilik bu uygulamaya dahil olmayacaklarını, bundan dolayı doğacak cezaya da razı olacaklarını deklare ettiler.

Passolig Ne Tür Olumsuzluklara Yol Açabilir?

 Öncelikle bazı tespitler yaparak, bu uygulamanın olası olumsuz sonuçlarını sizlerle paylaşalım.

1.    Türk Futbolu Tribüne Yeterli Seyirci Çekemiyor!

Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, Spor Toto Süper Lig 2013-14 sezonu ortalama 12.964 seyirci sayısıyla Avrupalı ligler arasında 21.sırada yer alıyor. 18 kulübümüzün maçlarını oynadıkları statların toplam seyirci kapasitesi 404.884 kişiye ulaşıyor. Statların ortalama seyirci kapasitesi ise 22.494 kişi. Yani, buna göre Spor Toto Süper Lig’de ortalama doluluk oranı %57,6 olarak gerçekleşmiş durumda. Geçen haftaya kadar oynanan 268 Lig maçını izleyen toplam seyirci sayısıysa 3.474.304 kişi olmuş.

PTT 1.Lig ise ortalama 3.777 seyirci sayısı ile Avrupa’da 61.sırada kendisine yer buluyor ve maçların oynandığı statların ortalama loktuk adetleri ise 19.539. Bu ligde ortalama doluluk oranıysa %19.

Yukarıdaki veriler ve aşağıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere Türk Futbolu yeterli seyirci sayısına sahip değil. Özellikle, hedeflediğimiz liglerle aramızda en az üç kat seyirci ortalaması farkı var.

Seyirci ortalamasını dört büyük kulüp artırıyor…2013-14 sezonuna göre 3 büyük kulübün maçlarını izleyen seyirci sayısının 1.388.783 kişiye ulaştığını ve bu sayının da, ligimizdeki toplam 3.474.304 kişilik seyirci sayısının yüzde 40’ına karşılık geldiğini görüyoruz. Yine, üç büyük kulübün toplam koltuk kapasitesi, Spor Toto Süper Lig’in toplam koltuk kapasitesinin yüzde 51’ine karşılık geliyor. En yüksek doluluk oranı %69,5 ile T.T.Arena olurken, onu % 67,2’lik doluluk oranıyla Şükrü Saraçoğlu izliyor. En düşük doluluk oranı ise %27,2’lik doluluk oranıyla Kardemir Karabükspor’un stadı…

PTT Lig 1’de doluluk oranları ise aşağıda sizlerle paylaşılıyor. Bu lig’de en yüksek doluluk oranı ve en yüksek seyirci sayısıyla Balıkesirspor öne çıkarken, en düşük seyircisi olan takım olarak ta karşımıza 648 kişilik seyirci sayısıyla İstanbul Büyükşehir Belediye Spor çıkıyor.

Avrupa’da Durum Nedir?

Stat doluluk oranları ve ortalama seyirci sayıları itibariyle bakıldığında; ilk sırada ortalama 80.520 kişilik seyirci sayısı ve %100’lük doluluk oranıyla Borussia Dortmund’u görüyoruz. İlk üçte yer alan kulüpler sırasıyla Manchester United ve Real Madrid olurken, Avrupa’da stadı full olan sadece dört kulüp var. Bunlar: Borussia Dortmunda, Manchester United, Real Madrid ve Bayern Munih…

Türk kulüplerinden Fenerbahçe 42.256 kişilik ortalama seyirci sayısı ve %84’lük doluluk oranıyla 27.sırada yer alırken, Galatasaray ise 41.425 ortalama seyirci sayısı ve %79’luk doluluk oranıyla 29.sırada yer alıyor. (Pluri’nin yaptığı araştırmada Galatasaray verileri yer almazken, Transfermarkt sitesi verilerine göre Galatasaray 29.sırada kendisine yer bulabiliyor. )

2.    Kulüplerin Maç Günü Gelirlerinde Sıkıntı Olma İhtimali Yüksek!

Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, kulüplerimizin en önemli gelir kalemlerinden birisini maç günü gelirleri oluşturuyor. Sadece bu yıl Ligin ikinci yarısında TT.Arena’da oynanan Galatasaray-Fenerbahçe derbisinde yaklaşık 4 Milyon TL maç günü geliri elde edilmesi bile bu konunun önemini tek başına ortaya koyuyor.

Kulüplerimizin maç günü gelirleri aşağıda yer alıyor. Buna göre, 2011-12 sezonu itibariyle en fazla gelir elde eden kulüp 41.8 Milyon TL ile Fenerbahçe olurken, Beşiktaş’ın maç günü gelirleri 22.1 milyon TL, Galatasaray’ın gelirleri ise 17.3 Milyon TL olarak gerçekleşmiştir.

2012-13 itibariyle en fazla koltuk doluluk ve ortalama seyirci sayısına sahip 2 kulübümüzün gelirlerine ve bu gelirler içerisinde maç günü gelirlerinin paylarına baktığımızda ise aşağıdaki tablo karşımıza çıkıyor. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, 2012-13 sezonu konsolide verilerine göre Galatasaray’ın maç günü gelirleri 35.4 Milyon Euro’ya ulaşırken, Fenerbahçe’nin maç günü geliri ise 27.7 Euro olarak gerçekleşmiş durumda. Her iki kulübümüzün maç günü gelirlerinin toplam gelirler içindeki payları Galatasaray'da %23, Fenerbahçe'de %22 civarında…

Dolayısıyla, E-Ticketing (e-bilet) uygulamasıyla, tribünlerdeki seyirci düşüşü kulüplerimizi doğrudan parasal olarak etkileyecektir. Ancak, Fenerbahçe’nin bu uygulamaya kendi e-bilet sistemiyle geçeceğini belirtmiş olması, bu kulüpte ortalama seyirci sayısında bir düşüşe yol açmayabilir.

3.    Kulüplerin Kredi Kartları Ne Olacak?

Kulüplerimiz bugün kendi kredi kartlarını taraftarlarıyla paylaşıyorlar. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere 2013 itibariyle dört büyük kulüpte taraftar kart sayıları görünüyor. En fazla taraftar kartı 300 bin adetle Fenerbahçe’deyken, onu 150 bin adetle Galatasaray izliyor. Trabzonspor 55 bin, Beşiktaş ise 24 bin taraftar kartına sahip. Bu kartalardan kulüplerimiz önemli bir tutarda aidat ve gelir elde ederken, diğer taraftan ilgili bankalara ve taraftara karşı devam eden bazı yükümlülükleri bulunuyor. Örneğin, Fenerbahçe 300 bin adet kredi kartından taraftarın yaptığı harcamalardan ve aidatları üzerinden yaklaşık 12 Milyon TL gelire sahip. Passolig’e geçildiğinde ise kulüp yaklaşık yedi milyon TL’lık bir gelir kaybının olacağını hesap ediyor.

3. Sponsor Bankalar Ne Yapacak?

Bunun yanısıra, kulüplerin taraftar kartları uygulamasıyla bankalara çeşitli taahhütleri bulunuyor. Çünkü, bu kartlar aracılığıyla sezonluk kart ve kombine kar satışı yapılıyor. Bankalar bu kartlar aracılığıyla tahsilata aracılık edebilmek için kulüplerle önemli sözleşmeler imzalıyorlar ve kulüpler buradan önemli maddi kazançlar elde ediyorlar. Bu süreçte bankaların yine bu kartların taraftar tarafından kullanılmasını teminen çeşitli sponsorluk sözleşmeleri imzalıyorlar. Bu kartların uygulamadan kalkacak olması, söz konusu kartlarda ciro düşüşü anlamına gelir ki, bankalar bu olası cirolara karşı kulüplere sponsorluk desteği veriyorlar. Örneğin, Passolig uygulamasıyla stat içinde para ve benzeri şeyler geçerli olmayacak, bu durumda taraftar kendi kredi kartıyla alış veriş yapamayacaksa, storlardaki satışlarda önemli bir düşüş söz konusu olabilir.

Her kulübün en az üç adet sponsor bankası bulunuyor.

4.    Kulüplerin Gelirlerindeki Düşüş Onların rekabet Gücünü Olumsuz Etkiler

Kulüplerin maç günü gelirleri, sponsorluk gelirlerindeki olası düşüşler, eğer bir şekilde telafi edilmezlerse, kulüplere önemli sıkıntılar yaratabilir. Zaten, finansal darboğazda olan kulüplerin en küçük bir gelir kayıplarına tahammülleri bulunmuyor. Olası gelir kayıpları, kulüplerin sportif rekabet güçlerini olumsuz etkiler. Bu nedenle, başta TFF olmak üzere Kulüpler ve diğer bu işe aracılık eden kurumların çok ciddi bir iş planları ve stratejilerinin bulunması gerekiyor.

Tribündeki taraftar sayısının azalmasının önüne geçilemezse, bir süre sonra izlenilirlik giderek düşmeye başlar. Bu işten başta yayıncı kuruluş olmak üzere tüm digital platformlar olumsuz etkilenir. Bu nedenle, mutlaka seyirci düşüşünün önüne geçilmesi gerekir.

5.    Kartları Verecek Bankanın Sistemsel Altyapısı Buna Ne Kadar Uygun?

Bu bağlamda, kredi kartını verecek bankanın da bir an önce gerekli alt yapıyı kurması gerekir. Taleplerin bir an önce karşılanması, kartların hamillerine ulaştırılması, gerekli bankacılık işlemlerinin yapılabilmesi için prosedürlerin hatasız ve seri biçimde sağlanması, olası sıkıntılı durumlarda çok hızlı servis verilmesi, bunun için gerekli call centerların kurulması, şikayet ve danışma hatlarının hatasız ve tatmin edici şekilde hayata geçirilmesi, bu uygulamadan doğacak olası sıkıntıların önüne geçilebilmesi açısından çok önemlidir.

6.    Taraftar Fişlenmek İstenmiyor!

Passolig kart uygulaması doğal olarak bir kredi kartı uygulamasıdır. Bu uygulamada kart alabilmek için ister istemez bazı kişisel bilgilerin ilgili bankaya verilmesi yasal bir zorunluluk…Bundan taraftarın kaçış ihtimali bulunmuyor. Yine, bu kartlar nedeniyle yapılacak alış verişlerden oluşturulacak veriler ticari olarak kullanılabilir.

Uygulamaya Geçilmezse, Yaptırım Ne Olacak?

6222 sayılı “Sporda Şiddet ve Düzensizliği Önleme Kanunu kapsamında e-bilet uygulaması ne yazık ki, kaçınılmaz bir şekilde hayata geçmek zorunda. Ancak, yasa bu uygulamanın hangi şirket veya kredi kartı üzerinden hayata geçirileceğini belirtmediğinden, TFF bu işte organizatör olarak görev almıştır. Sonuçta, bu uygulama Aktifbank’a ihale edilmiş, Aktifbank da TFF ile yapmış olduğu sözleşmeler gereğince kulüplerin kullanacağı Passolig kartını tasarımlayarak uygulamaya sokmuştur. Kısacası, bu konu idari bir uygulama olarak TFF’nin sorumluluğunda bulunmaktadır. Bu uygulamaya karşı gelmenin sakıncası maç başına parasal yaptırım olarak karşımıza çıkıyor. Bu tutar şu an itibariyle 100 bin TL olmasına karşın, TFF bu tutarı artırabilir ya da azaltabilir. Kulüplerin kendi e-bilet sistemini kurmalarının önünde bir engel bulunmamaktadır. Nitekim, Avrupa’da bazı kulüpler gişe satışlarının yanı sıra, bu uygulama kapsamında bilet satışı yapmaktadırlar. Yine, UEFA ve FIFA tamamen e-bilet uygulamasıyla bilet satışı gerçekleştirmektedir.

Burada temel sorun Aktifbank tarafında çıkartılan ve hizmet verilecek bu kartlar ile taraftarın kartları arasında bir senkronizasyonun sağlanıp sağlanamayacağı incelenmesi gereken bir konudur. Ancak, karlılık açısından bu uygulama sektördeki kredi kart payının küçük olması nedeniyle Aktifbank’a olumlu yansımayacağı ve önemli yatırımlara girişeceği/maliyetlere katlanacağı için, anılan banka tarafından çok olumlu karşılanmayabilir.

Kartlar Beklenilen Finansal Katkıyı Sağlayabilecek mi?

Mevcut uygulama ve yürüyen sistemin kökten değişmesi anlamına gelen Passolig uygulaması bu haliyle, kulüplerimize, yani Türk futboluna planlanan iktisadi ve mali katkıyı sağlamaktan uzak görünüyor. Bu uygulamanın geliştirilmesi gereken çok önemli yönleri bulunuyor. Bunları yukarıda sizlerle paylaştık. Yine, bir önemli gerçek daha var ki, bu uygulama ne yazık ki, şu anda Avrupa’nın hiçbir önemli liginde uygulanma ve başarıya ulaşma şansı yakalayamadı. İtalya’da sadece bir sezon uygulanıp daha sonra önemli seyirci sayısının düşüşüne yol açması nedeniyle apar topar uygulamadan kaldırıldı.

Sonuç

Hal böyleyken, sadece tribündeki şiddet olaylarını önlemek amacı ve bahanesiyle çıkartılan bu uygulama hukuk diliyle konuşacak olursak mutlak butlandır. Yani, uygulama ölü doğmuştur. Bu uygulamanın hayata geçirilmesinde bu kadar hızlı ve ısrarcı olunması, ileride telafisi mümkün olmayan olumsuzlukları da beraberinde getiriyor. Kartın bu haliyle uygulamaya alınması, amacı itibariyle değerlendirildiğinde taraftarın siyasi kaygılar içinde olması çok doğaldır. Özellikle, tribünlerde siyasi oluşum ve muhalefetin önünü kesme gibi gizli bir amaç taşıdığı konusunda taraftarın kafasında ciddi endişeler bulunuyor. Bu uygulamanın yaygınlaşabilmesi ve başarıya ulaşabilmesi, taraftarın bu uygulamayı sahiplenmesi, benimsemesi ile mümkün olabilir ancak. Bu nedenle, öncelikle siyasi iradenin ve futbol otoritesinin bu kaygıları giderecek bir yaklaşım içinde olması ve taraftarı bu konuda ikna etmesi gerekiyor. Sadece, bu uygulamayı bir yasal zorunluluk olarak ortaya koymak ve taraftarın buna uymasını beklemek, daha baştan yürümeyecek bir uygulamanın futbol aracılığıyla zorlanması anlamına gelir ki, bu sürtüşme ve zorlama Türk futbolunu ileriki günlerde sıkıntıya sokabilir. Bu nedenle, ben bu uygulamanın Türk futbolunu gereksiz ve anlamsız bir şekilde zorlayacağını, yarar sağlamaktan çok zarar verebileceğini, insanların futbola olan ilgilerini düşürebileceğini düşünüyorum. Bu nedenle, bu uygulamanın yeni bir yasal düzenlemeyle toptan kaldırılması gerekir. Avrupa’nın önemli liglerinde bu uygulamanın neden bulunmadığını araştırmak ta, bu konuya neden yönelmememiz gerektiği konusunda bize bazı ip uçları verebilir.

Eğer siyasi idare bu yasal düzenlemeden vazgeçmeyecekse, TFF idari olarak bu uygulamayı daha uygulanabilir ve kabul edilebilir hale getirecek önlemleri almalı ve e-bilet uygulamasını gözden geçirmelidir. Bu amaçla, öncelikle yapılması gerekenler: Bu uygulamanın pratikte uygulanabilirliğini tekrar gözden geçirmek, taraftarın ikna edilmesini sağlamak, daha yaygın ve daha hızlı servis sağlayacak bir sistemik alt yapıyı oluşturmak için kulüplere ve ilgili bankaya ilave zaman vermek, bunun için futbol otoritesi tarafından stratejik bir kurul oluşturup buna göre ürünü doğru konumlandırmak, sadece danışman firmanın önerisi ve referanslarıyla hareket etme yerine, pratikten kopmamak için kulüpleri de içine alacak bir yapılanma içinde geniş katılımlı, akademik bir oluşum aracılığıyla uygulamayı revize etmek gerekiyor.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş