Tuğrul Akşar- 16 Mart 2009 Zevkin, Görselliğin ve Zenginliğin Ligi Olarak Şampiyonlar Ligi’ni ilgiyle izliyoruz. 

Geçen hafta oynanan Şampiyonlar Ligi maçları ile son sekiz belli oldu. Rakiplerini eleyen Porto, Villa Real, Arsenal, Manchester United, Liverpool, Chelsea, Bayern Münih ve Barcelona çeyrek finale kaldılar.   Birbirinden zevkli ve keyifli maçlar izledik.

Futbolun Şampiyonlar Ligi’nde sadece sonuç değil, aynı zamanda bir oyun da olduğunu ortaya koyan maçlardı bunlar. Taktik, strateji, üstün fizik ve kondisyon temelinde sergilenen rekabetçi yarışma, görsellik sosu ile birleştirilerek UEFA tarafından servis edildi bize. Hiç bitmesin diye izlediğimiz maçlar oldu.  Liverpool-Real Madrid veya Manchester United-Inter maçı bunlardan sadece ikisiydi. Futbolda endüstri ve okul olmuş liglerin bu üst düzey takımlarından sportif ve endüstriyel anlamda alacağımız o kadar çok ders var ki, bunların üzerinde önümüzdeki haftalarda vaktimiz olduğunca durmaya çalışacağız. Aslında bu hafta futbolun neden krize girdiği üzerinde duran bir yazıyı kaleme alacaktım ama henüz yeni tamamlanmış ve bize önemli mesajlar veren Şampiyonlar Ligi’ni biraz farklı açıdan değerlendiren bu yazıyı sizlerle paylaşmak istedim. 

Gerçekten de Şampiyonlar Ligi için ayrı bir pasaj ayrı bir sayfa açmak gerekir.

·         Sahip olduğu bütçesiyle çoğu organizasyonu geride bırakan bu yarışmanın nedir bizi bu kadar çeken özelliği?

·         Neden saygınlığı ve popülaritesi bu kadar yüksek?

·         Neden maçların görsel kalitesi ve seyir zevki alabildiğine her geçen yıl artıyor?

·         Ve neden en önemlisi burada bizim takımlarımız yok?

·         Endüstriyel futbolun gözbebeği konumundaki Şampiyonlar Ligi’nin bu kadar ilgi çeken ve zevk veren bu liginde yalnız son zamanlarda bazı önemli değişimler yaşandı. Acaba bu değişimlerin ne kadar farkındayız?

Öncelikle bu turnuvanın formatı 1992 yılında UEFA tarafından değiştirilerek, Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası, Şampiyonlar Ligi’ne dönüştürüldü. Yani futbol bu organizasyonla yeniden formatlandı. Bu turnuvaya şampiyonların dışında başka takımlar da dahil edilerek, görsellik yaygınlaştırılıp ilgi daha da arttırıldı. 250-300 milyon dolarlar seviyesindeki bütçe milyar dolarlara yükseltildi. Daha da önemlisi bu lig bir prestij ve zenginler ligine dönüştürüldü. Ancak son yıllarda yaşadığımız ve göze batan bir gelişme var ki, bu durum sadece beni değil herkesi rahatsız etmeye başladı. Nedir bu?

Şampiyonlar Liginden Premier Lige…

Bu gelişme Şampiyonlar Ligi’nin, gruplardan sonraki maçlarının adeta Premier Lig maçlarına dönüşmüş olması. Gerçekten de son 3 sezondur İngilizler, Şampiyonlar Ligi’ni Premier Lig’e çevirdiler. Peki bundan neden şikayetçi oluyorum ki? Premier Lig maçlarını izlemek için o güzelim hafta sonlarımızı çoluğumuz çoçuğumuzla dışarıda geçirmek varken, evde geçirmiyor muyuz? Her hafta 170 ülkede yaklaşık 470 milyon insanın izlediği bir ligden kim şikayetçi olabilir ki? Konuya bu yönden bakıldığında bir problem yok. Yok ama Avrupa’nın en üst düzey ve tüm UEFA üyesi ülkelerine açık bu ligde neden daha fazla ülkenin takımı sahne almıyor, alamıyor? Neden her sene çeyrek finale, yarı finale aynı liglerin hemen hemen aynı takımları çıkıyor. Bu durum giderek keyfimizi kaçırmıyor mu? 

Avrupa’nın ve Dünya’nın bu en en saygın ve en popüler turnuvasını, son üç senedir Premier Lig ekipleri, yani İngilizler domine eder duruma geldi. Geçen sezon çeyrek finale 4 takımla katılan İngilizler, bu başarıyı bu yıl da tekrar ettiler. 2006/07 sezonunda da çeyrek finale 3 takımla kalan İngilizler için bu turlar bir alışkanlık haline geldi. Ada’nın en gözde dört takımı yani, bizdeki dört büyüklerin İngiliz muadili “Big four” Manchester United, Chelsea, Liverpool ve Arsenal bu yıl tekrar çeyrek finaldeler. Ada takımları aynı zamanda Premier Lig’de de peşi sıra ilk beşte yer alıyorlar. Manchester United 65 puanla liderken, onu 58’er puanla Chelsea ve Liverpool izliyor. Arsenal ise 49 puanla Aston Villa’nın arkasında beşinci sırada kendine yer bulmuş durumda.

Şampiyonlar Ligi’ndeki bu yoğunlaşma uzun vadede futbolun reytingini olumsuz etkileyebilecek bir gelişme olarak karşımıza çıkabilir. Herkes neden sonucu daha başından belli bir turnuvayı her yıl izlemek zorunda kalsın ki? Bu turnuvanın gazını kaçırmadan, ambalajını bozmadan UEFA’nın buna ayrı bir çözüm bulması acilen gerekiyor. Aslında Michel Platini bunun farkında ve o, bu nedenle UEFA ve Şampiyonlar Ligi’nde 2009-10 sezonunda bazı değişikliklere gidecek. Bu nedenle takımların bütçelerine çeki düzen vermek, dengesiz ve haksız rekabete yol açan aşırı borçlanmalarının önüne geçmek istiyor. Bakalım bunu yapabilecek mi hep birlikte göreceğiz…

Gazı Kaçmak Üzere Olan Bir Lig, Şampiyonlar Ligi

Aşağıdaki sıralama da bize gösteriyor ki, son beş yılda Premier Lig ekiplerinin Şampiyonlar Ligi’nde açık ara üstünlükleri bulunuyor. 2004/2009 arası  çeyrek finallerde, yarı finallerde ve finallerde hep İngiliz kulüplerini görüyoruz. Yine 1998/1999 ile 2007/08 arası Şampiyonlar Ligi’ni İngiliz takımlarının 3 kez kazandıkları dikkatimizden kaçmıyor. Bu süreçte İtalyanların 2; İspanyolların 3; Almanların ve Portekizlilerin birer kez bu kupayı kazandıklarını gözlemliyoruz. Buradan çıkan sonuç: özellikle 2000 yılından bu yana İngiliz ve İspanyolların kupaya ambargo koymuş olmalarıdır. Bu toplulaşma doğal olarak Şampiyonlar Ligi’nde rekabetçi dengeyi Avrupa Futbolu’nun en zenginleri lehine çevirmiş vaziyette. Bu durum Şampiyonlar Ligi’nin gazını kaçırmak üzere…Orta ve uzun vadede hep aynı takımların ağırlıkla finallerde olması, bir süre sonra Şampiyonlar Ligi’ne olan ilginin azalmasına yol açabilir.  İsterseniz Şampiyonlar Ligi’nin son beş yılına birlikte bir bakalım.

2008/09 sezonu Çeyrek Final (Arsenal, Manchester United, Chelsea, Liverpool)

2007/08 sezonu  Çeyrek final ve yarı final (Arsenal, Manchester United, Chelsea, Liverpool)

2007/08 sezonu Final (Manchester United- Chelsea/Manchester Utd. Şampiyon)

2006/07 sezonu Çeyrek Final ve yarı final (Chelsea, Liverpool, Manchester United),

2006/07 Final (Liverpool)

2006/05 ilk 16 (Arsenal, Liverpool, Chelsea)

2006/05 Çeyrek Final (Liverpool)

2006/05 Yarı final ve Final (Arsenal)

2004/05 Çeyrek final ve yarı final (Chelsea ve Liverpool)

2004/05 Final (Liverpool-Şampiyon)

2003/04 Çeyrek final (Chelsea ve Arsenal)

2003/04 yarı final (Chelsea)

Kulüplerin Takım Değeri

ŞL’nde çeyrek finale kalan kulüplerin takım değerleri aşağıdaki tabloda yer alıyor. Aşağıdaki tabloya göre sahip oldukları oyuncuların bonservis bedelleri üzerinden hesaplanan takım değerleri dikkate alındığında en değerli kulüp olarak karşımıza 417 milyon Euroluk değeriyle Chelsea çıkıyor. Chelsea’yi izleyen bir diğer İngiliz kulübü 407 milyon Euro ile Manchester United. Diğer İngiliz kulüplerinden Arsenal 293, Liverpool ise 290 milyon Euroluk takım değerine sahip. Bu tablo bize İngiliz kulüplerinin ŞL’nde neden bu kadar dominant olduklarını da, bu şekilde ortaya koyuyor.

2008/09 Sezonu Çeyrek Finale Kalan Kulüplerin Değeri (Milyon Euro)

Zenginliğin Yolu Nerden Geçiyor?

Şampiyonlar Ligi yarattığı katmadeğer, sağladığı saygınlık ve parasal gelirle, kulüplerin bu yarışma içinde olma isteklerini hep en yüksekte tutuyor. Bunun farkında olan UEFA, dağıtılan geliri daha da artırarak, Şampiyonlar Ligi’ne olan bağımlılığı üst düzeyde tutmak istiyor. Bu, kendisine büyük rakip olarak gördüğü G14’lerin olası oluşumlarına karşı bir savunma mekanizması anlamına da geliyor aynı zamanda. Önce Lig’e sadece şampiyonları alan, arkasından reytingi ve taraftar tabanı yaygın kulüpleri de dahil eden UEFA, bir süre sonra da gruplardaki takım sayısını ve dağıtılan gelir miktarını artırdı. Bu uygulama doğrultusunda en son yapılan değişiklikle UEFA bu sezon ligde mücadele eden takımlara yaklaşık 585 milyon Euro gelir dağıtacak. Geçen sezon kulüplere dağıtılan toplam tutar ise 550 milyon Euro olarak gerçekleşmişti.

Bu sezon dağıtılacak gelirlerin detayına geçmeden önce, UEFA Yönetim Kurulu’nun yayınladığı “Financial Memorandum”a göre gelirlerin genel dağıtım kriterlerine bir bakalım. Şampiyonlar Ligi’nde üç temel kritere göre gelir dağıtımı yapılıyor. Birincisi: her takıma eşit olarak dağıtılan 5.4 milyon Euro tutarındaki katılım payı ücreti. İkinci kriter ise kulüplerin sportif performansına göre yapılan dağıtımdır. Ki, buna göre gruplarında mücadele eden her takım galibiyet başına 600.000Euro kazanırken; beraberlik halinde ise 300.000 Euro kazanıyor. Gruplardan çıkma başarısı gösteren kulüplere ise bu performansı nedeniyle ödenen tutar 2.2 milyon Euro. Çeyrek finale ulaşan kulüpler 2,5 milyon Euroluk bir parasal ödüle kavuşurken, yarı finale çıkabilenler 3’er milyon Euro parasal başarı ödülü alıyorlar. Finale yükselen kulüplerden kupayı havaya kaldıran 7 milyon Euro başarı ödülü alırken finali kaybeden takım ise 4 milyon Euro teselli ödülü alıyor. Üçüncü dağıtım kriteri ise, yayın havuzuna , naklen yayıncın kuruluşun katılım payı oranında alabileceği maksimum tutar ki, bu bizim kulüplerimiz için toplam 10 milyon Euro’yu ifade ediyor. Bu tutar mücadele eden kulüp sayısına bölünerek, takımlara dağıtılıyor. Bu sene ülkemizi sadece Fenerbahçe Şampiyonlar Ligi’nde temsil ettiği için bu tutarın tamamını Fenerbahçe almış oldu. Galatasaray da gruplara kalabilseydi, bu tutar ikiye bölünmüş olacaktı.

Yukarıda belirtilen tutarları baz aldığımızda, Şampiyonlar Ligi Şampiyonu olan bir kulüp, ilave alacağı yayın gelirleri parası hariç olmak üzere en az toplam  25 Milyon Euro para kazanıyor. Bu nedenle Şampiyonlar Ligi gerçek anlamda bir zenginler kulübü...

Endüstriyel futbolun gözbebeği: Şampiyonlar Ligi

Her ne kadar adı Şampiyonlar Ligi olsa da, bu futbol organizasyonu, kelimenin tam anlamıyla bir zenginler kulübü... Bu kulübe üye olabilmenin yolu, yüksek mali ve sportif performanstan geçiyor. Kulübe adım atabilmek için, önünüze çıkan ciddi rakipleri ekarte etmek tek başına yetmiyor; aynı zamanda onlarla rekabet edebilecek bir parasal büyüklüğe de sahip olmanız gerekiyor. Bu kapsamda değerlendirdiğimizde, çeyrek finale kalan kulüplerin önemli gelir ve piyasa değerlerine sahip olduğunu görüyoruz. Bu kulüpler içinde Deloitte’un para ligine giremeyen sadece 2 kulüp bulunuyor. Bunlardan birisi 82,1 milyon Euroluk geliri ve 114 milyo euroluk takım değeri ile Porto iken; diğeri de 47,4 milyon euroluk gelir ve 191 milyon euroluk takım değeriyle Villa Real. Gerçekten de bu iki takım zenginler kulübünün yoksul üyeleri.

 UEFA Şampiyonlar Ligi’nde Sportif Performans Bakımından İlk 20 Kulüp

1996-2007 döneminde Şampiyonlar Ligi’nde sportif performans bakımından en başarılı olan kulüpler aşağıdaki tablodan görülebilir. Tabloya göre geçen 10 yıllık dönemde sportif performans bakımından en başarılı kulüp olarak karşımıza Real Madrid görünüyor. Real Madrid 1996/97-2007/8 döneminde 2 kez çeyrek final, 2 kez yarı final oynarken, toplam 3 kez de bu Kupayı havaya kaldırdı. Real  Madrid’in bu başarısına en yakın  kulüp ise Manchester United oldu. Manchester United bu dönemde 4 kez çeyrek; 3 kez de yarı final oynadı  ve 2 kez de kupayı kazanma başarısı gösterdi. Üçüncü sırada yer alan kulüp ise AC Milan. Milan bu dönemde birer kez çeyrek ve  yarı final oynarken; iki kez de final oynadı ve bu finallerden sadece birisini kazanabildi.

Bu başarılı sportif performans aynı zamanda bu kulüplere mali başarı da getirdi. Avrupa’nın en zengin 20 takımı içinde Real Madrid 351 milyon Euroluk gelir ile ilk sırada yer alırken, 1997/98-2007/08 dönemlerinde de Şampiyonlar Ligi’nden toplam 126,2 milyon euro kazandı.  İkinci sıradaki Manchester United ise aynı zamanda en zenginler sıralamasında da 315,2 milyon Euroluk gelirle, yine Real Madrid’in arkasında  2. sırada yer alıyor. Man. United 1997/98-2007/08 döneminde Şampiyonlar Ligi’nden 134,9 milyon Euro kazanmış durumda. Üçüncü sırada yer alan AC Milan ise Avrupa’nın en zengin sıralamasında  227,3 milyon Euroluk geliriyle 6. sırada yer alıyor. AC Milan’ın aynı dönemde ŞL geliri ise 112,7 milyon Euro.

1996/97-2007/08 Dönemi Şampiyonlar Ligi’nde En Başarılı 15 Kulüp

Aslan Payını Avrupa’nın En Zengin ilk 8 Kulübü Alıyor

Şampiyonlar Ligi 1992-93 sezonundan bu yana para dağıtmaya devam ediyor. 16 sezondur devam eden Lig’de en çok para kazanan on kulüp aşağıda gösteriliyor. 2006-07 sezonunda Avrupa’nın en zenginler sıralamasında ilk 15’te yer alan on kulüp aynı zamanda Şampiyonlar Ligi’nde de en çok kazanan kulüplerden…Aşağıdaki tabloya göre kuruluşundan bu yana en çok parayı kazanan kulüp olarak karşımıza Bayern Munich çıkıyor. Bayern Munich son on yılda toplam 148,7 milyon Euro parasal ödül kazanırken, yıllık ortalama kazancı 14,8 milyon Euro’ya karşılık geliyor. Bayern’i izleyen kulüp ise 134,9 milyon Euroluk geliriyle Manchester United. Üçüncü sırada yer alan kulüp ise 126,2 milyon Euroluk geliriyle Real Madrid.

Şampiyonlar Ligi’nde En Çok Kazananlar (1992/93-2007/2008)

Futbol Pastası içinde Liglerin Payı

Bugün adı her ne kadar adı Şampiyonlar Ligi olsa da, organizasyon, kelimenin tam anlamıyla bir zenginler kulübü... Bu kulübe üye olabilmenin yolu, yüksek mali ve sportif performanstan geçiyor.

       
Şampiyonlar Ligi Ne Kadar Parasal Ödül Dağıtıyor?

Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere son on yılda UEFA’nın Şampiyonlar Ligi’ne katılan Kulüplere dağıtmış olduğu parasal ödül  4 milyar 98 milyon Euro’ya ulaşmış durumda…1998-99 sezonunda 313 milyon Euro tutarında bir geliri 32 takıma parasal ödül olarak dağıtan UEFA bu dağıttığı tutarı on yılda yaklaşık %87 artırarak 2007-08 sezonunda 585 milyon Euro’ya kadar yükseltti. Yine bu dönemde, bu turnuvaya katılan kulüplerin kazançları da ortalama 9 milyon 780 bin Euro’dan 18 milyon 280 bin Euroya çıktı. Bu süreç içinde dağıtılan parasal gelirdeki artış hızını da yine son sütunda görüyoruz. 1998-2008 sürecinde en önemli artış %26 ile 2006-07 sezonunda yaşandı. Yine 2002-03 sezonunda parasal gelir %21 civarında bir artış kaydetti.

       
Biz ne durumdayız?

ŞL gelirleri dağıtım kriterlerinde ülke puanları ve yayıncı kuruluşun, yayın havuzuna iştirak payları, o ülke kulüplerinin alacakları tutarları doğrudan etkiliyor. Takımlarımızın başarı katsayılarının düşük olması; ülke puanında geriliyor olmamız ve yayıncı kuruluşun yayın havuzuna düşük tutarda katılması takımlarımızın ekstra bir sportif performans sergilemedikleri sürece züğürt kalmalarına neden oluyor. Ancak zenginler kulübünün bu tesellisi bile, çoğu Süper Lig takım gelirinin üstünde olduğu dikkate alınırsa; bu kulüpte yer almanın önemi kendiliğinden ortaya çıkıyor.

SONUÇ

Avrupa ve Dünya futbolunun en prestijli ve en çok izlenen turnuvası olan Şampiyonlar Ligi, aynı zamanda endüstriyel futbolun da gözbebeği durumunda. Bu turnuva gerek bütçesi, gerekse yıllık yarattığı gelirle gerçekten bir zenginler kulübü. Bu kulüpte yer almak ciddi bütçeler gerektiriyor. Zaman zaman bu ligde Porto, Villa Real gibi Deloitte’un Para Ligi’ne giremeyen sıra dışı kulüpleri görebiliyorsak ta, bu kulüplerin performansı ancak marjinal kalabiliyor. Son beş yılda bu anlamda ligi domine eden kulüplerin beş büyük ligden çıkıyor olması ise, bu liglerin Avrupa futbol pastasından aldıkları pay göz önüne getirildiğinde eşyanın tabiatına uygun görünüyor. Özellikle beş büyük lig içinde Premier Lig temsilcilerinin bu ligi domine eder duruma gelme ise, futbol tutkusunun uzun vadede zarar görebileceği endişesini de beraberinde getiriyor. Bu kulüplerin gelirleri, sahip oldukları bütçeleri, aşırı borçlanmaları ve sahip oldukları takımların değeri, rekabetçi dengenin onlar lehine bozulmasına olanak sağlıyor. Bu durum da kaçınılmaz olarak mali performansta olduğu gibi sportif performansta bir tekelleşmeyi gündeme getiriyor. Giderek Premier Ligleşen ve diğer ligleri saf dışı bırakan bir Şampiyonlar Ligi bir süre sonra kabak tadı vermeye başlayabilir. Bu yazımızda biz bu endişeyi tartışmaya çalıştık.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş