Zelal BEYAZ/ İbrahim BAKIRTAŞ - 15 Eylül 2020  Süper Lig’deki karşılaşmaların Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe ve Trabzonspor kulüplerine ait hisse senetlerinin getiri oranları üzerindeki olası etkilerini, bu etkilerin yönünü ve büyüklüğünü tespit etmeye yönelik bu makale kaleme alınmıştır. 

Özet

Bu çalışmanın amacı, 2005-2008 yılları arasındaki üç futbol sezonunda, Süper Lig’deki karşılaşmaların Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe ve Trabzonspor kulüplerine ait hisse senetlerinin getiri oranları üzerindeki olası etkilerini, bu etkilerin yönünü ve büyüklüğünü tespit etmektir. Çalışmada söz konusu kulüplere ilişkin galibiyet, yenilgi ve beraberlikler bağımsız değişkenler olarak kullanılmıştır. Maç sonuçlarının kulüplerin hisse senedi getiri oranları üzerindeki etkisi EKK yöntemiyle ampirik olarak test edilmiştir. Analiz bulgularına göre, Süper Lig’de oynanan maçlardan elde edilen, galibiyet, yenilgi ve beraberlikler ile Beşiktaş kulübünün hisse senedi getiri oranı arasında anlamlı pozitif bir ilişki, galibiyet ve beraberlikler ile Trabzonspor kulübünün hisse senedi getiri oranı arasında anlamlı pozitif bir ilişki, beraberlikler ile Fenerbahçe kulübünün hisse senedi getiri oranı arasında ise anlamlı negatif bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ancak Galatasaray futbol kulübü için yapılan analizde bu kulübün Süper Lig’deki maç sonuçları ile hisse senedi getiri oranı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. (Bu makale, Doç. Dr. İbrahim BAKIRTAŞ’ın danışmanlığında Zelal BEYAZ tarafından yazılan, “Süper Lig’deki Karşılaşmaların Futbol Takımlarının Hisse Senedi Getiri Oranları Üzerine Etkileri” başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.)

Zelal BEYAZ Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Öğrencisi,  Bu e-Posta adresi istek dışı postalardan korunmaktadır, görüntülüyebilmek için JavaScript etkinleştirilmelidir

İbrahim BAKIRTAŞ Doç. Dr. Dumlupınar Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü,  Bu e-Posta adresi istek dışı postalardan korunmaktadır, görüntülüyebilmek için JavaScript etkinleştirilmelidir

THE EFFECT OF THE FOOTBALL CLUBS PERFORMANCE ON THE STOCK RETURNS

Abstract

The aim of this paper is to establish the possible effects of match results in the Süper Lig, for three seasons between 2005 and 2008, on the stock returns of Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe and Trabzonspor football clubs and to determine the magnitude and direction of these effects. In this study, losses, togethernesses and wins of the football clubs are used as independent variables. The impact of match results on the stock returns of the four leading football clubs is analized by the OLS Method. In the light of the analysis, it’s discovered that there is a significant positive relationship between the wins, losses and togetherness the stock return ratios of Beşiktaş, positive relationship between wins and togetherness the Trabzonspor football club. There is a significiant negative relationship between the togethernesses and the stock returns of Fenerbahçe. However, no such relationship has been found concerning Galatasaray football clubs.

I. GİRİŞ

1980’li yılların ortasından itibaren, televizyon yayıncılığında meydana gelen gelişime paralel olarak, futbol niteliksel bir değişime uğramıştır. Futbolda yaşanan bu niteliksel değişim, futbol kulüplerini sportif rekabete ek olarak, ekonomik açıdan da birbirleriyle rekabet etmek durumunda bırakmıştır. Oluşan bu yeni rekabet ortamında kulüpler sportif başarının en önemli dayanağı olan finansal başarıyı yakalayabilmek için yeni kaynak arayışlarına girmişlerdir. Bu arayışın bir sonucu olarak, kulüpler şirketleşerek hisse senetlerini halka arz etmişler ve böylelikle kulüpler yeşil sahalarda yaşanan rekabeti borsaya taşımışlardır. Zaman içerisinde futbolda meydana gelen bu ticari dönüşüm, kendine özgü sosyolojik ve ekonomik özellikleri ile rekabetçi sektörlerden farklılık gösteren bir futbol sektörünün doğmasına neden olmuştur.

1990’lı yıllarla birlikte dünya sporu olan futbol, milyarları peşinden koşturan bir etkinlik, gündelik yaşamda en fazla konuşulan ve tartışılan konu haline gelmiştir. Bu konuda Lazio Roma’nın kulüp başkanı Sergio Cragnotti’nin 2000 yılında verdiği bir demeçte “Küreselleşme ve eğlence sanayisinin zafer çağında, en küresel iş futboldur. Başka hangi malı 3 milyar kişi alır. Coca Cola bile bu rakama ulaşamaz” şeklindeki ifadesi dikkat çekicidir (Authier, 2002:56).

Başlangıçta hemen hemen tüm futbol kulüpleri sadece birer kulüp olarak ortaya çıkmıştır. Ancak zaman içerisinde futbolun para karşılığı da yapılabileceği ve insanların bu etkinliğe para ödemeye hazır oldukları anlaşıldıkça, futbol giderek profesyonelleşmiştir. Profesyonelleşme ise futbolu para ile dönen bir organizasyon şekline dönüştürmüştür (İnan, 2007:24).

Dünyada futboldaki profesyonelleşme, şirketleşme ve halka arzlarla desteklenmiştir. Futbol kulüplerinin gelirlerinin çeşitlenmesiyle beraber artan giderleri, kulüpleri diğer finansman yöntemlerine göre daha uzun vadede daha düşük maliyetli olan halka açılmaya yönlendirmiştir (Aydın vd., 2007:61). Spor adamlarının büyük çoğunluğu kulüplerin şirketleştirilmesine önceleri tereddütle yaklaşmışlarsa da zamanla bu uygulamaya onay vermişlerdir. Avrupa’da birçok kulüp şirketleşme aracılığıyla ekonomik sorunlarına çözüm aramıştır (Cerrahoğlu, 2005:30-31). Kulüpler halka açılmak ve hisse senetlerinin menkul kıymet borsasında işlem görmesini sağlamakla aynı zamanda sermaye piyasasının denetim mekanizmaları sayesinde kurumsallaşma süreçlerini hızlandırmakta ve modern yönetim tekniklerine daha kısa sürede kavuşabilmektedirler (Devecioğlu ve Çoban, 2003: 31).

Spor kulüplerinin halka açılması Avrupa’daki örneklerine oranla ülkemizde son dönemlerde uygulanmaya başlamış bir finans tekniğidir. Türkiye’de spor kulüplerinin halka açılabilmeleri için anonim şirket şeklinde örgütlenmiş olmaları gerekmektedir. Türkiye’de 1980’li yıllarda yapılmış spor kulüplerinin şirketleşmesi için gerekli olan yasal düzenlemelere göre, spor kulüpleri iki şekilde kurulabilmektedir. Bunlardan ilki dernekler kanunu gereği kurulanlardır. Dernekler kanununa göre, spor kulüpleri profesyonel futbol şubelerini, kuracakları ya da kurulmuş olan bir şirkete devredebilmektedir. İkincisi ise Türk Ticaret Kanunu’na tabi olarak kurulan, şirket şeklindeki spor kulüpleridir (Aydın, 2005:76).

Türkiye’de şirketleşen ilk kulüpler Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe, Trabzonspor, Malatyaspor, Vanspor, Adanaspor, İstanbulspor, Çanakkalespor, Karşıyaka, Antalyaspor ve Siirtspor’dur. Fakat bugün itibariyle, bu spor kulüplerinden şampiyon olmuş sadece dört büyük kulüp hisselerini borsaya kote etme başarısını gösterebilmiştir (Katırcı, 2007:20). Bu spor kulüplerinden Beşiktaş kulübü 20.02.2002 tarihinde sermaye arttırımı, Galatasaray kulübü 20.02.2002 tarihinde mevcut hisse senedi satışı, Fenerbahçe kulübü 20.02.2004 tarihinde mevcut hisse senedi satışı ve Trabzonspor kulübü 15.04.2005 tarihinde ortakların hisse senedi halka arz etmişlerdir.

Bu çalışmanın amacı İMKB’ye kote olan Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe ve Trabzonspor futbol kulüplerinin hisse senedi getiri oranları ile Süper Lig’deki maç sonuçları (galibiyet, yenilgi ve beraberlik) arasındaki ilişkinin yönünü ve büyüklüğünü tespit etmektir.

2. LİTERATÜR

Futbol maçları sonuçlarının hisse senedi fiyatları üzerindeki etkisi konusunda az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu konudaki çalışmalardan biri, Ceylan ve Gözpınar (2006) tarafından yapılmıştır. Araştırmacılar Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray takımlarının Avrupa liglerinde aldıkları sonuçların hisse senedi fiyatları üzerindeki etkisini analiz ettikleri çalışmalarında, Genelleştirilmiş Otoregresif Koşullu Değişen Varyans (GARCH) modelini kullanmışlardır. Araştırmada haftanın günleri etkisini hesaplamak için kukla değişkenlerden (Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma) ve haftanın 5 günü boyunca getirilerinden yararlanılmıştır. Ayrıca çalışmada otokorelasyonu hesaplamak için 5 günlük farklı gelir değerleri ve kulüplerin galibiyetlerine ilişkin veriler kullanılmıştır. Haftanın günleri etkisi analizine göre, Pazartesi ve Salı günlerinin katsayıları %5 düzeyinde istatiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Araştırmada hesaplanan λ katsayısı hem pozitif, hem de istatiksel olarak anlamlıdır. Araştırmacılara göre bu sonuç, riskli varlıkların tutulması için bu riskli varlıkların daha yüksek oranda gelir getirmesi gerektiği hipotezini desteklemektedir. Çalışmanın amprik bulguları Beşiktaş’ın galibiyet sonrası borsa getirilerinin arttığını ve hesaplanan katsayının %5 düzeyinde istatiksel olarak anlamlı olduğunu göstermektedir. Ancak Galatasaray ve Fenerbahçe için istatiksel olarak anlamlı sonuçlar elde edilememiştir.

Devecioğlu (2004), 2002-2003 sezonunu kapsayan çalışmasında Beşiktaş ve Galatasaray kulüplerinin sportif başarıları ile piyasa değerleri arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Analiz sonucunda Beşiktaş kulübüne ait hisse senedi fiyatının sezon başındaki 18.842 TL değeri sezon sonunda 29.750 TL’ye yükselmiştir ve kulübün piyasa değeri ise 43.540.000 Milyon TL’den 36.456.375 Milyon TL’ye düşmüştür. Galatasaray kulübüne ait hisse senedi fiyatının ise sezon başındaki 29.692 TL değerinden 28.594 TL’ye düştüğü, piyasa değerinin 66.137.500 Milyon TL’den 68.172.500 Milyon TL’ye yükselmiştir. Beşiktaş kulübünün Türkiye Liglerinde ve Şampiyonlar Ligi’nde oynanan galibiyetle sonuçlanmış maç sonuçlarına göre hisse senetlerinin fiyatlarında artış olduğu gözlemlenmiştir. Galatasaray kulübünün de Türkiye Liglerinde ve Şampiyonlar Ligi’nde oynamış olduğu önemli maçlar kulübün hisse senetlerinin değerlerine olumlu ve olumsuz yansıdığı görülmüştür.

Renneboog ve Vanbrabant (2000) Londra Menkul Kıymetler Borsası (LSE) ve Alternatif Yatırım Piyasası’na (AIM) kote olan futbol kulüplerine ait hisse senedi fiyatlarının, haftalık futbol performansından etkilenip etkilenmediğini araştırmıştır. 1995-1996, 1996-1997 ve 1997-1998 sezonlarını kapsayan çalışmaya LSE ve AIM’ ye kote olan 17 futbol kulübü ve bu kulüplerin toplamda oynadıkları 840 maç dahil edilmiştir. Çalışmanın analizi, galibiyet, mağlubiyet veya beraberlikle sonuçlanan maçlar, İngiltere ve İskoçya’da oynanan kupa ve Avrupa rekabeti maçları, yükselme ve küme düşme maçları, AIM’ ye karşı LSE ’ye kote olan futbol kulüplerinin maçları olmak üzere dört alt örnekleme göre gerçekleştirilmiştir. Yazarlar kulüplerin sportif performanslarının hisse senedi fiyatları üzerine etkisini analiz etmek için, hisse senedi fiyatlarının piyasa indeksinin hareketine ve maçların skoruna bağlı olduğu bir model formüle etmişlerdir:

lnP_i,t=βi+β1*lnMarket_t+β2*D_victory+β3*D_defeat+β4*D_draw+ βi,t             (1.1)

Eşitlik (1.1) de; P_i,t ; günlük (t) hisse senedi fiyatını, Market_t ; piyasa endeksini ve ln; doğal logaritmayı göstermektedir. D_k ise, k’ nın galibiyet, mağlubiyet veya beraberliği simgelediği kukla değişkendir. Renneboog ve Vanbrabant sabit etkiyi hesaplamak için, öncelikle denkleme birinci dereceden farkları yerleştirmişlerdir:

R_i,t=β1*R_M,t+β2*D_victory+β3*D_defeat+β4*D_draw+βt                   (1.2)      

Eşitlik (1.2) de; R_i,t ;hisse senedinin (i) getirisini, R_M,t ise piyasa getirisini göstermektedir.

               Söz konusu çalışmanın analiz sonuçlarına göre en güçlü fiyat reaksiyonları oyunun hemen akabinde gerçekleşmiştir. Analizin sonuçları, galibiyeti takiben maç sonrası ilk günde pozitif anormal getirinin yaklaşık olarak %1 oranında gerçekleştiğini göstermektedir. Buna karşılık mağlubiyet ve beraberlikler sırasıyla %1,4 ve %0,6 oranında negatif anormal getiriyle sonuçlanmaktadır. Kümülatif olarak yenilgi ve beraberlikler sırasıyla %2,5 ve %1,7 oranında fiyat kayıplarına neden olmaktadır. Yükselme ve küme düşme maçları daha yüksek oranda anormal getiri doğurmaktadır. Yükselme maçlarındaki galibiyetin ardından anormal getiri %3,2, mağlubiyetin ardından ise %3,1 oranında gerçekleşmektedir. Galibiyetlerin AIM’ ye kote olan futbol kulüplerine karşılık, LSE’ ye kote olan futbol kulüplerinde daha yüksek oranda hisse senedi fiyatı artışıyla ödüllendirildiği görülmektedir. AIM’ ye kote olan kulüpler için yenilgiler daha yüksek oranda fiyat kayıplarına neden olmaktadır.

Duque ve Ferreira (2005), 1998-2003 yılları arasındaki 5 sezonu kapsayan çalışmalarında, Lizbon Euronext Menkul Kıymetler Borsası’na kote olan Sporting Clube de Portuqal ve Futebol Clube de Porto kulüplerine ait hisse senedi getirilerinin bu kulüplerin sportif performanslarından etkilenip etkilenmediğini araştırmışlardır. Çalışmaya bu iki Portekiz takımının yalnızca ulusal şampiyonluk maçlarının sonuçları dahil edilmiştir. Duque ve Ferreira çalışmalarında galibiyet, beraberlik ve mağlubiyet gibi maç sonuçlarını kukla değişken olarak tayin etmişlerdir. Yazarlar, Futebol Clube de Porto ve Sporting Clube de Portuqal futbol kulüplerinin sportif performanslarının borsa fiyatlarında görülen dalgalanmalar üzerine etkilerini analiz etmede sırasıyla ARCH ve GARCH modellerinin uygun olduğunu gözlemlemişlerdir. Araştırmacıların argümanları, kulüplerin ulusal şampiyonayı kazanmaları durumunda hisse senedi fiyatlarının daima pozitif olarak artacağı ulusal şampiyonayı kazanamamaları durumunda da azalacağı şeklindedir. Çalışmaya göre Sporting kulübünün hisse senetleri galibiyetlere pozitif, beraberlik ve mağlubiyetlere negatif reaksiyon vermektedir. Porto kulübünde ise sadece beraberlikler istatiksel olarak anlamlı sonuçlar vermektedir.

Batyrbekov (2007), İngiliz futbol kulüplerine ait hisse senetlerinin maç sonuçlarından ne şekilde etkilendiğini araştırmıştır. 2002-2003, 2003-2004, 2004-2005 ve 2005-2006 sezonlarını kapsayan çalışmaya Avrupa borsalarına kote olan 15 İngiliz futbol takımı dâhil edilmiştir. Maçlar rekabet türüne (ulusal şampiyona ve uluslar arası kupalar), kulüpler açısından taşıdığı önem düzeyine ve sezonlar açısından oldukça fazla önem taşıyan son iki ayın maçlarına bağlı olmak üzere kategorize edilmiştir. Çalışmanın analizi kazanan kulüplerin maç sonrası ilk işlem gününde %1,1’lik pozitif anormal getiri elde ettiğini, kaybeden kulüplerin hisse senetlerinin ise %0,6 oranında değer kaybettiğini ileri sürmektedir. Batyrbekov, bu bulgulara dayanarak takımların hisse senetlerinin maçları takiben güçlü reaksiyonlara maruz kaldığını ve bu durumun hisse senedi yatırımcılarına arbitraj için fırsat yarattığını ileri sürmektedir.

3. VERİ ve YÖNTEM

Bu çalışmanın temel amacı; İMKB’ye kote olan Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe ve Trabzonspor kulüpleri için Süper Lig’deki maç sonuçları ile söz konusu kulüplerin hisse senedi hafta başı getiri oranları arasındaki ilişkinin yönünü ve büyüklüğünü tespit etmeye çalışmaktır. Bu amaçtan hareketle,

H₁: Futbol takımlarının Süper Lig maç sonuçları (galibiyet, yenilgi ve beraberlik) kulüplere ait hisse senetlerinin getiri oranlarını etkilemektedir.

şeklindeki hipotezin geçerliliği 2005-2008 yılları arasındaki üç sezon döneminde dört futbol kulübü için test edilecektir. Bu temel hipotez doğrultusunda, geliştirilen alt hipotezler şunlardır:

H_1a: Hisse senedi getiri oranı ile galibiyetler arasında pozitif yönlü bir ilişkinin olması beklenmektedir.

H_1b: Hisse senedi getiri oranı ile yenilgiler arasında negatif yönlü bir ilişkinin olması beklenmektedir.

H_1c: Hisse senedi getiri oranı ile beraberlikler arasında ise belirsiz bir ilişkinin olması beklenmektedir.

Çalışmanın örneklemi İMKB’ye kote olan ve futbol sektöründe faaliyet gösteren dört futbol kulübüdür. Beşiktaş, Galatasaray ve Fenerbahçe kulüplerine ait hisse senetlerinin daha önceleri borsada işlem görmesine karşılık, Trabzonspor kulübünün 2005 yılında borsaya kote olması nedeniyle çalışma, 2005-2006, 2006-2007 ve 2007-2008 sezonlarıyla sınırlıdır. Ayrıca kulüplere önemli ölçüde gelir sağlayan Avrupa Kupası maçları ise zaman aralığının üç sezonla sınırlı olması ve bu kısıt bağlamında yeterli gözlem olmaması nedeniyle analize dâhil edilememiştir.

Takımların Süper Lig’deki maç sonuçları bağımsız değişkenler olarak kullanılmıştır. Beşiktaş’ın galibiyetlerine ilişkin değişken W_bjk, yenilgilerine ilişkin değişken L_bjk, beraberliğine ilişkin değişken T_bjk; Galatasaray’ın galibiyetlerine ilişkin değişken W_gs, yenilgilerine ilişkin değişken L_gs, beraberliğine ilişkin değişken T_gs; Fenerbahçe’nin galibiyetlerine ilişkin değişken W_fb, yenilgilerine ilişkin değişken L_fb, beraberliğine ilişkin değişken T_fb; Trabzonspor’un galibiyetlerine ilişkin değişken W_ts, yenilgilerine ilişkin değişken L_ts ve beraberliğine ilişkin değişken ise T_ts olarak kodlanmıştır. Çalışmada bağımlı değişkenler olarak ise kulüplerin maç sonrasını takip eden hafta başındaki hisse senedi getiri oranları kullanılmıştır. Hisse senedi hafta başı getiri oranı Beşiktaş için lndP_bjk, Galatasaray için lndP_gs, Fenerbahçe için lndP_fb, Trabzonspor için lndP_ts olarak kısaltılmıştır.

Çalışmada kullanılan seriler 2005-2006, 2006-2007 ve 2007-2008 sezonlarında gerçekleşen günlük verileri içermektedir. Çalışmada Ulusal 100 Endeksi’nin getirisi (N₁₀₀) kontrol değişken olarak kullanılmıştır. Söz konusu seriler yardımıyla temel hipotezin geçerliliği her bir takım için test edilmiştir. Hipotezleri test etmede kullanılan Ulusal 100 Endeksi’nin getirisine (N₁₀₀) ilişkin seriler, TCMB veri tabanından derlenmiştir.

Kulüplere bağlı şirketlerin hisse senetlerinin günlük kapanış değerleri ise İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’ndan (İMKB) temin edilmiştir. Söz konusu dönemde hisse senetlerinin çeşitli nedenlerden dolayı işlem görmeyip fiyatlarının oluşmadığı günler mevcuttur. Bu durumlarda, ilgili hisse senetlerinin gerçekleşen en son gün kapanış fiyatı, işlem görmediği günler için aynen kabul edilmiştir.

Oynanan maçlara ilişkin bilgiler (maç günü ve maç skoru) Türkiye Futbol Federasyonu’nun resmi sitesinden elde edilmiştir. Maç sonuçlarına ilişkin veriler galibiyet, beraberlik ve yenilgi şeklinde kategorize edilmiştir.

Bu değişkenler temelinde, çalışmanın temel hipotezinin geçerliliğini sınamak için En Küçük Kareler Yöntemi’nden yararlanılmıştır. En Küçük Kareler Yöntemi, belli varsayımların sağlanması halinde, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ortalama ilişkiyi gerçeğe en yakın şekilde tahmin eden yöntemdir. Başka bir ifadeyle, EKK yöntemiyle, alınan örnek verilerinden yararlanılarak Y_i : b₀ + b₁X_i + u_i biçimindeki ana kütle regresyon denkleminde yer alan b₀ ve b₁ parametreleri gerçeğe en yakın şekilde bulunmaya çalışılmaktadır (Tarı, 2006:30).

Bu yöntem doğrultusunda çalışmada önce ekonometrik model tahmin edilmiş, daha sonra sırasıyla tahmin edilen model ve parametrelerin anlamlılıkları sınanmıştır. Ulaşılan sonuçlar tek tek tablolar halinde özetlenmiş ve yorumlanmıştır.  

4. ANALİZ ve BULGULAR

Renneboog ve Vanbrabant (2000)’ın modelinin esas alındığı bu çalışmada, Süper Lig’deki karşılaşmaların kulüplerin hisse senedi getiri oranları üzerindeki etkisini analiz etmek için EKK yönteminden yararlanılmış ve bu yöntemle doğrultusunda aşağıdaki modeller analiz edilmiştir:

lnP_bjk; Beşiktaş kulübüne ait hisse senedinin hafta başı getirisini, lnP_gs;Galatasaray kulübüne ait hisse senedinin hafta başı getirisini, lnP_fb; Fenerbahçe kulübüne ait hisse senedinin hafta başı getirisini, lnP_ts ise Trabzonspor kulübüne ait hisse senedinin hafta başı getirisini ifade etmektedir. N₁₀₀ ulusal 100 endeksinin getirisi olup; ln ise doğal logaritmadır.

Modelde sabit etkiyi hesaplamak için analizde N₁₀₀, lnP_bjk, lnP_gs, lnP_fb ve lnP_ts değişkenlerinin birinci farkları kullanılmıştır.

lndP_bjk = β₁*N₁₀₀ + β₂*W_bjk + β₃*L_bjk + β₄*T_bjk                                      (1.3)

lndP_gs = β₁*N₁₀₀ + β₂*W_gs + β₃*L_gs+ β₄*T_gs                                                         (1.4)

lndP_ts = β₁*N₁₀₀ + β₂*W_ts + β₃*L_ts + β₄*T_ts                                                           (1.6)

Süper Lig’deki maç sonuçlarının kulüplerin hisse senetleri hafta başı getirileri üzerine etkilerini analiz etmek için geliştirilen modellerde galibiyet, yenilgi ve beraberlik değişkenleri bağımsız değişkenler olarak kullanılmıştır. Galibiyetle sonuçlanan maç haftalarında galibiyet “1” diğerleri “0” olarak kodlanmıştır. Takımların yenilgi ve beraberlikle sonuçlanan maç haftaları da bu şekilde kodlanarak yenilgi ve beraberliklere ilişkin seriler elde edilmiştir. Her modelde N₁₀₀ kontrol değişken olarak yer almaktadır.

Çalışmada, hisse senetlerinin getirilerine ilişkin serilerin durağan olup olmadıklarının belirlenmesinde, Augmented Dickey-Fuller (ADF) ve Phillips-Perron (PP) testlerinden yararlanılmıştır. Serilerin ADF ve PP test sonuçları Tablo 1’de raporlanmıştır.

Tablo 1. Durağanlık Test Sonuçları

           Not: ^*, ^** sırasıyla: % 5 ve %10 anlamlılık düzeylerini göstermektedir.

Hisse senetlerinin getirilerine ilişkin serilerin durağan olup olmadıklarının belirlenmesine yönelik olarak yapılan ADF ve PP test sonuçlarına göre, N100, lndP_bjk, lndP_gs, lndP_fb ve lndP_ts serileri düzeyde durağandır. Serilerin durağan oldukları kabulünden sonra, maç sonuçlarının hisse senedi getiri oranı üzerindeki etkilerini ölçmek için oluşturulan modeller, EKK yöntemiyle test edilmiştir.

Tablo 1’de modellerin geçerliliklerine ilişkin yapılan Jarque-Bera normallik testi; Breusch-Godfrey LM(1); Ramsey Reset testi (2); White heteroskedasticity (değişen varyans) test sonuçları raporlanmıştır.

Tablo 2. Modellerin Geçerlilik Test Sonuçları

Tüm modeller için yapılan geçerlilik analizi sonuçlarına göre elde edilen Jarque-Bera (JB) değerleri modellerde hata terimlerinin normal dağıldığını, Breusch-Godfrey (LM) testi sonuçları seri korelasyon olmadığını, Ramsey Reset testi (2) sonuçları modellerde tanımlama hatasının olmadığını ve White heteroskedasticity (değişen varyans) test sonuçları değişen varyans sorununun olmadığını göstermektedir.

Tablo 2’de her bir hipotez için oluşturulan modele dair analiz bulguları Model 1, Model 2, Model 3 ve Model 4 başlıklarıyla raporlanmıştır. Model 1’de Beşiktaş’a, Model 2’de Galatasaray’a, Model 3’te Fenerbahçe’ye, Model 4’te Trabzonspor’a ilişkin oluşturulan modelin analiz sonuçlarına yer verilmiştir.

Tablo 3. OLS Tahmin Sonuçları

Not: t-ist değerleri parantez içerisinde gösterilmiştir. ^*, ^** sırasıyla: % 1 ve %5 anlamlılık düzeylerini göstermektedir.

Model 1’de raporlanan analiz bulgularına göre, Beşiktaş için hafta başı getiri oranı ile galibiyet (W_bjk), beraberlik (T_bjk) ve yenilgi (L_bjk) değişkenleri arasında istatiksel olarak pozitif anlamlı bir ilişki vardır. Ayrıca yenilgi ve beraberliğe ilişkin katsayılar beklenilenin aksine pozitiftir.

Model 2’de raporlanan analiz bulgularına göre, Galatasaray için hafta başı getiri oranı ile galibiyet (W_gs), beraberlik (T_gs) ve yenilgi (L_gs) değişkenleri arasında istatiksel olarak anlamlı bir ilişki yoktur. Ayrıca yenilgiye ilişkin katsayı, beklentilere uygun bir şekilde negatif, galibiyete ilişkin katsayı da beklentilere uygun bir şekilde pozitiftir.

Model 3’te raporlanan analiz bulgularına göre, Fenerbahçe için hafta başı getiri oranı ile galibiyet (W_fb) ve yenilgi (L_fb) değişkenleri arasında istatiksel olarak anlamsız, hafta başı getiri oranı ile beraberlik (T_fb) değişkeni arasında ise istatiksel olarak anlamlı ters yönlü bir ilişki vardır.

Model 4’te raporlanan analiz sonuçlarına göre, Trabzonspor için hafta başı getiri oranı ile galibiyet (W_ts) ve beraberlik (T_ts) değişkenleri arasında istatiksel olarak pozitif anlamlı bir ilişki vardır. Ayrıca galibiyete ilişkin katsayının beklentilere uygun olarak pozitif olduğu görülmektedir.

5. SONUÇ

Çalışma bulgularına göre, Süper Lig’de oynanan maçlardan elde edilen galibiyet, yenilgi ve beraberlikler ile Beşiktaş kulübünün hisse senedi getiri oranı arasında istatiksel olarak anlamlı pozitif bir ilişki vardır. Trabzonspor kulübünün hisse senedi getiri oranı ile galibiyet ve beraberlik değişkenleri arasında anlamlı pozitif bir ilişki, beraberlikler ile Fenerbahçe’nin hisse senedi getiri oranları arasında ise anlamlı negatif bir ilişki vardır. Ancak Galatasaray kulübü için yapılan analizde, bu kulübün maç sonuçları ile hisse senedi getiri oranı arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Galatasaray kulübü için elde edilen sonuçtan hareketle, taraftarların kötü performans sonucunda bile takımına destek olmak amacıyla takımının hisse senedini elde tutmuş olabileceği ve/veya Galatasaray taraftarlarının takımlarına duydukları psikolojik bağlılığın daha yüksek olduğu ifade edilebilir. Bu bağlamda futbol sektöründe tüketicinin (taraftarın) rasyonel davranmadığı ve bu sektörden parasının karşılığını almayı beklemediği ileri sürülebilir. Başka bir deyişle, futbol sektöründe sadakat (bağlılık) duygusunun, talebi doğrudan yönlendiren bir özeliğe sahip olduğu görülmektedir.

Çalışmada ortaya çıkan sonuçlara göre bundan sonraki çalışmalarda Süper Lig maç sonuçlarına ek olarak Avrupa Kupası maçlarının da modellere dahil edilmesi hipotezlerin analiz sonuçlarının güvenilirliğini arttıracaktır. Çünkü Avrupa Kupası’nda tur atlamak daha fazla maç, bu da daha fazla gişe, naklen yayın ve isim hakkı geliri elde etmek anlamına gelmektedir. Ayrıca oluşturulacak modellerde beklentilerin de dikkate alınarak örneklemin buna göre gruplandırılması modellerin anlamlılığını arttıracaktır. Çünkü kulüplerin elemesi zor görülen veya eşit seviyedeki takımlarla eşleşmesi, kulüplerin hisse senetlerine sahip yatırımcıların beklentilerini değiştirecektir.

Ayrıca hisseleri İMKB’ de işlem gören diğer kuruluş hisselerinden farklı olarak, futbol kulüplerine ait hisse senetlerinin genel konumları, ilgili kulübün sportif başarısının yanında yönetim anlayışlarıyla da yakından ilgilidir. Bundan sonraki çalışmalarda takımların sportif başarılarını arttıracağı düşünülen önemli futbolcu transferlerinin de araştırmalara dahil edilmesi futbol ekonomisi literatürüne katkı sağlayacaktır.

KAYNAKÇA

AKŞAR, T. (2005), Endüstriyel Futbol, Literatür Yayıncılık, İstanbul.

AKŞAR, T. ve MERİH, K. (2006), Futbol Ekonomisi, Literatür Yayıncılık, İstanbul.

AUTHIER, C. (2002), Futbol A.Ş., Çev:Ali Berktay, Kitap Yayınevi, İstanbul.

AYDIN, A., TURGUT, M. ve BAYIRLI, R. (2007), Spor Kulüplerinin Halka Açılmasının Türkiye’de Uygulanan Modeller Açısından İncelenmesi, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1:60-66.

AYDIN, D.A. (2005), Spor Kulüplerinin Halka Açılmasının Finansal Yapıları Üzerine Etkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

BATYRBEKOV, Y.K. (2007), Soccer Stocks: Market Reaction to Game Results of Professional Soccer Franchises, Undergraduate Thesis, Harvard College Cambridge, Massachusetts.

BERUMENT, H., CEYLAN, N.B ve GÖZPINAR, E. (2006), Performance of Soccer on The Stock Market: Evidence From Turkey , The Social Science Journal, 43(4):695-699.

CERRAHOĞLU, N. (2005), Futbolun Ekonomisi Avrupa’da da Amerikanlaşıyor, Tam Saha Dergisi, Nisan:29-34.

DEVECİOĞLU, S. (2004), Sporun Ekonomik Boyutu, Standart Ekonomik ve   Teknik Dergi T.S.E., 511:25-36.

DEVECİOĞLU, S. ve ÇOBAN, B. (2003), Türkiye’de Spor Kulüplerinin Halka Arzı, Standart Ekonomik ve Teknik Dergi T.S.E, 493:30-42.

DUQUE, J. and FERREIRA, A.A.N. (2005), Explaining Share Price Performance of Football Clubs Listed on The Euronext Lisbon, Technical University of Lizbon, Working Paper No:05-01:2-34.

İNAN, T. (2007), Türkiye’de Futbol Kulüplerinin Gişe Gelirlerini Arttırmaya Yönelik Uygulamaların İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.

KATIRCI, H. (2007), Türkiye Profesyonel Futbol Liglerinde Yer Alan Spor Kulüplerinin İletişim Uygulamalarına İlişkin Araştırma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.

RENNEBOOG, L. and VANBRABANT, P. (2000), Share Price Reactions to Sporty Performances of Soccer Clubs Listed on The London Stock Exchange and The AIM, Center For Economic Research, Tilburg University, Discussion Paper, No:19.

TARI, R. (2006), Ekonometri, Kocaeli Üniversitesi Yayın No:172, İstanbul.

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş