Tuğrul Akşar/26 Eylül 2011 

Ünlü futbol ekonomisti Profesör Stefan Syzsmanski’ye göre: “ futbol sonu olmayan bir kara deliktir  ve buraya harcanan hiçbir para asla geri dönmez.

Bu nedenle, futbol zenginler için pahalı bir oyuncaktır”

Bizim Doç.Dr. Kutlu Merih ile olan çalışmalarımızda gördüğümüz ve birlikte yayınladığımız Futbol Ekonomisi kitabımızda da saptadığımız üzere Futbol bir kar maksimizasyonu yapılacak bir yatırım aracı olmadığı gibi, futboldan para kazanmak ta çok mümkün değil. 

Gerek Prof. Stefan Syzsmanski, gerekse biz  futboldan para kazanılamayacağını açıkça belirtsek de, günümüzde yüz milyon dolarlara ulaşan bütçeleri ve milyar dolarlara varan piyasa değerleriyle adeta her biri devasa bir ekonomik örgüt olan futbol kulüplerine son zamanlarda ilgi çok artmaya başladı. Özellikle çok ciddi sermaye birikimi ve servet sahibi olan kişi ya da kurumlar futbol kulüplerinin hisselerini satın alıyor ya da onlara ortak oluyorlar.

O halde para kazanılması çok da mümkün olmayan bir alana insanlar/kurumlar neden para yatırıyor? Bu yazımızda bu konu üzerinde durmaya çalışacağız. Bu bağlamda futbol kulüplerine fon girişi nasıl oluyor, öncelikle bu konuyu anlatmamız gerekiyor.

Futbol Kulüplerine Yatırım Nasıl Yapılıyor?

Futbol kulüplerine yatırım günümüzde üç şekilde gerçekleşiyor. Bunlarda ilki ve klasik olanı, İngiltere örneğinde olduğu gibi kulüplerin şirket şeklinde kurulmuş olmaları nedeniyle herhangi bir yatırımcı kulüplerin hisselerinin bir kısmını ya da tamamını kulüpten doğrudan satın alabiliyor.

İkinci yöntem, şirket şeklinde organize olmuş ve borsaya açılmış olan kulübün hisseleri ya kulüpten ya da borsadan satın alınarak kulübe ortak olunabiliyor.

Üçüncü ve son yöntem, özellikle son birkaç yıldır çok gündemde olan ve tartışılan bazı fonlar sayesinde futbol kulüplerine ortak olmak. Bu yöntemle kulüplere ortak olunabildiği gibi aynı zamanda kulüplere oyuncu temini de mümkün olabiliyor.

Gelin biz şimdi endüstriyel futbolun model ligi olan Premier Lig’e bir göz atalım. Premier Lig’de hangi kulübe kim yatırım yapmış ya da diğer ifadeyle kulüplerin sahipleri kimler?

Dünyanın En Değerli Ligi’ne İlgi Çok Fazla

Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere Avrupa’nın en değerli ligleri olarak karşımıza Beş Büyük Lig çıkıyor. Bu liglerin içinde en değerli lig olarak ta oyuncu bonservis bedelleri üzerinden hesaplanan 3.299.950.000 Euroluk değeriyle Premier Lig’i görüyoruz. Premier Lig’i 2,6 milyar Euroluk değeriyle İspanyol Primera Division izliyor.

Yine aşağıdaki tablodan hareketle Beş Büyük Lig’de yer alan toplam 98 takımın bonservis bedelleri üzerinden hesaplanan Lig değerleri 11.224.275.000 Euro’ya ulaşıyor. 

Premier Lig’i bu kadar değerli kılan en önemli özelliği ise her hafta sonu 170 ülkede yaklaşık 574 milyon insanın bu ligdeki maçları izliyor olmasından kaynaklanıyor. Oynanan futbolun kalitesi, rekabetin yüksekliği ve yaratılan futbol pastasının büyüklüğü ligi adeta Avrupa’nın ve Dünyanın en değerli ligi haline getiriyor. Yine bu ligi en değerli kılan özelliklerden birisi de, en fazla yabancı sermaye girişinin olduğu lig olması. Son sekiz yılda Premier Lig’e giren yabancı sermaye 10 milyar Euro’ya ulaşıyor. Bunda şüphesiz ki, ligde yer alan kulüplerin şirket statüsünde kurulmuş olmasının da rolü büyük. Çünkü, yatırımcı doğrudan kulübü satın alabilme olanağı ve şansına sahip.

Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere Premier Lig’de top koşturan 20 kulübe, her biri değişik sektörden tam 33 farklı kişi ya da kurum ortak olmuş durumda. 

Premier Lig’de Kulüpler ve Sahipleri  (2011 İtibariyle)

Kimler Neden Futbola Para Yatırıyor?

Futbol asla bir kar maksimizasyonu yapılabilecek bir yatırım enstrümanı olmamakla birlikte, ancak dolaylı fayda maksimizasyonu sağlanabilecek bir yatırım alanı olarak karşımıza çıkıyor. Bu konuda yaptığımız çalışmalar da ortaya koymaktadır ki, futbol kulüplerinin ekonomisi rasyonel bir tabana dayanmadığı gibi, kar maksimizasyonunun en önemli araçlarından maliyet minimizasyonu da bu sektörde çalışmıyor. Futbol ekonomisi, Doç.Dr. Kutlu Merih’in tespitlerinde de olduğu gibi asimetrik, inelastik ve irrasyonel bir yapıya sahip bir ekonomi görünümünde.

Futbolun günümüzde ulaştığı popülarite, onun tüm dünyada nüfuz gücünü artırıyor. Özellikle siyasi, iktisadi, mali ve yönetsel yönlerden futbol kulübü sahibi olmak ya da bir futbol kulübünde başkan olarak görev yapıyor olmak çok farklı ve dolaylı avantajlar/faydalar sağlıyor. Bunlar belki birer pozitif öge olarak değerlendirilebilir.

Bu faydaların başında özellikle futbol aracılığıyla daha geniş kitlelere ulaşarak satış ve pazarlama etkinliğini artırmak, siyasi çevre edinmek, yeni iş olanaklarına kavuşmak, sosyal bir network oluşturmak ve sosyal duyguların tatminini sağlamak açısından futbol çok doğal ve çok fonksiyonel bir yatırım alanı olarak değerlendirilebilir. Ancak olayın bir başka boyutu daha var ki, bu nokta son zamanlarda çok önemli hale geldi. Bu tam anlamıyla futbolun güzel yanını kullanarak kişisel çıkarların maksimize edilmesine olanak sağlıyor.

OECD’nin 2009 Temmuz’unda yayınladığı ve benim birkaç kez bu sütunlarda gündeme getirdiğim “Money Laundering through the Football Sector – July 2009”  (Futbol Sektörü Aracılığıyla Para Aklamak) isimli raporda da sıkça vurgulandığı üzere, ne yazık ki futbol bugün aynı zamanda yoğun olarak bu işlere alet ediliyor. Özellikle transferler aracılığıyla çok önemli miktarlarda kayıt dışı para bu sayede sisteme sokuluyor. Yine, futbol sayesinde çok önemli tutarlara ulaşan boyutlarda vergi kaçırma sözkonusu olabiliyor.  Yine kulübü borçlandırmak suretiyle kendi firmalarına finansman olanağı sağlamak bu yöntemlerin başında geliyor. (Bu konudaki en çarpıcı örnek 2005 Yılına kadar her sene kar eden Manchester United kulübünün Amerikalı iş adamı Malcolm Glazer tarafından satın alındıktan sonra kulübün borç batağına saplanması gösterilebilir.  Manchester United hatırlanacağı üzere kısa vadeli borçlardan kurtulabilmek amacıyla 2010 yılında 600 milyon Sterlinlik uzun vadeli tahvil ihracını gerçekleştirmişti. Ancak bu kulübü rahatlatmaya yetmemiş olmalı ki, şimdi de Malcolm Glazer kulübün belirli miktardaki hissesini önümüzdeki aylarda Singapur borsasında (yaklaşık 1 milyar dolarlık ) halka arz edecek.

Bütün bunları da negatif yönler olarak değerlendiriyorum.

 {jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş