Arman Özdemir- 18 Nisan 2022 Satrançta hamle sırası sizde olmasına karşın yapacağınız her hamle kötü hamleyse zugzwang durumundasınızdır ve zugzwangda kaybetmek kaçınılmaz pas geçmek ise oyun kurallarına aykırıdır. Başta Türk sporu ve onun itici gücü olan Türk futbolu çıkmaz durumda bulunduğu için mevcut hukuki düzenlemeler yetersiz kalmış bu nedenle yasa koyucunun bir hamle yapması kaçınılmaz olmuş ama bu da mat olacak bir oyuna doğru yapılan hamleler bütününe dönmüştür.

Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu Teklifi’nin Genel Gerekçe kısmına bakarsak;

“Kulüpler tarafından Kamuyu Aydınlatma Platformu'na yapılan açıklamalara göre Ekim 2020 itibariyle; A Kulübünün 5.2, B Kulübünün 5.33, C Kulübünün 3.3 ve D Kulübünün ise 1.25 milyar TL olmak üzere toplam 15.08 milyar TL, Mayıs 2021 itibariyle; A Kulübünün 5.47, B Kulübünün 5.96, C Kulübünün 4.51 ve D Kulübünün ise 1.44 milyar TL olmak üzere toplam 17.38 milyar TL tutarında borcu bulunduğu, buna göre de bu kulüplerin toplam borcunun son sekiz yılda % 534 oranında artış gösterdiği anlaşılmaktadır”.

Harry Potter serisinin kötü karakteri Voldemort’tan bahsedilirken koruyucu büyü bozulmasın diye hikâyedekiler “anladın sen onun kim olduğunu” derler birbirine Voldemort’un adını anmamak için. Emily Van Der Nagel tarafından “X” kişi diye ifade ederek asıl anmak istediğimiz insanın adından kaçınma amacıyla Voldemorting kelimesi türetilmiştir[1]. Bugün futbolla çok az ilgisi olan birini bile yoldan çevirip Türk futbolunun sorununun ne olduğunu sorsak muhakkak bize “anladın sen onu” diyecektir. Sorun ekonomidir ve kronik bir hal almıştır.(Gerekçede sayılan A,B,C ve D kulüpleri sıralamasına kadar belirli olsa da bu şekilde anılıyor olması bile kanun yapım tekniği açısından ciddiyetin bulunmadığını reaksiyon niteliğinde bir kanun olduğu kolayca bize anlatmaktadır).

31/03/2011 tarih ve 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun hükümlerinin idari ve yargısal makamlar tarafından uygulanış tarzı da bu Kanunun da asıl olarak siyasi saiklerle çıkartıldığının yoksa amacın md.1’de belirtildiği şekilde şiddet ve düzensizliğin önlenmesi olmadığı izlenimi uyandırmaktadır.

Düzenlemenin Spor Kulüpleri ve Spor Anonim Şirketlerinin Bütçe ve Harcama İlkeleri kenar başlıklı 20. Maddesi en önemli hüküm olarak görünüyor olsa da hukuki sonuçları açısından futbolu zugzwang duruma düşürecek olan Dördüncü Bölümde yer alan md.22/3 oluşturmaktadır. Hükmün yol açabileceği sonuçlara değinmeden önce genel hatlarıyla ibra kavramına kısaca değinmek gereklidir.

İBRA  

İbranın borçlar hukuku ve ticaret hukuku manasında iki farklı görünümü vardır. TBK md. 132 anlamında ibra bir sözleşmedir. Bu sözleşmeyle alacaklı alacağının tamamından veya bir kısmından vazgeçmektedir. İbra sözleşmesi doğrudan bir hakka tesir ettiği için borç doğuran bir sözleşme değil tasarrufi bir muameledir[2]. Burada önemli olan husus ibranın iki taraflı bir hukuki işlem olması alacaklının tek taraflı irade beyanıyla alacağından vazgeçememesidir. Yine ilgili hüküm uyarınca borç doğuran işlem kanun tarafından veya taraflarca şekle tabii tutulmuş olsa bile ibra şekle bağlı değildir[3].

Ticaret hukuku manasında ise ibra tamamen farklı bir içerik kazanır. Ticaret hukuku açısından ibra şirket yetkili organın (genel kurul), sorumlu organ üyelerine yönelttiği bir irade beyanıdır. Bu niteliğiyle yukarıda belirttiğimiz iki taraflı hukuki işlem olan sözleşmelerden ayrılır ve tek taraflı yenilik doğurucu bir hukuki işlem niteliği kazanarak menfi borç ikrarı haline gelir[4].

Tek taraflı hukuki bir işlem olan ibranın tüzel kişinin yetkili organı genel kurul tarafından geri alınması hukuk güvenliğini zedeleyici nitelikte görüldüğünden TTK md.558 açık olarak ibra kararının genel kurul kararıyla kaldırılamayacağını düzenlemiş ancak genel kurul kararlarının iptaline ilişkin md.445 hükmünü saklı tutmuştur.

İbra kararı genel kurul tarafından açık yahut kapalı olarak alınabilir. TTK md.424 uyarınca bilançonun onaylanmasına ilişkin genel kurul kararı, kararda aksine açıklık bulunmadığı sürece yönetim kurulu üyelerinin ibraları sonucunu doğurmaktadır. Ancak bilançoda bazı hususlar hiç veya gereği gibi belirtilmemişse veya bilanço şirketin gerçek durumunun görülmesine engel olacak bazı hususları içeriyorsa bu hususta bilinçli hareket edilmişse onama kararı ibra sonucunu doğurmayacaktır.

İbra tek taraflı hukuki bir işlem olmasına karşın yönetim kurulu üyesinin ibra edilmemesi halinde menfi tespit davası niteliğinde ibra davası açabilmesi mümkündür.

SORUMLULUK

TTK md.553 hükmü kanun veya ana sözleşmenin kendilerine yüklediği görevleri gereği gibi yerine getirmeyen yönetim kurulu üyelerini sorumlu tutmuş ve sorumluluk müeyyidesi olarak tazminat öngörmüştür[5]. Bu sorumluluğu genel sorumluluk olarak adlandırmak mümkündür.

TTK md.549-552’de yer alan sorumluluk halleri ise özel sorumluluk niteliği gösterirler. Bunlar 1.Belgelerin doğru olmaması 2.Sermaye hakkında yanlış beyanlar ve ödeme yetersizliğinin bilinmesi 3. Değer biçilmesinde yolsuzluk 4. Halktan para toplamak olarak sayılmıştır.

Yönetim kurulu üyelerinin kanun veya ana sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal etmesi halinde oluşacak zararlar nedeniyle ikame edilebilecek davaların dava temelini doğrudan yahut dolaylı zararlar oluşturur. Doğrudan zarar hallerinde zarara uğrayan şirket, alacaklı yahut pay sahibi tazminatın kendilerine ödenmesini talep edebilirler. Dolaylı zarar hallerinde ise davacı durumunda bulunan alacaklılar, pay sahipleri yahut şirket tazminatın şirkete ödenmesini talep etmek durumundadır. TTK md.555/1-c.2 de dolaylı zararı düzenlemiş ve tazminatın şirkete ödenmesi yönünde istem sonucu kurulmasını öngörmüştür. Yukarıda belirttiğimiz şirket, alacaklılar veya pay sahiplerinin yanısıra doktrinde katılma intifa senedi sahipleri, oydan yoksun hisse senedi sahiplerinin de davacı sıfatı taşıyabileceği öne sürülmüştür.

İşte bu noktada teklif md.22/1 ve 22/3 çok önemli bir nitelik kazanmaktadır zira burada davacı sıfatının kanun tarafından genişletilmesi söz konusu olmaktadır. Teklif md.22/1 uyarınca TTK md.549 ile md.557’ye ve Teklif madde 20’ye dayanarak açılacak davalarda mahkeme Bakanlık ve ilgili federasyonlara davayı ihbar etmelidir.

TTK karşısında, sorumluluk açısından, Teklif spor anonim şirketleriyle alakalı özel bir ek sorumluluk hükmü öngörmüştür.

Bu noktada spor kulüpleri ve spor anonim şirketler için öngörülen (Teklifle kulüpler dernek statüsünden çıkarılarak spor kulübü olarak adlandırılmakta ve bunların ticari kazanç elde etme amacına yönelmiş bulunan iştirake veya bağlı ortaklığa sahip olması durumunda ise profesyonel spor kulübü olarak kabul edilmesi hüküm altına alınmaktadır. Bu nedenle asıl olarak spor kulüpleri anonim şirket olarak örgütlenmektedir[6]).

Madde 20’yi kısaca değerlendirirsek;

Alacak devirleri (Teklifin Genel Gerekçe ve Madde Gerekçeleri kısımları haricinde temlik ibaresi kullanılmadığı gibi, TBK md.183 vd... hükümlerinde de “temlik” değil alacağın devri hukuki bir kurum olarak düzenlenmektedir. Gerekçe ile metin arasında dil bakımından da bir uyumsuzluk söz konusudur) açısından bir önceki hesap dönemi brüt gelir gerçekleşmelerinin yüzde yirmibeşe kadar olan kısmı sınırlamaya tabi olmadan devir edilebilir durumdadır. Spor anonim şirketleri açısından sermayenin üçte birini temsil eden pay sahiplerinin katılımıyla gerçekleşecek genel kurulda alınacak dörtte üç olumlu[7] oyla kendi görev süresi içerisinde sınırlamaya tabi olmadan alacaklarını devir edebilecektir. Aynı nitelikli toplantı ve karar nisapları kendi döneminden sonra doğacak olan alacaklar için ise yüzde elli ile sınırlanmıştır.

Nitelikli toplantı ve karar nisapları açısından değerlendirildiğinde spor kulüpleri ve futbol anonim şirketlerin pay çoğunluğu genel olarak belirli grupların elinde bulunacağından toplantı nisapları sorun yaratmasa da hukuki işlemler vasıtasıyla yahut intifa senetleri gibi araçlarla üçüncü kişi elinde bulunan oy hakları karar nisaplarının sağlanmasında problem çıkarabilme ihtimalini içinde barındırmaktadır.

Md.20/5 ile de spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri için borçlanma sınırı da getirmiştir. Fıkranın ilk cümlesi uyarınca spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri bir bütçe yılında bir önceki yıl brüt gelirlerinin en fazla yüzde onuna kadar borçlanabilir. Söz konusu sınırın üzerinde ek bütçe yoluyla borçlanmaya mümkün izin verilmiştir. Bu halde dahi borçlanılacak miktar bir önceki yıl brüt gelirlerinin yüzde ellisinden fazla olamayacaktır (hükümde kullanılan yıl ibaresi yanlış olup hesap döneminin kullanılmasının doğru olacağını düşünmekteyim).

Teklif md.20/8 ise spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin yöneticilerinden alınacak borçları da 5. fıkra sınırlamasına tabii tutmaktadır. Hükmün neredeyse transfer fiyatlandırmasında geçen ilişkili kişi kavramına yaklaşması zaten zor durumda bulunan birçok kulübü zora sokacaktır. Maddi açıdan güçlü yönetici profilinin değiştirilmek istendiği ileri sürülebilse de yayın, sponsorluk, stat ve ürün gelirlerinin düşüklüğü göz önüne alındığında cezanın yine Türk futboluna kesildiği ve merkez 4 büyük ligle makasın tamamen açılacağı kanaatindeyim.

Hukukta kural kusura dayanan sorumluluk olmasına karşın md.20/13 spor kulübü ve spor anonim şirketi başkanlık ve yöneticiliğini kimsenin istemeyeceği bir hale sokmaktadır. Maddenin düzenlenişinden 4,5,8 ve 9. fıkralar için kusursuz sorumluluk öngörülmekte kurtuluş beyinnesi olarak sadece zararın engellenmesi için gerekli özenin gösterilmiş olması gibi içeriği hem yargı kararlarıyla şekillenecek bir kıstas getirilmekte hem de ispat yükü tamamen yer değiştirmektedir. Bu noktada öngörülen sorumluluğun müteselsil olması TTK’nın aksine farklılaştırılmış teselsülün öngörülmemiş olması büyük bir eksikliktir. Şöyle ki TTK md.557 gereğince - (1) Birden çok kişinin aynı zararı tazminle yükümlü olmaları hâlinde, bunlardan her biri, kusuruna ve durumun gereklerine göre, zarar şahsen kendisine yükletilebildiği ölçüde, bu zarardan diğerleriyle birlikte müteselsilen sorumlu olur. (2) Davacı birden çok sorumlu kişiyi zararın tamamı için birlikte dava edebilir ve hâkimin aynı davada her bir davalının tazminat borcunu belirlemesini isteyebilir. (3) Birden çok sorumlu arasındaki başvuru, durumun bütün gerekleri dikkate alınarak hâkim tarafından belirlenir.    

Görüldüğü üzere TTK md.557 hükmüne atıf bulunmadığı gibi sadece “zararın engellenmesi için gereken özen” gibi içeriği muğlak bir ifade kullanılmış ve adi teselsül öngörülmüştür. Şu haliyle yasa herkesi her şeyden sorumlu tutmakta buna karşın sorumluluk alabilecek maddi güçte ki insanların kulübe borç vermesini engellemektedir. Yasanın mevcut haliyle ülke sporuna sadece kaos getireceğini düşünüyorum. Bütün bunlara ek olarak md.47’de yer alan ve 20. Maddenin 4.,5 ve 8. fıkralarının ihlali halinde başkan, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler için bir yıldan üç yıla kadar değişir içerikli hapis cezaları öngören düzenleme de bir nevi Demokles kılıcıdır.

Bütün bunların ötesinde yasalaşması beklenen teklifte md.22/3 ibraya ilişkin özel bir hüküm öngörmektedir. Buna göre spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinde ibra kararı davacının, Bakanlığın ve ilgili federasyonun 20. madde kapsamında sahip olduğu dava ve fer’i müdahale hakkını ortadan kaldırmayacaktır. İşte bu noktada sorumluluk davası türünde davaların aldıkları süre ve tabi oldukları zamanaşımı müddetleri gibi hususlar dikkate alındığında değişen siyasi iktidarlar karşısında yönetimlerin alacakları tavırlar da önem kazanacaktır. Hukukun içerisinde yer almıyor olsa dahi yönetimlerin dünyanın neredeyse her yerinde siyasi iktidarlarla gerek şahsi ve gerek başka sebeplerle ilişkileri bulunmaktadır. Hatta İtalya örneğinde olduğu gibi bazı durumlarda siyasetçiler doğrudan kulüp yönetimlerinde yer alabilmektedir. Ayrı bir tüzel kişilik olarak spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinde pay sahibi olmayan yahut alacaklı sıfatı taşımayan üçüncü kişi konumunda ki federasyonları yahut bakanlıkları ibra kararı bağlamaz yönlü hükümler kanımca sakıncalı olup spor kulübü ve spor anonim şirketi yöneticilerini “her devrin adamı” haline sokacak dahası engellenmek istenen şahsi ilişkileri çok ön sıralara taşıyacaktır.

SONUÇ

1. Başkan ve yönetim kurulu üyeleri için öngörülen sorumluluk şahsi malvarlığı ile sorumluluk olmasına karşın kurtuluş beyinnesi çok zayıf olup ispat yükünün bu şekilde yer değiştirmesi doğru olmamıştır.

2. Teselsülün farklılaştırılmış teselsül olarak yeniden ele alınması gerekmektedir.

3. Toplantı ve karar nisapları çok yüksek belirlenmiş buna karşın alacak devirleri ve borçlanma hadleri çok aşağı düzeyde tutulmuştur. Bu durum rekabet yeteneği olmayan kulüplerimizi daha da zora sokacak niteliktedir.

4. Öncelikli amacı şeffaflık ve hesap verilebilirliği sağlaması gereken Teklif bu haliyle siyasi iktidarların etkisine açık bir cezalandırma aracı durumundadır ve yürürlüğünden önce tadil edilmesi gereklidir.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş