Sporu, toplumsal sınıflar arası bir mücadele alanı olarak tanımlayan Bourdieu’ya göre, “spor, toplumsal bir mücadele nesnesi­dir ve sportif pratikler alanıdır. Bunun yanı sıra, sportif faaliyetin yasal  iş­levini oluşturur.  Amatörlüğe karşı pro­fesyonel­lik, katılımcı spora karşı seyirci sporu, ayırıcı spora (elit sporu) karşı popüler spor (kitle sporu)- tekelci bir tarzda tanımlamanın söz konusu olduğu bir mü­cadele alanıdır; bu alanın kendisi, daha geniş bir mücadele alanının, meşrû be­deni ve bedenin meşrû kullanımını ta­nımlama mücadelesinin bir parçası­dır...” şeklinde tanımlamıştır.

Bir oyun olarak futbol, her oyun gibi aslında kendine özgü anlam, duygu, gizem ve mit yüklü karmaşık bir kültürel fenomendir. Futbolun bir oyun olarak çok yönlü ve karmaşık bir fenomen oluşu, farklı kültürel yapıların ve yapılanmaların söz konusu olduğu zamanlarda farklı işler ve işlevler görmesine yol açması, karmaşık bir kültürel vasıta olarak, ilk başlarda, kendine özgü bir vasat oluşturuyor olması; bir süre sonra her kültürel fenomen ve vâsıta gibi hâkim kültürel vasatlara eklemlenmekten, hâkim kültürel vasatlar tarafından rehin ve teslim alınarak mevcut iktidar aygıtlarının belirlediği alanlarda ve şekillerde iş ve işlev görmekten kurtulamamaktadır.

Futbolun hem tarihsel kökenlerin ve kültürlerin yansıması olarak hem de bilim ve teknoloji ile birlikte pazar ekonomisini göstergesi olarak 2010 Dünya kupasında farklı ürünlerin ve motiflerin görünümünde önemli ipuçları bulunmaktadır.  2010 Dünya Kupasında ön plana çıkan iki motif  “Vuvuzela ve Jabulani” futbolun sosyo-ekonomik ve kültürel boyutunu tüm yönleri ile değerlendirilmesi açısından önem arz etmektedir.

Vuvuzela bazen lepatata diye bazen de Güney Afrika Zurnası diye adlandırılan, Güney Afrika yöresine ait üflemeli bir çalgı olduğu bilinmektedir. Vuvuzela toplu olarak çalındığında çıkarmış olduğu sesin yaklaşık 135 desibel olduğu söylenmektedir. Herhangi bir tuş veya tonlama deliği fonksiyonuna sahip olmayıp, sadece üfleyen kişinin ritmine bağlı olarak ses çıkaran ve  güçlü bir ciğer ve üfleme yeteneği isteyen Vuvuzela'nın çıkardığı ses sis düdüğü ya da fil sesine benzediği ve  Sinek ve arı vızıltısına benzetenlerin de olduğu ifade edilmektedir.

Vuvuzela, adını Zulu dilindeki Vuvu sözcüğünden aldığı. Vuvu sözcüğü, Türkçe' de gürültü anlamına geldiği,  Güney Afrikalıların anlattıklarına göre Kudu adı verilen bir antilop çeşidinden yapılmakta olup yüzyıllardır Afrika kabilelerin haberleşmesinde kullanıldığı ifade edilmektedir.  Günümüzde ise Vuvuzela, Güney Afrika futbol kültürünün ayrılmaz bir parçası haline geldiği, 2009 FIFA Konfederasyon Kupasında futbolcuların yüksek sesten rahatsız olması nedeniyle yasaklandığı, Güney Afrika'da düzenlenen 2010 FIFA Dünya Kupasında ise uzun tartışmaların neticesinde FIFA Başkanı ve Güney Afrikalı yetkililerin baskısının etkisiyle serbest bırakıldığı ifade edilmektedir.

Adidasın, FIFA, Dünya Kupası Güney Afrika 2010 Resmi Maç Topu “Jabulani” yi futbolseverlerin beğenisine sunarak,  Zulu dilinde kutlama anlamına gelen “Jabulanı”, Güney Afrika’dan esinlenen bir tasarıma ve yepyeni bir teknolojiye sahip olması ile birlikte 11 farklı rengin kullanıldığı “Jabulanı”, adidas’ın 11. Dünya Kupası topu olup, tasarımda kullanılan 11 farklı renk ise her takımdaki 11 oyuncuyu, Güney Afrika’da konuşulan 11 farklı dili ve Güney Afrika’yı Afrika kıtasının etnik çeşitliliği en yüksek ülkelerinden biri haline getiren 11 kabileyi temsil ederek çeşitlilik ve Afrikalılık ruhuna vurgu yapılıyor olması açısından önemli bir uygulama olarak karşımız çıkmaktadır.

2010 Dünya kupasında maçlarında binlerce “Vuvuzela” nın doksan dakika hiç durmadan çalması; futbolun sağlamış olduğu fırsat olarak, Afrika halklarının yenidünya düzenine bir başkaldırısı veya kendi kültürlerinin varlığının sürdürülmesinin ifadesi olarak uzun yıllar hafızalarda kalacaktır. Ayrıca son teknoloji ürünü olarak kupanın Resmi Maç Topu “Jabulani” de Güney Afrika da oynanan 2010 Dünya Kupasının farklı rengi olarak değerlendirilmektedir.

2010 Dünya kupasına damgasını vuran Vuvuzela ve Jabulani; Futbol oyununun ve enstrümanlarının, geçmişten günümüze, her kültürde ve medeniyet de ve siyasal ve ekonomik sistemler içerisinde, farklı şekillerde ve görünümlerde farklı anlamlarda karşımıza çıkacağının en önemli kanıtlarıdır.

Kaynaklar:

1. Erdoğan, N., Popüler Futbol Kültürü ve Milliyetçilik,Birikim  sayı 49
2. Kaplan, Y.  Bir Futbol Arkeolojisi Ve Felsefesi: Neo-Pagan Popüler Kültür Olarak Futbol, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi Kasım  2004,Yıl:5,Sayı:57
3. http://tr.wikipedia.org/wiki/Vuvuzela
4. {jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş