Ahmet Güvener- 4 Mayıs 2015 Ünlü ekonomist Neale 1964 yılında “Profesyonel Spor Ekonomisinin Özel Durumu” adlı makalesini yazdığında bu makalenin profesyonel sporlar üzerindeki etkisinin cesametini eminim düşünmemişti.

Neale bu makalede kısaca kapitalist ekonomilerde profesyonel sporlar hariç tüm sektörlerde malın sahibinin amacının tüm rakiplerine galebe çalarak, malını piyasada tekel haline getirmek olduğunu, halbuki profesyonel spor kulüplerinin başarılı olmak için mutlaka rekabete ve de güçlü rekabete ihtiyaç duyduklarını söyler.

Tekel haline gelmiş bir profesyonel spor kulübünün yaşama şansı kalmaz, çünkü müsabaka yapıp para kazanacağı rakibi yoktur.

Bu makaledeki temel fikri içselleştiren ABD profesyonel sporları, ABD’deki çok katı rekabet hukuku kurallarını da ikna ederek kendilerine özgü ilkeler zinciri oluşturmuşlardır. ABD’deki tüm profesyonel ligleri NFL, NBA, MLB, NHL ve de MLS’in uydukları temel rekabet kuralları Neale’in makalesinin ana fikrine uygun, ama kıta Avrupası özellikle profesyonel futbolunun rekabet ilkelerinden oldukça farklıdır.

ABD’deki tüm kulüpler sahibi olan birer şirkettir. Avrupa’da ise İngiltere hariç kulüpler aslında bir sivil toplum örgütü olan dernektirler, bazı durumlarda hibrid (dernek – şirket) modele rastlanır. Dolayısı ile de şirketler zarar etmek veya zararı sürdürmek lüksüne sahip değillerdir, bu durumda ya iflas ederler ya da isim hakkını başka bir şirkete satarlar. Dernek modelinde ise sonsuz zarar mümkündür ve de kulübün gerçek anlamda sahibi yoktur.

ABD’de liglerde terfi/tenzil yoktur. Ligde belirli sayıda takım vardır, şirket sahiplerinin oluşturduğu Lig şirketi yeterince ekonomik büyüklüğe eriştiklerini ve yeni “rakipler”in ekonomik fayda getireceğini düşündükleri zaman belirli kriterlere uyan yeni “franchise”ları alarak ligi büyütürler. ABD’de Spor Federasyonlarının ligler üzerindeki etkisi ya yoktur ya da asgaridir. Avrupa’da ise liglerde terfi/tenzil vardır ve liglere katılım kriterlerini Federasyonlar belirler ya da çoğu ülkede olduğu gibi belirlermiş gibi yaparlar.

ABD’de rekabeti daim tutmak için o yıl sportif anlamda başarısız kulüplere boştaki oyuncuları seçmekte öncelik tanınır. Ve her lig için tüm kulüplerin uyması gereken takım için toplam bir maaş tavanı (salary cap) vardır. Dolayısı ile kulüplerin diğer kulüplere acımasız bir ölçüde üstünlük sağlamalarına izin verecek transferlere izin vermezler. Avrupa’da ise kulüpleri mali bataklığa gitmesini ve dolayısı ile gerçek rekabeti koruyan hala tam olarak uygulanamayan mali fair play sisteminden başka bir araç yoktur.

Şimdi okuyucu karar versin spor hariç tüm sektörlerde vahşi kapitalizmin uygulandığı ABD modeli mi, sosyal devlet olma iddiasındaki Avrupa’nın modeli mi ekonomik anlamda daha başarılı?{jcomments on}