Ahmet Güvener- 21 Mayıs 2015 Milyarlarca dolarlık cironun döndüğü futbolun aktörlerinden bir tek hakemler, genelde bu işi amatör veya yarı profesyonel olarak yaparlar.

Tüm profesyonel futbolcuların, teknik adamların ve hatta kulüp yöneticilerinin ciddi paralar kazandığı bu sporda hakemler nedense hem en çok eleştiriyi alan gruptur, hem de milyarlarca dolarlık cirodan en az payı. Seneler önce Dünya Kupası öncesi hazırlanan bir programın adı “The People We love to Hate” yani “Nefret Etmeyi Sevdiğimiz İnsanlar” idi.

 Öncelikle bu “Nefret Etmeyi Sevdiğimiz İnsanların” profesyonellik açısından diğer ülkelerde ve diğer sporlarda durumuna bakalım. Profesyonel Sporun zirveye vurduğu ülke olan ABD’de NBA’de, MLB’da (beyzbol), NHL’de (buz hokeyi) ve MLS’da (kısmen) hakemler profesyonel ama NFL’de (Amerikan futbolu) hakemler yarı zamanlı, maç başı çalışıyorlar. Demek ki her sporun kendine özgü doğruları var. Örneğin NBA’de bazı maçları seyrederken hakemlerin mükemmele yakın yönetimlerini hayret ve futbol hakemliği adına hasetle seyrediyorum. Bunun arakasında yatan nedenin profesyonel hakemlik olduğunu da biliyorum. İlginçtir bu beş sporda da hakem yöneticileri profesyonel.

Gelelim kıta Avrupa’sına… Premier Lig’deki hakemlerin önemli bir kısmı tam zamanlı profesyonelken, Bundesliga’da tüm hakemler yarı zamanlı profesyonel. Her ülkenin yaklaşımı farklı olabiliyor. Ben şahsen zaman içinde tüm profesyonel lig hakemlerinin tam zamanlı profesyonel olacaklarına inanıyorum. Bu zaman ve futbolun yarattığı artı değer meselesi. Dünya futbolda bu konuda bir geçiş sürecinde. Burada yapılan hata pastadan hakemlere ayrılan payın artması ile hakemlerin performansı arasında doğrudan ve hemen bir ilişki olduğunun sanılması. Çok sevdiğim ve saydığım Zekeriya Alp’in MHK’sinin en önemli hatalarından birisi hakem ücretlerini geçen sezon ciddi şekilde arttırmasıydı. Umulanın tersine hakemlerin performansında ciddi bir düşüş oldu. Bunun nedeni de hakemlerin maç başı aldıkları ücret arttıkça, hakemler etik ve yasal sınırlar içinde kalmak koşulu ile daha fazla maç almak için çok çaba sarf ettiler. Bu zaman zaman eyyamcılık kisvesine büründü, zaman zaman anne kaybında bile maça çıkmak istediler, zaman zaman da hakem atayan kişilere değişik kanallar ile “lobi” faaliyetini getirdi. Ama en azından bu sezon başında hakemlerin performans artımını getirmedi. Dolayısı ile tek başına maç başı ücret atımı bir çare değildir.

Yusuf Namoğlu MHK’si üç aylık bir deneme süreci ile profesyonel hakemliği Türkiye’de 6 hakem ile başlattı. Üç aylık bir deneme sürecinin sonunda bu sistemin genişletilip genişletilmeyeceğine karar verilecek. Ayrıntılarını tam olarak bilmemekle beraber profesyonel hakemliğe geçiş doğru bir hamle. Ayrıca haftanın belirli günleri bu hakemlerin Riva’da bulunmaları, eğitim ve fiziki/zihinsel destek almaları ve de gerektiğinde hakem eğitimcisi olarak görev yapmaları bu projenin doğrularıdır.

Bana göre profesyonel hakemlikte olmazsa olmaz 4 kural vardır:

1. Hakem Yöneticileri Profesyonel Olacak
2. Nihai olarak en azından süper ligde görev yapacak tüm hakemler profesyonel olacak.
3. Hakemlerin maaşları aylık, maçlık ve sezonluk olarak 3 ayrı kategoride gerçekleşecek.
4. Hakemlere gelecekten kaygı duygusu duymayacakları güvenceler verilecek.
Şimdi bunları teker teker irdeleyelim.

Öncelikle MHK gerek ismi gerek organizasyonu ile arkaik bir yapı. Merkez Hakem Kurulu 1950’lerin sonunda oluşan bir TFF alt kurulu. İsmi bile ilginç, neyin merkezi? Daha önce üye sayısı değişken iken özerk Federasyon’un o zamanki dokuz bölgesinden esinlenmiş ve dokuza sabitlenmiş üye sayısı var. Bazen seçimle bazen atama ile gelmiş 1990’lardan beri. Üyeleri huzur hakkı adı altında bazılarına göre ciddi bana göre normal ücretler alırken son iki Başkan para almıyor. Profesyonel futbolun profesyonel hakemlerinin yöneticileri de profesyonel olmalı. Öncelikle bu yapının değişmesi lazım. Bunun içinde Ana Statü’de gerekli değişiklik yapılarak MHK yan kurul olmaktan çıkarılmalı ve bir bölüm olmalı. Ligleri Kulüplerin yönettiği ülkelerde bu bölüm ayrı bir şirket bile olabiliyor. Profesyonel Hakem Direktörünün altında idari personel, eğitimciler, spor bilimcileri, spor psikologları vb. olmalı. İdealde Süper Lig ve Birinci Lig hakemlerini bu Bölüm atamalı, ama Türkiye özelinde tüm profesyonel lig maçlarının hakemlerini bu Bölüm atayabilir.
Şu anda 6 hakem ile başlayan profesyonel hakemlik ilk aşamada tüm süper lig hakemlerini kapsamayı hedeflemeli. Aksi takdir de profesyonel olmayan hakemlerden daha iyi koşullarda çalışan profesyonel hakemlerin performansları orta ve uzun vadede yükselecek, bu da kulüplerin itirazlarına neden olacaktır. Performanslarda önemli bir değişiklik olmasa bile profesyonel olmayan hakemlerin yaptığı hatalar profesyonel olmamalarına bağlanacaktır. Süper Lig’de görev yapan yardımcı hakemlerin de uzun vade de profesyonel olmalarında yarar vardır.

Profesyonel hakemler kontrat süreleri boyunca aylık bir maaş almalıdırlar. Yalnız bu maaşın çok yüksek olmaması gerekir. Yani sakatlık ve sair nedenler ile hakemlik yapamadıkları aylarda sıkıntı çekmeyecekleri bir meblağ olmalıdır maaş. Ayrıca profesyonel hakemler maç başı bir ücrette almalıdırlar. Dolayısı ile başarılı hakemler daha fazla maç yöneterek daha fazla gelir elde etmiş olacaklardır. Ayrıca profesyonel hakemler arasında en yüksek başarıyı gösteren 3 veya en fazla 5 hakem yılsonunda ciddi bir prim ile mükâfatlandırılmalıdır.

Hakemleri profesyonel hakemlikten uzak tutan temel neden gelecek kaygısıdır. Tüm iş kollarında olduğu gibi hakemlerinde başarısızlık durumunda işten çıkarılmaları mümkün fakat zor olmalıdır. Örneğin iş akdinin feshi için üst üste 2 veya 3 yıl belirli düzeyin altında kalmak veya iş kurallarına sürekli uymamak gibi zor fakat geçerli nedenler olmalıdır. Ayrıca tüm hakemlere ve ailelerine sağlık sigortası yaptırılmalı ve bir özel emeklilik sistemi oluşturulmalıdır. Sakatlık nedeniyle hakemliği bırakmak zorunda kalan hakemlerden eğitimci olarak yararlanılmalı ve aylık maaşlarını belirli bir yaşa kadar almaları sağlanmalıdır. Yine belirli fiziki testleri geçen hakemler için yaş sınırı 45’ten yukarı çekilmeli, belki de kaldırılmalıdır. Tüm bunlar gerçekleştiğinde profesyonelliği seçen hakemler gelecek kaygısından bir ölçüde sıyrılacaklardır.

İşte bu olmazsa olmaz kurallar bir biçimde gerçekleştiğinde profesyonel hakemlikten arzulanan randıman alınacaktır. Bu da profesyonel hakemlik için ciddi ön çalışmaların yapılması gerektiğini göstermektedir. Evet, profesyonel hakemliğin futbola ciddi maliyeti vardır, ama bu “nefret etmeyi sevdiğimiz insanlardan” futbol ailesi vazgeçemez ve onlarsız yapamaz. Dolayısı ile bu milyarlarca dolarlık rantın olduğu futbol pastasından onların mükemmele varmalarını sağlayacak payı vermeliyiz.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş