Volkan Yılmaz- 13 Ağustos 2017  Geçtiğimiz günlerde futbol şirketlerinin yıllık mali verileri Kamuoyu Aydınlatma Platformunda (KAP) açıklandı.

Maalesef elimizde  taraftarı ve küçük yatırımcıyı pek mutlu etmeyecek bir durum var. Fenerbahçe ve Galatasaray yıllık zararda en önde gözükürken sezonu şampiyonlukla taçlandıran Beşiktaş uzun dönem sonrasında ilk kez kar açıkladı. Trabzonspor ise hala yüksek borç sarmalında gözüküyor.

Dört Büyük Kulüp bir yandan UEFA’nın uygulamaya koyduğu Finansal Fair Play (FFP) kurallarına uymaya çalışırken diğer yandan da flaş transferler ile taraftarın ilgisini çekmeye çalışıyor. Oysa her ikisi aynı anda olmuyor. En azından bu dönemde…

 Gelin mali verilere daha yakından bakalım:

Şirket- Dernek İlişkisi

Kulüplerin tümünde aynı sıkıntıyı yaşıyoruz. Kamu yararına çalışan Dernek statüsündeki Kulüpler, Türkiye’nin en büyük kurumsal şirketleri ile aynı ortamda iştirakleri olan şirketler aracılığıyla (Sportif Şirketler) var olmak durumunda. Karşılaştıkları en büyük zorluk Dernek ile şirketler arasındaki muhasebe hareketleri. Borç-Alacak dipnotları artık işin içinden çıkılamaz boyuta gelmiş durumda. En yakın zamanda “Kulüpler Yasası” nın devreye girmesi ve iştirak konumundaki bu şirketlerin borsadan çıkarılması gerekiyor.

Kulüplerin bilançolarına baktığımızda “İlişkili Taraflardan Alacaklar” kaleminin yüksek tutarlarda olduğunu görüyoruz. Beşiktaş’ın 2017 Mayıs verilerinde 44.1 milyon ₺’lik tutar Beşiktaş Futbol AŞ’nin Vodafone Park İnşaatı için Derneğe sağladığı fayda olarak görülüyor. Bu aslında AŞ içinden Derneğe fon aktarmak demek.

Benzer durum Fenerbahçe’de de gözüküyor. Fenerbahçe Futbol AŞ’nin “İlişkili Taraflardan Alacaklar” kalemi 2017 yılında tam 347,4 milyon ₺ (2016 yılında bu tutar 175 milyon ₺). Halka açık şirketlerde diğer grup firmasına fon sağlanması aslında SPK’nın en dikkat ettiği noktalardan. Benzer bir durum Fenerbahçe Futbol AŞ’nin başına daha önce gelmişti. Kulüp yıllar boyunca Futbol AŞ’nin içinden fon sağlamıştı. SPK en sonunda bu sağlanan fonun geri ödenmesini istedi. Tutar geri ödenemeyince Kulüp, iştiraki “Fenerium” Futbol AŞ’ye devredilmek istendi. Ancak burada da Fenerium’un piyasa değeri için yapılan değerlemeler SPK tarafından kabul edilmedi. Nihayetinde işlemin tam onayı olmadan devir gerçekleşti. Ancak bu seferde Futbol AŞ bunu bilançosunda tam gösteremedi. Öz kaynaklarda yer alan -221 milyon ₺’lik “Ortak Kontrole Tabi İşletmeleri İçeren Birleşme Etkisi” bu maceradan miras. Fenerbahçe Futbol AŞ’de ayrıca 133 milyon ₺ lik ayrı bir tutarda Kulübe “tesis kirası” olarak ödeniyor. Bu tutar peşin ödenmiş giderlerde yer alıyor.

Galatasaray’da da Fenerbahçe’ye benzer bir durum var. 2011 yılında yapılan bedelli sermaye artışına Kulüp (Dernek); vip koltuk ve loca satış haklarını Sportif AŞ’ye devrederek katıldı. Bunun sonucunda Sportif AŞ’nin bilançosunda 26 yıl devam edecek bir kalem bıraktı. 443 milyon ₺ değer biçilen  loca ve vip koltuk bedelleri yıllara sari bu kalemde erimeye devam edecek. Duran Varlıklar içinde gözüken 313 milyon ₺ aslında bu bakımdan bir cepten diğer cebe aktarılmış ayni bir hak.

Galatasaray’ın 2017 mali verilerinde dikkat çeken iki “ilişkili işlem” daha var: Birincisi, Yöneticilerden Alacaklar Kaleminde görülen 16,7 milyon ₺. Bunun hikayesi ilginç. Hatırlarsınız bir önceki sezon kadrodaki çoğu oyuncuya para cezası verilmişti. Kulüp bunları resmen tebliğ edince bilançosuna alacak kaydetmek zorunda kaldı. Ancak 2017 Mayıs itibariyle sözleşmesi sona eren veya feshedilen futbolcuların cezaları ortada kaldı. Görüyoruz ki bu tutarı Dursun Özbek verdiği senetle kendi üzerine almış. Ancak ilginç olan nokta şu ki bu alacağı tahsil edecek şirketin Yönetim Kurulu Başkanı yine Dursun Özbek. Kendi alacağını kendinden tahsil etmesi gerek. Bir önceki raporda bu kalem “diğer alacaklar” da yer alıyordu.  Tahsil kabiliyeti düşük olduğundan “uzun süre tahsil edilmese de sorun çıkarılmayacak” bu hesaba taşındı. İlginç! Bu arada sözleşmesi devam eden futbolcular için kesilen 7,5 milyon ₺ lik ceza halen alacaklar kaleminde durmaya devam ediyor.

Bir ikinci dikkat çeken durum ise “sermaye avansı” kaleminde. Riva ve Florya arazilerinin Emlak Konut aracılığıyla tahsisli satış işleminin ilk aşamasında gelen bedelin önemli kısmı (yaklaşık 327 milyon ₺) Dernekten Sportif AŞ’ye sermaye hesabına avans olarak geçildi. Hatırlarsınız; SPK Galatasaray’ın 2. Sermaye artışı talebini “artışına nakden olmadığı” gerekçesiyle reddetmişti. Bu sebeple Dernek, Sportif AŞ’de sermaye artışı yapılacağı zaman gereken nakdi şimdiden sağlayıp AŞ’nin sermaye avansı hesabına yatırdı. AŞ sermaye artışı için kaynak yarattığı noktada bu sermaye avansı hesabından Derneğin payını koyacak. Nitekim Haziran ayında gerçekleşen sermaye artışında gereken yaklaşık 57 milyon ₺ lik Dernek payı 327 milyon ₺ lik bu avans kaleminden alındı.

Varlıklar

Sportif Şirketlerinin Varlıkları diğer şirketlere göre biraz daha farklılık gösteriyor. Maddi Duran Varlıklarının içinde Stadyum veya Salon gibi gayrimenkuller olabileceği gibi (daha ziyade yurt dışında elbette) çeşitli haklarda yer alabiliyor. Bunun en iyi örneği Beşiktaş Futbol AŞ’ de yer alıyor. 2017 Mali verilerinde bir anda tutar 261 milyon ₺ ye çıkmış. Bu tutar bilançoda Duran Varlıklar içinde Özel Maliyet olarak girilmiş. 31 Mayıs 2017’de Beşiktaş Futbol AŞ’ nin aldığı Yönetim Kurulu Kararıyla Dernek üstünde yer alan tüm Vodafone Park inşaat maliyetleri üstlenilmiş ve buraya yapılmış tüm giderler bu şekilde aktifleştirilmiş. Yani ortaya çıkarılan sınai değer varlıkların içine atılmış (Üst Hakkına sahip olduğunuz arsa üzerinde yapılan inşaat maliyetleri bir değer kabul edilip varlıklara alınabiliyor).

Trabzonspor’da benzer uygulamayı yapmış. Trabzonspor Sportif AŞ yeni yapılan Şenol Güneş Spor Kompleksini Kulüpten kiralamış ve toptan kira giderini aktifleştirerek Peşin Ödenmiş Giderler kalemi altında Duran Varlıklarına atmış. Aynı uygulamayı Fenerbahçe’de yaparak peşin ödenmiş giderlere atmış.

Sportif şirketlerin diğer şirketlere göre Varlıklar açısından ayıran önemli bir fark var: Futbolcu Lisansları (Bonservisler). Kulüpler sahibi oldukları futbolcu bonservis bedellerini Maddi Olmayan Duran Varlıklar altında tutuyor. Ancak belirtmemiz gerekir. Burada yer alan kalemler yıllar itibariyle amortismana tabi tutulduğundan piyasa değerini göstermeyebilir. 2016 ve 2017 yıllarında Kulüplere ait Lisans hakları aşağıda yer alıyor:

Borçlar

 Kulüplerimiz çok uzun süredir yüksek borçlanma içinde. Borçlanmanın ise ilişkili taraflara olan borçlar dışında en büyük kalemleri bankalara olan borçlar. Bankalar kulüplerin Yönetim Kurullarına birer üye atayacak noktaya gelmişler. Çünkü bildiğiniz yok olan sermayeyi bankalar yerine koymuş durumda. Bu maalesef pahalı bir çözüm. Kulüplerin sermaye ortağı haline bankalar; kulüpler kar etse de etmese de kendi karlarını bir şekilde alıyorlar. Faiz olarak hem de %20 seviyelerinde...

Kulüplerin banka borçlarına şöyle bir bakalım:

 Banka kredileri açısından baktığımızda en borçlu konumda olan Fenerbahçe gözükmekle birlikte pasif içinde banka riski en yüksek konumda olan Trabzonspor. Mevcut gelirlerine istinaden Trabzonspor’un oransal riski daha fazla gözüküyor.

Beşiktaş Futbol AŞ’nin son 5 yıldaki banka riski artışı yüksek; bununla beraber riskin önemli miktarı kısa vadede toplanmış durumda. Bu durumu çözmek için Beşiktaş Futbol AŞ KAP’ a yaptığı bildirimde Ziraat Bankası ve Denizbank’tan toplam 96 milyon USD re-finansman kredisi kullanılacağını bildirdi.

Banka risklerinin en hızlı arttığı kulüp Fenerbahçe. Bu risklerin önemli bölümü (%89) YP kredilerden oluşuyor. Riskin yaklaşık yarısı da kısa vadeli. Kulübün bir an önce kredilerini uzun vadeye yayması gerekiyor. Fenerbahçe’deki bir diğer ilginç veri ise risklerinin önemli bir kısmının (Toplam: 231,3 milyon ₺) faktöring riski olması.

Galatasaray’da banka risklerinin son yıl itibariyle gerilediği görülüyor. Buna göre Aralık 2016’ da Emlak Konut ile yapılan protokol sonrasında Riva ve Florya arazilerinin garanti payı karşılığında elde edilen fon ile önemli miktarda kredi kullanıldı. Şubat 2017 Denetim Raporunda banka risklerinin 360 milyon ₺’ye gerilediği görülebiliyor. Ancak Şubat – Mart ayları arasında yeni krediler ile tutarın yeniden 488 milyon ₺’ye geldiği görülmekte. Rapor tarihi sonrasında ise ilave kullanımların devam ettiğini biliyoruz. Güncel banka riskinin 530 milyon € civarında olduğunu tahmin ediyoruz.

Trabzonspor’un artan banka riskinin en önemli sebebi stadyum finansmanı. Kredilerin ağırlığı uzun vadeli ve görece diğer kulüplere göre finansman maliyeti daha iyi durumda.

Teminatler 

Banka riskleriyle beraber dikkat çeken bir noktada bu risklere istinaden verilmiş olan teminatlar. Aşağıda kulüplerin bankalara verdiği temlik tutarları yer alıyor:

 Beşiktaş ve Galatasaray mevcut risklerine göre daha fazla tutarda temlik vermiş durumdalar. Fenerbahçe ise mevcut finansal yükümlülüğüne göre daha az temlik vermiş görünüyor. Bunun temel sebebi Fenerbahçe’nin bir kısım riskinin kamuya yönelik verilmiş tahvil senetleridir. Trabzonspor’da ise mevcut riske göre verilen temlikler haricinde Kulübün verdiği kefalet bulunmaktadır. Aynı şekilde Fenerbahçe’de tüm risklere ayrıca “Fenerium”; Galatasaray’da ise “Dernek” kefil durumundadır. Galatasaray’da temlik haricinde 72 milyon ₺ ipotek; 217 milyon ₺ hisse senedi rehini bulunuyor.

Finansman Giderleri

 Kulüpler büyük banka riskleri karşılığında bankalara yüksek tutarda teminat vermek dışında ayrıca ciddi finansman yüküne de giriyorlar. Kredilere ödenen faiz ve komisyonlar dışında ayrıca kur farkları da bu gideri yükseltmektedir:

Beşiktaş’ın 2017 Mayıs itibariyle karşılaştığı finansman gideri 124 milyon ₺. Bu tutarın önemli bir kısmı faiz ve komisyonlardan oluşmaktadır. Diğer kulüplere oranla kur farkı gideri daha azdır. Bunun sebebi kredilerin %71’lik kısmının TL cinsinden olmasıdır.

Fenerbahçe finansman gideri en yüksek olan kulüptür. Kur farkları ve faiz giderleri birbirine yakın seviyededir. Kredi risk toplamının yüksekliği ve YP kredilerin fazla olması finansman giderinin de artmasına sebep olmaktadır.

Galatasaray mevcut riskine istinaden görece en yüksek faiz oranına sahip olduğundan giderler içinde faiz & komisyonlar yüksek seviyededir. Banka kredi riski gerilese de finansman giderinin yükselmesi orta ve uzun vadede risk getirmektedir.

Trabzonspor’un faiz maliyeti diğer kulüplere göre daha azdır. Ancak uzun vadeli kredilerin YP cinsinden olması sebebiyle kur farkı riski taşımaktadır.

Yükümlülükler

 Şirketlerin toplam yükümlülükleri belli bir tarih itibariyle sorumlu olduğu tüm edimleri yani taahhütleri belirtir. Bu yükümlülükler “para çıkışı gerektiren nakden tutarlar” da olabilir ya da “net nakit çıkış gerektirmeyen” yükümlülükler de olabilir. Örneğin Galatasaray Sportif AŞ bilançosunda yer alan 327,4 milyon ₺ lik “sermaye avansı” Sportif AŞ’nin kasasından para çıkışı gerektirmeyen bir tutardır. Dolayısıyla toplam yükümlülükler tüm taahhütleri; net borç ise “net nakit çıkış gerektiren” borçları ifade eder. Net borcu hesaplarken sermaye avansı, ertelenmiş gelirler vb. kalemleri çıkartmak gerekir. Buna göre kulüplerin Toplam Yükümlülük ve Net Borçları aşağıda yer almaktadır:

Öz Kaynaklar 

 Firmalar faaliyetlerinin devamını işletme sermayeleri ile yürütürler. Satacağı mal ya da hizmeti üretebilmek için belirli maliyetler gider yapar ve karşılığında gelir elde eder. Bu gelirin de belli kısmı karını oluşturur. Sermayesini yani öz kaynağını yitiren şirketler teknik iflas halindedir. Hayatına ancak yabancı kaynaktan gelecek borç ile devam edebilirler. Bu kaynak sermaye artışı olabileceği gibi banka kredisi de olabilir. Çoğunlukla sermaye artışı maliyetli olduğundan finansman şirketlerinin kaynağına başvurulur. Ancak bunun da belli bir sınırı vardır. Çünkü bahsettiğimiz bu kaynağın da bir maliyeti vardır:

Faiz 

Bugün itibariyle dört büyük kulübümüzün de faaliyetini sürdürebileceği işletme sermayesinin kalmadığını görmekteyiz:

 Görülüyor ki Beşiktaş’ın öz kaynak sıkıntısı yıllardır devam etmekte iken son sene itibariyle kara geçen şirketin öz kaynağında kısmi bir düzelme var. Ancak şirketin sadece karlılık ile öz kaynağını pozitife döndürmesi beklenemez. Beşiktaş’ın kısa zamanda sermaye artışı için kaynak yaratması beklenebilir.

Diğer tüm takımlar sermaye konusunda kötü bir trend içinde. Fenerbahçe 2013 yılında 112 milyon ₺ pozitif öz kaynağa sahipken 5 yıl içinde -553 milyon ₺ seviyesine geldiğini görüyoruz. Fenerbahçe bu dönem içinde yaklaşık 665 milyon ₺ sermaye kaybına uğramış.

Öz kaynağını en çok yitiren kulüp kuşkusuz Galatasaray. Aysal dönemi yapılan bedelli sermaye artışlarıyla neredeyse öz kaynağı müspet seviyeye getiren kulüp 5 sene sonunda yeniden aynı noktaya gelmiş durumda. Son sene içinde 297 milyon ₺ lik zararın bunda payı yüksek.

Aynı şekilde Trabzonspor’da sermayesini yitiren kulüplerden biri. 5 sene içinde 300 milyon ₺ lik bir erimeyle mevcut öz kaynağı -280 milyon ₺ seviyesine gerilemiş durumda.

Karlılık 

Sportif şirketlerin kar etmesine karşıyım. Spora katkı sağlayabilecekleri katkıyı yapmamış olacaklar. Ancak bu demek değil ki zarar edecekler. Hele ki zararlar başa çıkılamayacak noktaya gelirse…

Kulüplerimizin net zararda geldikleri nokta geri dönülemez bir noktada. Ne yapıyorlarsa derhal bırakmaları gerek:

Kulüpler içinde belki Beşiktaş’ı bunun dışında tutmamız gerek. Son dönemde açıklanan kar çok olumlu bir gelişmeyi işaret ediyor. Ancak giderlerin arttığı noktada gelirlerinde en önemli kalemlerden birisini Şampiyonlar Ligi oluşturuyor. Bu gider seviyesini korudukları noktada Şampiyonlar Ligine katılamadıkları ilk sene zarar açıklanması muhtemeldir.

Galatasaray ve Fenerbahçe’yi zarar noktasında ayırmamak gerek. Kötü performans devam ediyor. Üstelik Fenerbahçe UEFA ile yaptığı protokole göre maksimum 20 milyon € zarar edecekken bu zarar yaklaşık 37 milyon € olarak gerçekleşti. Galatasaray’da ise zarar rakamı tarihi rekor olarak kayda geçti. Sanırım hiçbir takım bir daha bu zarar rakamını görmez. Beşiktaş dışındaki üç büyük takım için net zarar noktasında belki de en kötü performans brüt zarar tarafında. Çok ciddi bir yapılanma gerekiyor.

Gelirlerin Detayları 

Kulüpler ayakta durabilmek için gelirlerini arttırmak zorunda. Ancak görülüyor ki gelirini artırabilen Beşiktaş ve Trabzonspor olmuş.

Beşiktaş’taki gelir artışı UEFA katılımıyla doğru orantılı. Ancak stadyum ve sponsorluk gelirleri de bu seviyeyi yükseltiyor. Galatasaray UEFA gelirlerinden mahrum kalsa da UEFA geliri dışındaki gelirlerde de gerileme görülüyor. Galatasaray geçtiğimiz sezon Şampiyonlar Ligine katılsa dahi bir önceki sezonun gelir seviyesine ulaşamayacaktı. Yayın ve stadyum gelirlerindeki düşüş dikkat çekici. Fenerbahçe’ de Galatasaray ile benzer yapıda. Bir önceki seneye göre stadyum gelirlerindeki düşüş göze çarpıyor. Trabzonspor’daki gelir artışında ise sponsorluk gelirleri ön plana çıkıyor.

Sporcu ve Teknik Kadro Ücretler

Son iki sezondur kadro ücreti sınırlamasından en çok zorlanan Galatasaray Kulübü oldu. Bir önceki sezon UEFA’dan alınan ceza sonrası getirilen uygulama ile ücret sınırı 65 milyon € olarak belirlendi. Diğer kulüplerde farklı olarak zarar sınırlaması uygulaması olurken Galatasaray’da zararı azaltmayı amaçlayan bu uygulama başarılı olmakla beraber kulüp 297 milyon ₺ lik bir zarara imza attı. UEFA’nın zararın esas sebebi olarak gördüğü sınırlama uygulanırken kulüp diğer faaliyetlerinde başarısız oldu. Yeni protokolün Eylül – Ekim döneminde imzalanmasını bekliyoruz.

Yukarıdaki rakamlar UEFA’nın kabul ettiği ücret sınırlamasını tam olarak yansıtmamaktadır. Bu rakamlara futbolculara sağlanan her türlü fayda eklenmektedir (ev – araba kirası, sigorta, malzeme, ekipman vb.) Ancak görülüyor ki ücretlerin bu haliyle Beşiktaş ve Fenerbahçe’nin Galatasaray’dan eksik kalır yanı bulunmuyor.

Sonuç

Kulüplerimizin mali verileri üzerinde hem fikir olduğumuz üzere çok kötü durumda. Ciddi bir borçluluk, öz kaynağın erimesi, zararın katlanarak artması ve futbol giderleri bütçesinin yürütülemiyor olması en büyük sorunlar olarak gözüküyor.

Tüm kulüplerimiz UEFA’nın FFP kontrolünde yer alıyor. Beşiktaş’ın iki yıldır aldığı yol umut verici. UEFA protokolü harfiyen uygulanır noktada. Önümüzdeki senenin projeksiyonunda da protokol kuralları uygulanabilir durumda. Ancak Beşiktaş Futbol AŞ’nin hemen ve derhal sermaye artışını gerçekleştirmesi gerekiyor.

Fenerbahçe tarafında banka riski çok yüksek seviyede. Bu risklerin uzun vadeye alınarak faaliyet karının arttırılmasına çalışılması gerekiyor. Trabzonspor gelirlerini arttırsa da gelir artışının tek seferlik kalemlerde olduğu ortada. Bu yüzden gider yönetimi iyi yapılmak durumunda.

Dört kulüp içinde belki de ciddi yol ayrımında olan yegane kulüp Galatasaray. Bu sene başında tahsisli arazi satışından gelir ilk önce banka risklerinin bir kısmını kapasa da Şubat – Mart döneminde yeniden banka kredisi alındığını görüyoruz. Üstelik Temmuz ayında başlayan transfer sezonunda imzalanan yeni sözleşmelerin kulübe 4 yıllık maliyeti 140 milyon € seviyesinde. Galatasaray Yönetimi bunu ne kadar kabul etmese de Riva’da gelebilecek 4 yıllık (Not:1) gelir neredeyse imzalanan yeni sözleşmelerin 4 yıllık maliyetine eşit seviyede.

Kulüplerin bu kötü gidişatına dur denebilmesinin belki de tek çözümü bir an önce Kulüpler Yasasını devreye sokmak ve yöneticileri kötü gidişat için sorumluluk altına alabilmek. Çoğu yönetim transfer baskısı altında kulüpleri yıllar sürecek yükümlülük altına sokuyorlar. Bu önlenmelidir.

75 milyona yakın nüfusun ötesinde Avrupa’nın en genç nüfusuna sahibiz. Ancak Hollanda’dan daha az lisanslı futbolcu ve/veya pro lisanslı Teknik Direktöre sahibiz. Ciddi bir futbol potansiyeline sahip ülke olduğumuzun farkına varmalıyız. Bunun için kulüplerle beraber Federasyonun da harekete geçmesi gerekir.

Quo Vadis? Nereye gidiyoruz?

 Umarım bir sonraki yıl bu kötü performansın iyiye gittiğini görebiliriz.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş