Futbolekonomi- 17 mayıs 2025 UEFA'nın The European Club Finance and Investment Landscape Raporu'ndaki bilgilerden hareketle Beş Büyük Lig dışındaki diğer liglerde (Belçika, Hollanda, Portekiz, İskoçya ve Türkiye] yer alan kulüplerin ekonomik ve finansal verilerini genel olarak analiz eden bu çalışma, 2023 için 700'den fazla kulübün ve 2024 için de 133 büyük UEFA katılımcısı kulübün (lig başına 5 veya 6 kulüp) finansal verilerinin ayrıntılı incelemesine dayanıyor.

UEFA'nın raporu, kulüplerin açıklamış oldukları finansalların yıllık olarak kulüp bazında karşılaştırmaları temelinde düzenlenmiş bir rapor. Bu analiz, bu raporda yer alan veriler içerisinde, beş büyük ligin dışında olmakla birlikte, Avrupa futbol pazarına etki eden beş büyük ligin dışındaki Türkiye, Hollanda, Belçika, Portekiz ve İskoç liglerinde yer alan kulüplerin finansal verilerini baz alarak bir analiz gerçekleştiriyor. Bu liglerin genel finansal görünümlerine ilişkin analiz, aşağıda 28 maddede sizlerle paylaşılıyor...

1. Rapor, uzun yıllardır yaptığı gibi, Avrupa kulüp finansmanlarındaki kutuplaşmayı ortaya koyuyor. 2023'te, 18 Hollanda kulübünün geliri toplam 678 milyon Euroya ulaştı. Bu tutar, 20 İngiliz Premier Ligi kulübünün gelirlerinin sadece %10'undan biraz daha az… 18 Portekiz kulübü 615 milyon Euro, 20 Türk kulübü 534 milyon Euro, 18 Belçika kulübü 580 milyon Euro ve 12 İskoç kulübü 357 milyon Euro gelir elde etti; bu da İspanyol veya Alman üst düzey kulüp gelirlerinin yaklaşık %10'una denk geliyor.

2. Yıldan yıla, kulüp gelirleri İskoç Ligi’nde  %14, Hollanda Liginde %8, Portekiz Liginde  %11, Belçika Liginde de %17 arttı. Sadece Türk kulüplerinin (para birimlerinin devalue olması nedeniyle) 2022'den 2023'e gelirlerinde bir artış yaşanmadı.

3. Geçtiğimiz yılki olumlu geri bildirimlerden sonra, rapor yine medyan kulübü ve ortalama ve toplam finansal rakamları hesapladı. Yukarıda belirtilen ülke grubu için bu özellikle ilginç. Çünkü medyan gelir, kulüplerin gelir ortalamalarındaki sapmadan etkilenmiyor ve daha çok 'tipik' kulübü temsil ediyor. Örneğin, 'ortalama' HOL geliri 38 milyon Euro, POR 34 milyon Euro, BEL 32 milyon Euro, İSKO 30 milyon Euro ve Türkiye 27 milyon Euro iken, 'ortanca' 9./10. HOL ve BEL kulüp geliri 17 milyon Euro ve 21 milyon Euro, TUR 14 milyon Euro, ISCO 9 milyon Euro ve POR sadece 6 milyon Euro idi.

4. Birkaç ay önce Avrupa Kulüp Yetenek ve Rekabet Genel Görünümü raporunda vurgulandığı gibi, İngiltere ve Almanya açık ara en büyük ortalama bilet gelirine sahip ligler. Bu gelir diğer liglerde  29,1 milyon Euro ile 23,7 milyon Euro ortalamasında değişiyor. Beş büyük ligin dışındaki diğer beş ligde ise, HOL 5,1 milyon Euroluk ortalama  bilet geliri elde etti. Bu tutar İspanyol (8,5 milyon Euro) ve İtalyan (8,3 milyon Euro) bilet gelirlerinin çok gerisinde kalmamış olmakla birlikte, yine de arada fark bulunuyor.  İskoç ve Belçika'nın ortalama bilet gelirleri sırasıyla 2,9 milyon Euro ve 3 milyon Euro iken, POR ve TUR sadece 0,4 milyon Euro ve 0,5 milyon Euro idi.

5. Bu gruptan Galatasaray (59 milyon Euro, 16.) ve Rangers (53 milyon Euro, 19.) 2023'te Avrupa'da gişe geliri açısından en iyi 20 kulüp arasında yer alıyor.

6. Maç katılımlarını ve gelirleri birleştiren özel analiz, kulüplerin her maçtan elde ettiği toplam geliri ve bireysel taraftar maç günü ziyareti başına düşen tutarı karşılaştırıyor. Bu ülke grubundan sekiz kulüp, ev sahibi maç başına 2,3 milyon Euro ile Galatasaray'ın liderliğinde en iyi 50 Avrupa kulübü maç günü geliri arasında yer alıyor, ardından Ajax 2,2 milyon Euro, Celtic 2 milyon Euro, Rangers 2 milyon Euro, Feyenoord 1,7 milyon Euro, Fenerbahçe 1,5 milyon Euro, Benfica 1,4 milyon Euro, PSV 1,2 milyon Euro ve Beşiktaş 2023/24 ev sahibi maç başına 1,1 milyon Euro geliyor. Bu kapsamda, Real Madrid maç başına en yüksek 7,4 milyon Euroyu bildirdi ve Galatasaray bu metriğe göre Avrupa'da 18. sıradaydı.

7. Maç başına kulüplerin bireysel bazda taraftardan elde ettikleri gelirler (maç günü evsahipliği ve biletlemeyle ilgili combine kart ücretlerinin yanı sıra genel biletleme gelirini de içeren ortalama getiri), Galatasaray'da  maç başına 72 €, Ajax 40 €, Celtic 35 €, Rangers 41 €, Feyenoord 37 €, Benfica 26 € oldu.  Bu kapsamda,  PSG Avrupa'da maç başına en yüksek 137 €'luk geliriyle ilk sırada yer aldı. Bu liglerde 2023/24 itibariyle yer alan kulüplerin ev sahibi olarak maç günü gelirlerinde ise, PSV 28 milyon €, Beşiktaş  45 milyon € para kazandı. ve Galatasaray bu metriğe göre Avrupa'da 7. sıradaydı.

8. Portekiz'in 18 kulübü 2023'te 182 milyon € TV geliri bildirdi, bunu BEL 96 milyon €, HOL 80 milyon €, TUR 74 milyon € ve ISCO 32 milyon € izledi. Bu, kulüplerin işlem ücretleri ve dayanışma ödemelerinden sonra aldıkları net tutarları gösteriyor. Bu tutarlar, belirtilen sebepten dolayı brüt TV haklarından daha az görünüyor. En büyük POR kulüpleri hala yayın haklarını bireysel olarak satıyor ve bu da BEL'deki 4,5 milyon Euroya kıyasla 3,7 milyon Euroluk daha düşük bir ortalama kulüp TV geliri rakamına geliyor. Bu da, TUR'daki 3,4 milyon Euro ve HOL'daki 3,2 milyon Euroya benzer bir seviyeye ulaşıyor.

9. Mevcut ve gelecekteki TV hakları anlaşmaları, BEL ve HOL’da 2030'a kadar, İskoçya'da 2029'a kadar, TUR'da 2027'ye kadar ve POR'da 2026 ile 2029 arasında bulunuyor.  Bu yılki rapor, gelecekteki tv yayın haklarını değerlendirirken, bu liglere  biraz dikkatli olunmasını öneriyor. Bu çalışma özellikle de, bazı analizler ve trendler hakkında  kulüplere bir bakış açısı veriyor.  Yine TV yayın hakları satış gelirlerinde Türk kulüplerinin yayın gelirleri, olumsuz piyasa koşulları nedeniyle TL’nin sert bir şekilde değer kaybetmesinden zarar görmüştür. Bu olumsuzluğu telafi edebilmek için Türkiye’de kulüp TV gelirleri, 2025'ten itibaren iki katından daha fazla artarsa, kulüplerin enflasyon ve kur kaynaklı zararlarını telafi edebilir. Yerel tv yayın hakları ve uluslararası hakların bedellerindeki artışlar, 2025/26'dan itibaren HOL'daki kulüplere fayda sağlayacak gibi duruyor. Böyle olursa, HOL TV gelirleri, POR kulüp TV gelirleriyle aradaki farkı daraltacak. Belçika'daki zorlu piyasa koşulları, 2025'ten itibaren BEL kulüplerinin tv yayın gelirlerini, Hollanda ve Türk kulüplerinin tv yayın gelirlerinin  yaklaşık yarısına kadar indirebilecektir. İskoç kulüplerinin şu anki gelirleri ise 2026'dan itibaren yarı yarıya düşecek gibi görünüyor.

10. Türkiye'nin 20 üst düzey kulübü 2023'te 292 milyon Euroluk ticari gelir bildirdi. Bunu HOL 277 milyon Euro, BEL 156 milyon Euro, POR 124 milyon Euro ve ISCO 101 milyon Euro olarak izledi. Ticari gelir; tüm sponsorluk kategorilerini, ticari ortaklıkları ve görünüm ücretlerini içeriyor. 

11. Galatasaray'ın 140 milyon Euro geliri, 2024 ticari gelirleri itibarıyla Avrupa'da 14. sırada yer alırken Fenerbahçe (109 milyon Euro) 17. sırada yer alıyor.

12. 2023 ticari gelirlerinin bir alt kümesi, pazarlama ve forma üreticisi gelirleri de, bu raporda ayrıntılı olarak analiz ediliyor. Bu kapsamda,  Galatasaray'ın 9., Fenerbahçe'nin 14., Celtic'in 17., Beşiktaş'ın 18. ve Ajax'ın 19. sırada yer aldığı görülüyor. Bu kulüplerin geniş yerel taraftar kitleleri, onları bu metrikte Avrupa sıralamasında yukarı taşıyor.

13. 2024/25 için en sık görülen ana forma sponsoru sektörel olarak Belçika, Hollanda ve Portekiz'de bahis ve kumar; Türkiye'de havayolu ve otomotiv ve İskoçya'da profesyonel hizmetlerdir. İskoçya'daki (82%), Portekiz'deki (80%), Hollanda'daki (73%) ve Belçika'daki (71%) kulüplerin büyük çoğunluğu bu sezon ve geçen sezon aynı ana sponsoru korurken, Türkiye'deki kulüplerin ise, %56’sı aynı ana sponsorları koruyabildiler.

14.2023 yılında kulüplere dağıtılan toplam UEFA ödül parası ve dayanışma tutarı POR'de 195 milyon Euro, HOL'da 99 milyon Euro, BEL'da 82 milyon Euro, ISCO'da 66 milyon Euro ve TUR'da 61 milyon Euro olarak bildirildi. Ancak bu tutarlar, sportif performansa bağlı olarak sezondan sezona değişiyor. Lig aşamalarına katılmaya hak kazanan ve hak kazanamayan ancak UEFA dayanışma dağıtımları alan tüm kulüpler, 2025'te sona eren mali yılda potansiyel UEFA gelirlerinde önemli bir artış görecek.

15.2022'deki toplam ve ortalama ücret maliyetleri, ISCO kulüplerinde 19 milyon Euroile diğer ülke liglerine göre daha düşükken; diğer liglerde ücret maliyetleri kulüp başına 24 milyon Euro ile 28 milyon Eurobir seviyedeydi. Bu ortalamaları ise lokal liglerin büyük takımlarının yukarı çektiği görülüyor.  2023'teki 'tipik' medyan ücret maliyetleri BEL'da 17 milyon Euro, TUR'da 15 milyon Euro, NED'da 14 milyon Euro, POR'da 9 milyon Euro ve ISCO'da 7 milyon Euro idi.

16.Altyapıdan oyuncu çıkartıp yetenek geliştiren kulüplerin net transfer karları, ortalama ücret/gelir oranlarından daha yüksek oranlarda bulunuyor. Bu, alışılmış bir durum olmakla birlikte, 2023 yılında BEL ve TUR'daki ortalama ücret/gelir oranları %86 ve %88'e ulaştı. Ortalama POR oranı da %75 ile biraz yüksekti; NED %71 ve SCO daha sürdürülebilir bir seviyede %63'tü.

17.Bu ülkelerden hiçbir kulüp ücret maliyetleri/toplam gelirler oranı bakımından, raporda sunulan toplam ücretlere göre Avrupa'da ilk 20 kulüp arasında yer almıyor.  Sadece oyuncu ücretleri (teknik olarak ücretler, ikramiyeler ve işveren sosyal güvenlik maliyetlerini içeren çalışan maliyetleri) 2023 yılında TUR kulüpleri tarafından 405 milyon Euro, BEL'de 391 milyon Euro, POR'da 319 milyon Euro, NED'de 292 milyon Euro ve SCO kulüpleri tarafından 121 milyon Euro olarak bildirildi.

18.Kulüplerin oyuncu maaş enflasyonunu sınırlamada bu raporlama döneminde bazı başarılar elde ettiklerini ortaya koyuyor. Nitekim, ücret/gelir oranları bakımından  NED'de %43 ve SCO'da %34 olan rasyoları,  %49 olan Avrupa ortalamasının önemli ölçüde altında olduğu anlamına geliyor. Diğer liglerde bu oran BEL %67 ve TUR  %76 düzeyinde. Bu haliyle BEL ve TUR, sahip oldukları ücret/gelir rasyosuyla Avrupa ligleri arasında en yüksek oranlara sahip ligler arasında yer alıyorlar.

19.Kulüpler, teknik, idari ve diğer çalışanlara ödenen ücretlerin hızlı artışı maalesef bu ligler tarafından sınırlandırılamadı. Stadyum bakım, tamirat ve hizmet ile ticari faaliyetler nedeniyle oluşan maliyetler bu liglerde yükselmeye devam edtti. Bu nedenle, bu maliyetlerin gelire oranı  POR'da (%23), NED'de (%28) ve SCO'da (%29) oldu. Bu liglerdeki bu rasyolar diğer lig ortalamalarının üzerine çıkmış durumda. 

20.Ücret dışı işletme giderleri de keskin bir şekilde artıyor ve şu anda Belçika kulüp gelirlerinin %50'sini, 2023'te %45 NED, %42 POR, %36 SCO ve %34 TUR gelirini emmektedir. Bu OPEX oranları, TV gelirlerinden daha fazla ticari ve maçla ilgili gelir elde etmek için gereken çabanın daha yüksek olması nedeniyle bu ülkelerdeki kulüpler için 'büyük 5' kulüplerinden daha yüksek olma eğilimindedir. Oyuncu dışı ücretler de dahil olmak üzere oyuncu dışı işletme giderleri NED'in %73'ünü, BEL'in %69'unu ve POR ve SCO kulüp gelirlerinin %65'ini oluşturmaktadır. Bu, kulüplerin diğer finansman maliyetleri veya elden çıkarmalardan önce zarar etmemek için net oyuncu maliyetlerini (maaşlar ve transfer sonuçları) etkili bir şekilde %27 ile %35 arasında sınırlamaları gerektiği anlamına gelir.

21.2023 yılında yetenek ihraç eden liglerdeki (BEL, NED, POR ve İsviçre) kulüplerde faaliyet zararları, esas olarak bu artan oyuncu dışı faaliyet giderleri nedeniyle kötüleşti. Belçika kulüpleri toplam 209 milyon Euro faaliyet zararı yaparken; TUR kulüpleri 32 milyon Euro, POR kulüpleri 101 milyon Euro, HOL kulüpleri 110 milyon Euro ve ISCO kulüpleri toplu 4 milyon Euro kar bildirdi.

22.Net transfer karlarında, alt yapıdan en iyi yetenekleri geliştiren kulüplerin çoğunu temsil eden Belçika, Hollanda ve Portekiz kulüplerinin finansal modelleri için alt yapıdan gelen oyuncu satışlarından elde olunan karlar, bu ligler için toplam karlılık içinde geleneksel olarak çok önemli bir paya sahip görünüyorlar. 2023 mali rakamları, pandemi sırasında %45'lik düşüşün ardından transfer pazarının toparlanmasından yararlanıyor. Hollanda kulüpleri pozitif 178 milyon Euro net transfer sonucundan, POR 143 milyon Euro, BEL 78 milyon Euro ve SCO 28 milyon Euro net transfer sonucundan yararlanırken, TUR'da 10 milyon Euro transfer zararı sözkonusu idi...

23.Gelirin en az %20'sine denk gelen pozitif net transfer sonuçları 12 Portekiz, 6 Hollanda, 5 Belçika, 5 İskoç ve 4 Türk kulübü tarafından bildirildi.

24.Hollanda ve İskoç kulüpleri, İskoçya'daki kulüplerin çoğunluğu zarar bildirmesine rağmen, vergi öncesi toplam 56 milyon Euro ve 30 milyon Euro kârla dengeyi korumaya devam etti. Başka bir yerde, Belçika futbolu (152 milyon Euro) ve Türk futbolu (219 milyon Euro) tarafından bildirilen dördüncü büyük zarar yılı oldu ve Portekiz kulüpleri tarafından bildirilen net zarar ise nispeten küçük tutar,  16 milyon Euro oldu.

25.2022'de sona eren mali yılın sonunda, POR'da 618 milyon Euro, Hol'de 477 milyon Euro, BEL'de 389 milyon Euro, TUR'da 213 milyon Euro ve İskoçya'da 124 milyon Euro transfer ücretine mal olan oyuncu (takım) kadroları oluşturulmuştu. Bilindiği üzere, transfer ücretleri bilançoya varlık olarak eklenir ve daha sonra oyuncu sözleşmesi boyunca azaltılır. Bu amortisman oranı Türkiye'de %34'ten İskoçya'da %50'ye kadar değişti.

26.UEFA müsabakalarına katılan 133 büyük kulüp içinde Celtic (21 milyon), Union Saint-Gilloise (18 milyon Euro) ve AZ Alkmaar (17 milyon Euro),  en büyük vergi öncesi kârı kaydettiler. Benfica'nın 33 milyon Euroluk zararı ise bu liglerde yer alan en yüksek zarar oldu.

27.Bilanço varlıkları arasında stadyumlar ve eğitim tesisleri (maddi duran varlıklar), oyuncu varlıkları (maddi olmayan duran varlıklar) ve nakit ve müşterilerin borçlu olduğu tutarlar (diğer varlıklar) gibi yatırımlar yer alıyor. Portekiz kulüpleri kulüp başına 91 milyon Euroluk yüksek ortalama toplam varlık bildirdi. Diğer yerlerdeki ortalama varlıklar NED'de 69 milyon Euro, TUR'da 43 milyon Euro, ISCO'da 50 milyon Euro ve BEL'de 44 milyon Euro idi.

28.Pandemi sırasında Avrupa genelinde toplam borç arttı çünkü sahip olunan yatırımlar tüm kayıpları karşılayamadı. 2019 sonu ile 2023/24 arasında borçlar TUR'da %19, NED'de %76, BEL'de %44, SCO'da %87 ve Portekiz'de %104 arttı, ancak brüt borçlar İskoçya'da diğer ülkelere göre çok daha düşük kalmaya devam ediyor.

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş