Doç.Dr.Lale Orta –Okan Üniversitesi Oyun kurallarının sık değiştirilmesi ile birlikte uygulamada hakem hatalarının artması, küreselleşme ile birlikte de endüstrileşen futboldaki kaybedilen ekonomik değerlerinin çok yüksek olması, futbolun daha şeffaf ve güvenilir bir hale getirilme isteğini ve hakemlere bu zorlu görevlerinde teknolojik desteği sağlama gereğini, görüşünü ve de sonucunu ortaya çıkarmıştır. 

FIFA (Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği) teknolojinin futbolun içine girmesine dirense de, futbol maçlarının başarılı bir şekilde yönetilebilmesi, yapılan hata oranlarının azaltılması ve standart yönetim anlayışının geliştirilmesi için teknolojinin futbolun içine girmesi zorunluluğunu fark etmiştir.

Sinyalli Bayrak Kullanımı

Hakemlerin, futbolda teknoloji ile tanışması sinyalli bayrak kullanımı ile başlamıştır. 2000-2001 sezonunda Türkiye Birinci (Süper) Lig‘inde görev yapan tüm yardımcı hakemler sinyalli bayrak kullanmaya başlamışlardır. Maçlarda sinyalli bayrak kullanımı, özellikle ofsayt pozisyonlarında, hakemleri oldukça rahatlatmış ve birçok olumsuz durumdan kurtararak oyuna ve hakemlerin yönetimine pozitif katkı sağlamıştır. Hakemlere ilk kez sağlanan bu küçük teknolojik destek olumlu sonuçlar vermiştir.

Telsiz İletişim Sistemi

Sinyalli bayrakların başarılı bir şekilde kullanımından sonra, hakemler arasındaki koordinasyonu artıracak ve daha verimli maç yönetmelerini sağlayacak telsiz iletişim sistemi olan kulaklık setine geçilmiştir. FIFA,  iki yönlü  yüksek frekanslı radyo haberleşme sistemi olan kulaklık setinin denenmesine, 18-29 Haziran 2003 tarihleri arasında Fransa’da oynanan “FIFA Konfederasyon Kupası”nda ilk kez izin vermiştir.

Maçın kontrolüne olumlu katkıda bulunduğu düşüncesiyle, Uluslararası Futbol Birliği (IFAB) tarafından 2004 yılında Futbol Oyun Kuralları kitabına “Telsiz İletişim Sistemi” teknolojisi olarak bu sistem dahil edilmiştir.

Kale Çizgisi Teknolojisi

Sinyalli Bayrak ve Telsiz İletişim Sistemi’nden sonra FIFA’nın teknoloji arayışları devam etmiş ve 2012 yılında Japonya'da düzenlenen “Kulüpler Dünya Kupası”nda ilk kez “Kale Çizgisi Teknolojisi” denenmiş ve başarılı bir sonuç elde edilmiştir. Bunun üzerine,  “Kale Çizgisi Teknolojisi” 2014 yılında Brezilya’da düzenlenen Dünya Kupası'nda kullanılmış ve Futbol Oyun Kuralları kitabına dahil edilmiştir.

Kale Çizgisi Teknolojisi, hakem kararını desteklemek için gol olup olmadığının doğrulanması amacı ile kullanılmaktadır. Kale Çizgisi Teknolojisi’nde topa elektronik devreler yerleştirirken, kale çizgisi ve paralelindeki kale direklerine de manyetik sensörler entegre edilmektedir. Topun tamamının çizgiyi geçtiğini sensörler algılarsa, hakemin saatine 1 saniye içerisinde uyarı gitmektedir.

Video Yardımcı Hakem Sistemi (VAR)

Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA), Fransa ile İtalya arasında 1 Eylül 2016 tarihinde oynanan hazırlık maçında tartışmalı pozisyonların tekrarını izlemek için ilk kez videolu sistem kullanılmasına izin vermiştir. İlk kez uluslararası bir maçta kullanılan Video Yardımcı Hakem Sistemi "futbolda devrim" niteliğinde olup, çeşitli organizasyonlarda uygulanmasına devam edilecektir.

Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB) ve FIFA’nın ortak kararıyla tartışmalı pozisyonlarda kullanılacak olan “Video Yardımcı Hakem Sistemi” uygulaması, yanlış verilen gol, penaltı, kırmızı kart veya yanlış cezalandırılan oyuncunun belirlenmesinde uygulanacaktır. Sistem, hakemin bir karar için yardım istemesi durumunda devreye girecek olup, maç ile ilgili olay videodan incelenecek, hakeme iletişim seti ile bildirilecek ve hakem kendisine iletilen bilgi doğrultusunda kararını verecektir.

Futbol oyun kurallarının düzenlenmesinden sorumlu Uluslararası Futbol Birliği Kurulunun (IFAB) onaylaması ile FIFA tarafından denemelere tabi tutulan sistem, hakemlere yardımcı olmak amacıyla geliştirilmektedir.

FIFA’nın Futbol Teknoloji Yenilik Bölümü desteği ile gerçekleştirilen denemelerin her aşaması IFAB tarafından izlenmekte olup, sistemin uygun olup olmadığı, IFAB tarafından 2018 veya 2019 yılında belirlenecektir. Video Yardımcı Hakem Sistemi’nden başarılı sonuçlar elde edilmesi durumunda,  futbolun en önemli organizasyonu olan 2018 FIFA Dünya Kupası'nda kullanılması planlanmaktadır.

Videolu Hakem Sistemi (VAR) İlk Kez Resmi Maçta

2016 FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nda ilk kez uygulanan video hakem sistemi zayıf bir başlangıç yapmasına karşın FIFA Başkanı tarafından desteklenmektedir.

Futbolun paydaşları tarafından Videolu Hakem Sistemine hem olumlu hem de olumsuz eleştiriler yapılmaktadır.  

Futbol maçlarının başarılı bir şekilde yönetilebilmesi için yapılan hata oranlarının azaltılması ve standart yönetim anlayışının geliştirilmesi, teknolojik yardım olmaksızın pek mümkün görülmemektedir. Birçok ülkede üst düzey hakemliğin profesyonelleşmesi bile hala insan hatası faktörünü ortadan kaldıramamıştır. Yapılan bilimsel araştırmalar da bu görüşü desteklemektedir. Futbolda; görüntülü teknolojiden yararlanılmadığı sürece, hataların olmaması mümkün değildir. Spesifik hatalarda yapılacak teknolojik yardım hem hakemlere hem de takımlara katkı sağlayacaktır.  Günümüz futbolunda, görüntülü teknolojinin futbolun içinde ne kadar yer alması gerektiği ile ilgili karar, pilot olarak seçilen liglerde uygulandıktan ve ayrıntılı olarak tartışıldıktan sonra netleştirilmelidir.

Karar verilmesi gereken en önemli şey şudur: Hakemin, doğru kararlarıyla oyuna adalet ve şeffaflık getirmesini mi istiyoruz ya da “Futbol Hatalar Oyunudur” söyleminin altında tartışarak, futbolun hatalarıyla daha güzel olduğu kanısı, görüşü ve sonucuna varılarak mı devam etmek istiyoruz.

Belki de görüntülü teknoloji pilot liglerde denendikten sonra, futbolun hatalarıyla daha güzel olduğu kanısı, görüşü ve sonucuna bir kez daha varılacak ve teknolojinin futbolun içine fazla girmesine izin verilmeyecektir. 

Benim kişisel görüşüm; profesyonel maçlarda futbolun dinamizmine zarar vermeden teknolojiden yararlanılması gerektiği,  adalet ve şeffaflığın hakemler tarafından adil olarak dağıtılması yönündedir. Futbol Oyun Kurallarının sistematize edildiği ve yayınlandığı tarih olan 1896 yılından itibaren tüm dünyada futbol kuralları açısından ortak uyum oluşturulmaya çalışılmıştır. Oyun kurallarının küreselleşen dünya koşullarına uyumunu ve değişimini sağlayabilmek, popülerliğini devam ettirebilmek ve Dünya’nın bir numaralı sporu olarak devamını sağlamak için yıllar itibariyle Futbol Oyun Kurallarındaki radikal değişimler zorunlu hale gelmiştir. {jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş