Dr. Lale Orta – 9 Nisan 2012 Dünyanın birçok ülkesinde futbol; toplumların ilgisini çekerek bir numaralı spor dalı olmuş ve çağımıza damgasını vurmuştur.

Futbolun; çağımızın sporu sayılmasında,  kurallara bağlanıp bir oyun olarak ortaya çıkması ve oyun kurallarının yerinde değişimlerinin etkisi bulunmaktadır.

Futbol Oyun Kuralları’nın temeli, 1848 yılında İngiltere Cambridge Üniversitesi’nde atılmıştır. Futbol ve Rugby oyununun birbirinden ayrılmasıyla birlikte, 1863 yılında ilk Futbol Oyun Kuralları oluşturulmuştur.

İngiltere Futbol Federasyonu tarafından, 1863 yılında ortaya konan ilk basit Futbol Oyun Kuralları, modern futbolun başlangıcını da oluşturmuştur.

1896 yılında, Futbol Oyun Kuralları ilk kez yayınlanmıştır.

1930 yılında, Futbol Oyun Kuralları’nın sayısı 17’ye çıkartılmıştır.

1937–1938 yıllarında da, daha önceki kurallar dikkate alınarak, oyun kuralları maddeler haline getirilmiş ve basitleştirilerek yeniden yazılmıştır.

Futbol Oyun Kurallarının sistematize edilmesi ve yayınlanmasıyla birlikte, Dünyada ortak uyum sağlanmaya çalışılmıştır. Futbol Oyun Kuralları’nın daha kolay anlaşılır ve uygulanabilir olması için de, yayınlandığı tarihten itibaren hemen her yıl yeni düzenlemeler yapılmıştır.

Futbol Oyun Kuralları, Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB - International Football Association Board) tarafından değiştirilmektedir. IFAB; oyun kurallarında önerilen değişiklikleri görüşmek ve karar vermek için, biri FIFA olmak üzere en az 4 Federasyonun katılımı ile Şubat veya Mart ayında toplanırlar. Oyun Kuralları’ndaki herhangi bir değişiklik, toplantıya katılanların en az dörtte üçünün kabulü ile yapılabilir. IFAB’ın Delegeleri ve oy hakları şöyledir:

• Futbol Federasyonu (İngiltere) ………………………......(Bir oy)
• İskoçya Futbol Federasyonu .............................................(Bir oy)
• Galler Futbol Federasyonu    .............................................(Bir oy)
• İrlanda Futbol Federasyonu  .............................................(Bir oy)

• Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA) ........... (Dört oy)

Oyun Kurallarında yapılan değişiklikler, IFAB’ın Yıllık Genel toplantısını takip eden 1 Temmuz tarihinden itibaren, FIFA’ya bağlı tüm üye Federasyonlar tarafından uygulanmak zorundadır. Sezonları 1 Temmuz tarihine kadar bitmeyen Konfederasyonlar veya Ulusal Federasyonlar oyun kurallarında yapılan değişiklikleri yeni sezonlarının başlangıcına kadar erteleyebilirler. Hiç bir Konfederasyon veya Ulusal Federasyon, Kurul’un onaylamadığı herhangi bir oyun kuralı değişikliği yapamaz.

Futbol Oyun Kuralları’nda yapılan tüm değişikliklerin zorunlu tutulmasındaki temel neden; futbolun, tüm dünya ülkelerinde aynı kurallarla oynatılması ve yorumlanması isteğidir. Bu bağlamda IFAB; Oyun Kuralları Kitabının içine, “Oyun Kurallarının Yorumlanması ve Hakemler İçin Rehber” başlığı altında bir bölüm eklemiştir.  Kurallarda yer alan “hakemin kanaatine göre” ifadesinin kişilere göre yorumlanmaması için, bu bölümde açıklamalar yapılmış ve pozisyonlar şekillerle anlatılmaya çalışılmıştır.

Futbol Oyun Kuralları kitabında ofsayt: “Rakip kale çizgisine toptan ve sondan ikinci rakip oyuncudan daha yakın ise ofsayt pozisyonundadır” şeklinde tanımlanmaktadır. Ofsaytın tanımı çok basit gibi görünse de, uygulamada çok farklı varyasyonlar ortaya çıktığından, zaman zaman anlaşılması oldukça karmaşık bir hale gelmektedir.

Ofsayt, Futbol Oyun Kuralları içinde en az değiştirilen oyun kurallarından birisidir. Ofsayt kuralı tanım olarak çok değiştirilmemekle birlikte, farklı yorumlar getirilmiştir. Futbol oyun kurallarında ofsaytla ilgili yapılan tanımlar ve değişiklikler kronolojik olarak şöyledir:

1863 yılındaki ilk Futbol Oyun Kuralları’na göre, ofsaytın tanımı şu şekilde yapılmıştır: Bir oyuncu topun önüne geçtiği anda oyun dışı kalır. Mümkün olduğu kadar çabuk, topun arkasına geçmelidir. Eğer top; kendi takımından bir oyuncu tarafından pas olarak atılmışsa, rakip takımdan biri ya da kendi takımından topun gerisinde herhangi bir takım arkadaşı dokunana kadar topa dokunamaz. Ancak kale çizgisinin arkasından topa vurulduğunda, hiçbir oyuncu oyun dışında kalmaz. İlk Futbol Oyun Kuralları’na göre; topun ilerisinde olan tüm oyuncular ofsayt olarak değerlendiriliyordu.

1866 yılında ofsayt kuralı, “kale ve top arasında 3 rakip oyuncu varsa, oyuncular ofsayt sayılmaz” olarak değiştirildi.

1925 yılında, bir önceki ofsayt kuralında yapılan değişiklikten yaklaşık 60 yıl sonra, 3 rakip oyuncu şartı 2’ye indirildi.

1990 yılında, bir önceki değişiklikten 65 yıl sonra, ofsayt kuralında hücum yapan takıma avantaj sağlandı. Sondan ikinci oyuncuyla aynı hizada olan oyuncunun ofsayt olarak değerlendirilmemesi kararlaştırıldı. Buna göre: “Bir oyuncu rakip kale çizgisine en az iki rakip oyuncudan daha yakın değilse ofsayt pozisyonunda sayılmaz” denildi.

1995 yılında, ofsayt pozisyonunda bulunmanın tek başına bir ihlal olmadığı belirtilerek, “aktif-pasif” kavramları getirildi. “Oyuna müdahale etmek”, “rakibe müdahale etmek” ve “avantaj sağlamak” ofsayt kuralında ilk kez yer aldı. Buna göre: “Ofsayt pozisyonundaki bir oyuncu yalnızca top kendi arkadaşına değdiği veya kendi takım arkadaşı tarafından oynandığı anda hakemin kanaatine göre; oyuna müdahale ederek veya rakibe müdahale ederek veya bulunduğu pozisyondan avantaj sağlayarak aktif oyunun içinde ise ofsayt ile cezalandırılır” denildi.

2005 yılında, ofsayt pozisyonu tanımında tekrar değişiklik yapılarak, kolların rakibin önünde olmasının ofsayt oluşturmayacağı belirtildi. Aktif oyuna katılma unsurlarının tanımı ise aşağıdaki gibi yapıldı:

• Oyuna müdahale etmek: Bir takım arkadaşı tarafından verilen veya dokunulan topla oynama veya dokunma anlamına gelir.

• Rakibe müdahale etmek: Rakibin görüş çizgisini veya hareketlerini açıkça engelleyerek veya hakemin kanaatine göre, rakibi aldatan veya dikkatini dağıtan bir jest veya hareket yaparak rakibin topla oynamasını veya oynayabilmesini engelleme anlamına gelir.
• Bulunduğu pozisyondan avantaj elde etmek: Ofsayt pozisyonunda bulunan bir oyuncunun kale direkleri veya rakibinden seken topla oynaması anlamına gelir.

2005 yılından sonra ofsayt kuralı ile ilgili herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.

2011-2012 Futbol Oyun Kuralları’na göre ofsayt kuralını özetlersek:

Bir oyuncu eğer: kendi yarı alanında ise, sondan ikinci rakip oyuncu ya da son iki rakip oyuncu ile aynı hizada ise, topu doğrudan: köşe vuruşundan, kale vuruşundan, taç atışından alıyorsa ofsayt değildir.

Ofsayt pozisyonundaki bir oyuncunun; topun takım arkadaşına dokunduğu veya takım arkadaşının topla oynadığı anda:

• Oyuna müdahale ederek, veya
• Rakibe müdahale ederek, veya
• Bulunduğu pozisyondan bir avantaj elde ederse, “aktif oyunun içinde” kabul edilerek cezalandırılır.

Sadece ofsayt pozisyonunda bulunmak bir ihlal değildir.

Sonuç

Futbol, 1925 yılına kadar, bir satranç oyununa benzetiliyordu. Futbolun; kuvvet, sürat, teknik, taktik ve becerilerin de yer aldığı bir oyuna dönüşmesinin başlangıcını ofsayt kuralında yapılan değişiklikler oluşturmuştur.

1990 yılında ofsayt kuralında yapılan değişiklikler hücum yapan takıma avantaj sağlayarak, kale önlerindeki bire-bir mücadelelerin sayısını artırmıştır. 1995 yılında da ofsayt kuralının yorumu genişletilerek aktif-pasif ayrımı getirilmiş ve hücum futboluna daha fazla prim tanınmıştır. Ayrıca, “Oyuna müdahale etmek”, “rakibe müdahale etmek” ve “avantaj sağlamak” kavramları ofsayt kuralında ilk kez yer almıştır.

Ofsayt kuralındaki “aktif-pasif” ayrımı, “sadece ofsayt pozisyonunda bulunmanın ofsaytla cezalandırılmayacağı (şeklen ofsayt)” koşuluna işlerlik kazandırmıştır. Atılan uzun ve kısa paslarda, topun kime gittiğine bakılmaksızın, rakip yarı alandaki oyuncuların ofsaytla cezalandırılmasının önlenmesine yönelik geliştirilen “Bekle-Gör” uygulaması da aktif-pasif’ten sonra başlatılmıştır.

2005 yılında yeniden yorumlanan ofsayt tanımında, “rakip kale çizgisine daha yakın” ifadesi, “o oyuncunun kafasının, vücudunun veya ayağının herhangi bir bölümünün rakip kale çizgisine toptan ve ikinci savunma oyuncusundan daha yakın olduğu anlamına gelmektedir” diye tanımlanmış ve kollar bu tanımın dışında bırakılmıştır.

IFAB; ofsayt uygulamalarında gördüğü yorum farklılıkları üzerine, 2005 yılında “Oyuna müdahale”, “rakibe müdahale” ve “avantaj elde etmek” kavramlarını, Futbol Oyun Kuralları kitabının içinde açıklayarak, haksız yere oyunun kesilmesi önlemek ve ofsaytla ilgili yaşanan kavram karmaşasını bitirmek istemiştir. Bu açıklamalarla, ofsayt pozisyonundaki oyuncuların her topa hareketlenmelerinde “oyuna müdahale ediliyor” görüşünü ortadan kaldırmak istemiştir. IFAB; oyuna müdahaleyi: “bir takım arkadaşı tarafından verilen veya dokunulan topla oynama veya dokunma” olarak açıklayarak, “oyuna müdahaleyi makro düzeyden, mikro düzeye indirmiştir”.

Bu bağlamda; Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB), ofsaytla ilgili hakem kanaatini yalnızca “rakibe müdahale etmek” bölümüyle sınırlandırmıştır.  “Oyuna müdahale etmek” ve “avantaj elde etmek” ancak topa dokunulduğunda söz konusu olduğundan, IFAB; “OYUNA MÜDAHALE” VE “AVANTAJ ELDE ETME” İLE İLGİLİ KARARLARDA, HAKEME YORUM YAPMA HAKKI VERMEMİŞTİR.

Futbolda en çok tartışılan konuların başında ofsayt kuralı gelmektedir. Ofsayt kuralında yapılan değişiklikler; maçın sık sık kesilmesini önlemek, gol sayısını artırmak, topun daha çok oyunda kalmasını sağlamak, hücum futbolunu desteklemek ve seyir zevkini artırmak için yapılmıştır.

Kuralların ortaya çıkışını ve kuralların değişim nedenlerini bilmemiz, kuralları daha kolay algılamamızı, doğru bir şekilde yorumlamamızı ve uygulamamızı sağlayacaktır. Futbol Oyun Kuralları’nın doğru yorumlanması ve hakemler tarafından tüm Dünyada standart uygulanabilmesi, futbolun; sade, basit ve herkes tarafından daha anlaşılır olmasını da sağlayacaktır.

 {jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş