Aşağıdaki tabloda henüz yer almamakla birlikte 8 Ekim 2021 itibariyle Fenerbahçe Fan Token birim fiyatı, 66,31 TL fiyat (8,39 Dolar) üzerinden  142,6 Milyon TL piyasa değerine ulaştı. Halka arz fiyatının dolar (bazında ifade edecek olursak) 3,55 dolardan olduğu dikkate alındığında, bugünkü işlem fiyatının 8,39 dolara yükselmiş olması, Fenerbahçe fan token getirisini yaklaşık birbuçuk aylık süre içinde % 109,24'e ulaştırdı. 

Yukarıdaki tabloyu değerlendirdiğimizde;

- Galatasaray fan token 29 Milyon 325 bin USD piyasa değeri,  dolar bazında 8,39 USD'lik işlem fiyatı ve halka arzdan bu yana  % 393,5'luk getirisiyle ilk sırada yer alıyor. Galatasaray fan tokenın halka arzdan beri, dolar bazında % 394'lük bir getiri sağladığını görüyoruz. 1,7 USD'den halka arz olunan Galatasaray fan token'ın fiyatı 8.39 USD'ye ulaşmış durumda.  

- Fenerbahçe fan token daha çok yeni halka arz olunmasına karşın yatırımcısına kısa süre içinde USD bazında % 109,24'lük bir getiri sağlamış görünüyor. 

- Fan Token borsasında işlem gören beş fan tokenın ortalama piyasa değeri USD bazında 11 milyon 297 Bin 74 olarak gerçekleşirken, halka arzdan bu yana ortalama getiri ise USD bazında % 157,82'ne ulaştı.

Peki kulüplerin fan tokenları bu kadar yüksek getiri sağlamış olmasına karşın, onların finansal yapıları ne durumda?

Kulüpler Batakta, Tokenlar Uçuşta!

Yukarıda da görüldüğü üzere Türk kulüplerinin çıkartmış oldukları fan tokenlar, çıkartıldıkları günden bu yana uçuşa geçmiş durumda.

İhraç tarihlerinden bu yana, Galatasaray’ın fan tokenı % 528, Trabzonspor fan tokenı % 232 ve Fenerbahçe fan token’ı da % 143’lük bir değer artışı sağlamış durumda…

Peki bu tokenların fiyatları ve piyasa değerleri bu kadar artarken, bu kulüplerin finansal yapıları ne vaziyette?

Gelin birlikte bir bakalım, kulüplerimiz ne durumdalar?

Dört kulübün 31/05/2020/-31/05/2021 dönemine ilişkin özet verileri aşağıdaki gibidir.

-Konsolide gelirleri toplamı 2.1 Milyar TL olarak gerçekleşirken, Yıllık zararları toplamı 1.3 Milyar TL’na ulaşmıştır. Yani gelirlerinin % 61’ini kaybetmişler.

-Yıllar itibariyle biriken kumüle zarar toplamı ise 5.1 Milyar TL’na yükselirken, Birikimli zarar toplamı gelirlerinin 2.5 katına yaklaşmıştır.

-Toplam borçları 12 Milyar TL seviyesinde olup toplam yıllık gelirlerinin 5,8 katına ulaşmıştır.

-Toplam borçlar içinde banka kredilerinin payı 8,6 Mia TL ile % 72’ye ulaşmıştır. Bu kredilere karşın yapılan yıllık finansman gideri ise 650 Mio TL olmuştur. Yani gelirin neredeyse üçte birine yaklaşmıştır.

-Artan zararlar sonucu özkaynak açıklarıysa, 4.1 Milyar TL’na yükselmiştir. Yani özkaynakları negatife dönmüştür.

-Ödenmiş sermayeleri toplamı 1.380 Mio TL olan 4 kulübün birikimli zararlarının 5.1 Milyar TL olduğu dikkate alındığında, ortada herhangi bir sermaye ve özkaynak kalmadığı anlaşılıyor.

Tokenlar Uçuşa Geçse de, Bu Mali Yapılar Sürdürülemez

Kulüp fan tokenlarının piyasa fiyatlarının yükselmesi, aşağıda paylaştığımız veriler de dikkate alındığında; mali yapıdan, ekonomik ve sportif performanstan bağımsız bir gelişim izliyor.

Kulüp fan token getirileri ile kulüplerin mali yapıları ve ekonomik durumları ile sportif performansları arasında kalıcı bir ilişki bulunmuyor. Bu da fan tokenlarda çok yüksek bir spekülasyonun olduğunu ortaya koyuyor. Bu varlıklara yatırımın arkasında ağırlıkla spekülasyon saiki yatıyor.

Kulüplerin 31/5/2021 verilerine göre oluşturduğumuz genel mali rasyolarını tablo ile gösteriyoruz.

Şimdi de gelin bu tabloyu birlikte yorumlayalım.

- Konsolide borçları, konsolide gelirleri toplamını aşmıştır. Buna göre, dört kulübün toplam borçları, toplam gelirlerinin 5,5 katına ulaşmıştır. Ya da bir başka ifadeyle, kulüpler hiç harcama yapmasalar bile, mevcut gelir yapısıyla borçlarını ancak 5.5 senede ödeyebileceklerdir.

- Kulüplerin yıllar itibariyle artan zararları toplamı, gelirlerinin 2,3 katına ulaşmıştır.

- Artan zararlar, kulüplerin özkaynaklarını eritmiş ve onları negatife döndürmüştür. Bu bağlamda kulüplerin özkaynak açıkları toplamı, mevcut gelirlerinin 1,8 katına ulaşmıştır.

- Kulüpler artan finansman ihtiyaçlarını mali kesimden sağladıkları kredilerle karşılama yoluna gittiklerinden, kazandıkları her 100 TL’nın 31 TL’sını bankalara faiz gideri olarak ödemişlerdir.Bu oran yapılandırma öncesi % 58 idi.   

Bu verilere göre dört kulübün finansal dengeleri kaybolmuş durumda. Mali dengesini yitiren bu yapıların sürdürülebilirliği kalmamıştır. 

Sağlığını ve dengesini yitirmiş bu finansal yapılar, zaman içinde kulüplerin sportif anlamda rekabetçi yeteneklerini de daraltıcı bir etkiye sahiptir.

Dört kulübün sahip oldukları finansal veriler, bu kulüplerin mevcut koşullar içinde, benzer politikalarla içinde bulundukları mali olumsuzluklardan kurtulamayacaklarını bize gösteriyor. 

Yukarıda belirtilen mali yetersizlikler her geçen gün daha da artarken, kulüplerin kendilerine fon sağlamak için gelir yaratıcı her yola başvurmaları ve her üründen yararlanmaya çalışmaları, kulüp açısından anlamlı olabilir. Ne var ki, ortada ciddi mali risklere bulunmasına karşın, taraftarın kulüp tokenlarına talepte bulunması, rasyonel olmaktan uzaktır. 

Kriptopara Piyasası Yüksek Spekülasyonun Döndüğü Bir Piyasadır 

Kriptopara piyasası son derece yüksek spekülasyonun döndüğü bir piyasadır. Bu piyasada alıcıların fiyatların daha da artacağı beklentisiyle bu varlıklara yönelmesi, bir süre sonra bu varlıklarda çok önemli balonların oluşmasına yol açıyor. 

Desteklenen herhangi bir kripto varlığın değerini koruyacağına, en azından finansal olarak değer kaybetse bile ekonomik ve fiziki olarak bir varlığı garanti edecek bir kurumun olmayışı, bu varlıkta spekülasyonu, dolayısıyla riski çok artırıyor. 

CoinMarketCap verilerine göre bugün 8.415 kripto para birimi, 1 trilyon 387 milyar dolarlık piyasa değerine sahip. Bunlar içerisinde en fazla öne çıkan ise Bitcoin.[12] Fiyatı 20 Eylül 2021 itibariyle 45.118 dolar olan Bitcoin’in, günlük işlem hacmi 31 Milyar Dolar, piyasa değeri ise 845 Milyar dolar seviyesinde.[13] 

Bitcoin ya da Tokenlara marka değeri yüksek kuruluşların girmesi, o Bitcoin ya da Token’a önemli itibar ve güven yaratır. Bugün Tesla’nın Bitcoin’e çok önemli yatırımlarda bulunması, cripto paralarda Bitcoin’e açık ara bir üstünlük ve güven sağlıyor. Tesla, ABD’nin sermaye piyasası kurumuna Ocak ayına ilişkin olarak yaptığı bildirimde 1,5 milyar dolar tutarında Bitcoin alımı gerçekleştirdiğini ifade etti. 

Kripto paraların ilgi görmesinin en önemli nedeni kurumsal yatırımcıların ilgi göstermeye başlaması oldu. Salgın döneminde dijital para birimlerini bir riskten korunma aracı olarak gören fonlar arttı. 

Peki, kripto para işlemleri ve bu varlıklara yatırımın ne gibi riskleri bulunuyor? 

Kripto Para ya da Dijital Varlıklarda Ne Tür Riskler Var? 

Bu varlıklara yapılan yatırımlarda ve işlemlerde önemli riskler söz konusu. Daha çok yakın bir zamanda gerek ülkemizde, gerekse yurtdışında görüldüğü üzere, bu varlıklara yapılan yatırımlar da önemli operasyonel riskler var. Yasal düzenlemelerin yetersiz olması nedeniyle denetim ve yönetiminde riskler var. 

Şeffaflığın bulunmaması nedeniyle, kötü niyetli kişilerin sahtekarlık ve dolandırıcılık yapma riskleri var. Özellikle daha küçük çaplı token ve kripto paralar için bilgi edinme olanağı kısıtlıdır ve şeffaflığa ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu durum, kullanıcıların ve varlık sahiplerinin risklerini ya da yol açtığı kayıpları değerlendirme gücünü azaltmaktadır. Şeffaflığın olmaması sahtekârlık riskinin de artmasına sebep olmaktadır.[14] 

Yasal boşlukların bulunması nedeniyle yasal riskler söz konusudur. Bu kapsamda Siber Risk, Dolandırıcılık ve Kara Para Aklama riskleri de bu varlıkların üretilmesi ve kullanılmasında bireylere, yasalar karşısında önemli sorunlar doğurabilir.

Dijital varlıkların çoğunun öz değeri bulunmamaktadır. Digital varlık ve paranın değerini korumak ya da yönetmek herhangi bir otoritenin ya da kuruluşun yükümlülüğünde bulunmamaktadır. Kripto varlık ve parada yasal ve operasyonel belirsizlik; sahtecilik risk ile şeffaflığın az olması tüketicinin korunması konusunda bazı kırılganlıklar yaratmaktadır.[15]

İşlem Yapmanın Riskleri Var

 -Gerçekleştirilen işlemlerde tarafların kimlikleri bilinmiyor. Bu da sanal paraların yasadışı faaliyetlerde kullanılması için uygun bir ortam yaratıyor.

- Piyasa değeri aşırı oynak.

- Dijital cüzdanların çalınabilmesi, kaybolabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi riski var.

- İşlemlerin geri döndürülemez olmasından dolayı operasyonel hatalar veya kötü niyetli satıcıların suistimaline açık.

- Siber Risklere, dolandırıcılık ve kara para aklama işlemlerine açık.

Kripto varlıkların alım, satım ve saklamasına aracılık eden, halihazırda küresel ölçekte toplam sayıları 370’den fazla olan kripto varlık borsası bulunmasına karşın, bu sanal varlıkların hizmet sağlayıcıları yasal olarak düzenlenmemiş olduklarından çeşitli dolandırıcılık ve suistimallere de açık görünüyor.

Diğer taraftan bırakın tokenları, dijital para (kripto para)lar aracılığıyla yurtiçinde herhangi bir ödeme yapabilmek de TCMB tarafında uygun bulunmamıştır. Ödeme değeri (kullanım) değeri olmayan bir dijital varlığın, saklama ve birikim değeri de yurtiçinde olamayacaktır bu anlamda.

Bu konuda TCMB’nin aldığı kararı da sizinle paylaşıyorum.

TCMB: Kripto Paralar Ödemelerde doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılamayacaktır![16]

Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yönetmeliğine göre kripto varlıklar ödemelerde doğrudan ve dolaylı olarak kullanılamayacak, kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamayacaktır.[17]

TCMB açıklamasında, kripto varlıkların herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasına tabi olmaması, merkezi bir muhatabın bulunmaması, piyasa değerlerinin aşırı oynaklık göstermesi, anonim yapıları dolayısıyla yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi, cüzdanların çalınabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz kullanılabilmesi, işlemlerin geri dönülemez nitelikte olması gibi nedenlerle ilgili taraflar açısından önemli riskler barındırdığı vurgulanıyor.

Ayrıca, son dönemde söz konusu varlıkların ödemeler alanında kullanılmasına ilişkin çeşitli girişimlerin oluşmaya başladığına işaret edildi, "Bu varlıkların ödemelerde kullanılmasının, yukarıda bahsedilen sebeplerle işlemin tarafları açısından telafisi mümkün olmayan mağduriyetler yaratma ihtimali bulunduğu ve bu alanda mevcutta kullanılan yöntem ve araçlara karşı güven zafiyeti meydana getirebilecek unsurlar içerdiği değerlendiriliyor.

Kripto Paranın ve Dijital Varlıkların Gözetim ve Denetimi Mümkün Değildir

Yukarıda belirttiğim üzere kripto paralar, doğal olarak Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemektedir. Bu nedenle de söz TCMB kararı kapsamında, bu varlıkların gözetim ve denetimi de mümkün görülmemektedir. Ancak, bu konuda daha sonra yapılacak düzenlemeler ve yasalarla belki bu varlıkların yurtiçi kullanımları da mümkün olabilirse, buna bağlı olarak bu varlıkların fiyat hareketleri de bundan etkilenebilir.

Türkiye’de 5 milyonun üzerinde kişinin kripto para yatırımcısı olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’de 22 borsa var ancak merdiven altı olanlarla birlikte sayının 40’ı bulduğu tahmin ediliyor. Kripto piyasasında 22 borsanın, borsa şeklinde hareket ettiği, kendisini internetten ilan ettiği, yatırımcıların borsaya girer gibi kripto para alım satımı yapabildiği belirtildi. Kalan 18 borsanın ise firma gibi hareket ettiği, yatırım yapmak isteyenlerin paralarını bu firmalara verdiği ve alımların bu firmalar tarafından yapıldığı ifade edildi.

Kripto Varlıkların Sahibi Var mı?

Genel olarak biliyoruz ki; Bitcoin’in üzerinde işlem gördüğü blokchainlerin, dolayısıyla kripto varlıkların bir sahibi bulunmuyor. Merkeziyetçi olmayan bir yapıya sahip ve en önemlisi merkez bankaları gibi bu varlığın arkasında durabilecek, tüzel kişiliğe haiz bir kurum ya da kuruluş yok. Bitcoin dünyadaki tüm Bitcoin kullanıcıları tarafından kontrol ediliyor.

Fenerbahçe Token, Ethereum blokzincirinde üretilen bir ERC-20 utility token'ıdır. Şu ana kadar global bazda coin çıkarmış hiçbir futbol kulübü bulunmuyor. Bu kulüplerin çoğunun socios veya paribu gibi platformlar aracılığıyla utility tokenlar çıkardığını, yani kulüplerin çıkardıkları kripto paraların birer fan token olduğunu belirtelim. Nitekim en son halka fan tokenlarını ihraç eden Fenerbahçe de, kendi blockchain altyapısı olan bir coin olarak değil, diğer fan tokenlarda olduğu gibi token olarak satıldı. Burada tekrarlama pahasına yeniden vurgulamak gerekirse, Blockchainler üzerinde işlem gören coinler, tokenlarla kıyaslandığında, daha güvenilir dijital varlıklar olarak görülebilir. 

 Token piyasasında oluşan standartların ise, tokenlara yatırımları ne kadar güvenli hale getirdiği konusu ise tartışmalıdır. Yeri gelmişken token standartlarından da kısaca bahsedelim.

 Token Standartları

ERC-20: Token’lar arasında en yaygın standart budur. Ethereum blok zincirine ait bir token standartıdır. Neredeyse tüm büyük token’lar ERC-20 uyumludur. ERC-20 kodu, Ethereum üzerinde token oluşturma sürecini basitleştirmiştir. Şu an itibari ile Ethereum blok zincirinde 259,000 ERC-20 token’ı vardır.

ERC-223: Bu standart, ERC-20’deki birtakım kusurlar üzerine geliştirildi. ERC-20’nin ERC-223’te ele alınan en önemli kusuru, kullanıcıların uygun bir cüzdan yerine yanlışlıkla bir akıllı sözleşmeye gönderdiklerinde token’larını kaybetmesi. ERC-223’te bu önleniyor. Ayrıca ERC-223, ERC-20’ye kıyasla esasen transfer konusunda yüzde 50 daha ucuz. Bununla beraber, çoğu Ethereum cüzdanı hala ERC-223 token’ları için destek sunmuyor ve ERC-20 standardı, yaygın olarak benimsenmeye devam ediyor.

ERC-721: Bir başka önemli token standardı de ERC-721’dir. Bu standart, Ethereum platformunda non-fungible token’ların oluşturulmasını sağlar. NFT olarak kısaltılan bu token’lar, blok zincirindeki benzersiz varlıkları temsil eder ve adından da anlaşılabileceği gibi birbiriyle değiştirilemez. Bir blok zincirinde doğrulanabilirlik ve sahiplik kanıtı olarak işlev görürler. Günümüzde ağırlıklı olarak oyun alanında kullanılıyorlar. Şu an itibari ile 5000’e yakın ERC-721 sözleşmesi bulunuyor. Bunlar arasında en popülerleri Gods Unchained Cards, CryptoKitties ve MyCryptoHeroes’tir. Bu standart, ilk olarak 2018 yılının Ocak ayında oluşturuldu. ERC-827’den ERC-1155’e farklı token standartları da vardır. Sadece Ethereum’da değil, buna benzer token standartları farklı blok zincirlerinde de bulunuyor. Örneğin TRON’da TRC-10 ve TRC-20 gibi token standartları mevcut.

Son Söz ya da Kripto Varlıklara Para Yatırılır mı?

Token üretimleri, bu tokenları ihraç eden kişi ya da kurumlara yeni fon sağlama olanağı veriyor. Çok düşük maliyetlerle, herhangi bir sorumluluk ve yükümlülük altına girmeksizin kurumlar ya da kişiler bu dijital varlıkları ihraç edip satabiliyor, önemli miktarda paralara ulaşabiliyorlar. Bu anlamda tokenlar,  fon toplama işlevine sahip birer parasal enstrüman olarak piyasadaki yerini alıyor.

Geleneksel piyasalarda şirketler çoğunlukla sermaye piyasalarından halka arz yoluyla düşük maliyetli ve uzun vadeli fon sağlamayı tercih ederler. Halka arz olarak nitelendirdiğimiz bu Initial Public Offering (IPO)'nun, kripto para dünyasındaki karşılığı ise bir blockchain üzerinden token ihracı olan Initial Coin Offering (ICO) oluyor. Bu bağlamda fan token, bir blockchain üzerinden fon toplama aracına dönüşüyor. Yatırımcılar da, bu token’ların değerleneceği beklentisi ile projenin ilk aşamasında spekülatif saiklerle bu tokenları satın alıyorlar. 

Bu süreçte kişi ya da kurumlar token ihracını, bir projenin finansmanını sağlama amacıyla kullanırken, diğer taraftan finansal darboğazı aşabilmenin bir aracı olarak da görebiliyorlar. Yaratılacak yeni gelir kaynağı, finansal sıkıntı içindeki kulüplere bir can suyu olabiliyor. Ülkemizde fan token ihraçları daha çok kulüplerin içinde bulundukları finansal sorunların aşılmasına katkı sağlayabilecek, ekstra gelir yaratma yolu olarak değerlendiriliyor.

 Token Piyasası Manipülasyon ve Spekülasyona Açık Bir Piyasa

 Yukarıda da dile getirildiği üzere, bu varlıklar önemli riskler içeriyor. Dünyanın çoğu yerinde ve ülkemizde de, henüz bu piyasalarda yasal düzenlemeler yapılmış durumda değil.

Token ya da coin ihracında en yaşamsal konularda bile şeffaflığın olmadığı, ihraççı kurum ya da kişilerin finansal güvenilirliklerinin bile sorgulanmadığı bir kripto para eko sistemi içindeyiz. 

Kripto para (coin) piyasasında merkeziyetsizlik nedeniyle manipülasyon çok zor olmakla birlikte, yüksek spekülasyona açık bir yapı var. Bugün itibariyle üç kripto paranın piyasa değeri Bitcoin’inin 830 Milyar dolara, Ethereum’un 367 Milyar dolara ve Cardano’nun değeri de 75 Milyar dolara ulaştı. ^[18]

Fan tokenlara bakıldığında ise aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere kripto para piyasasındaki gibi bir derinlik bulunmuyor. En fazla işlem yapılan ve en yaygın Binance Fan Token Borsasında bile günlük hacimler çok düşük görünüyor. Günlük işlem hacmi 29 Mio TL yaklaşık (3,5 Milyon dolar) seviyesinde. En fazla işlem yapılan Pionex borsasında ise günlük işlem hacmi 41 Milyon TL (yaklaşık 5 Milyon dolar) düzeyinde. İşlem derinlikleri coinlerle kıyaslanmayacak kadar sığ olan bu borsalar manipülasyon ve spekülasyona daha açık durumda. Bu nedenle bu piyasalarda birazcık yüklü alım ve satımlar fiyatları önemli ölçüde değiştirebilir.ya da bugün var olan bir fan token yarın olmayabilir. Aynı özellik düşük işlem hacmi ve piyasa değeri olan coinler için de geçerli…

22 Eylül 2021 İtibariyle Fan Token Borsalarında İşlem Hacimleri ^[19]

Gerek coinlerde ve gerekse fan tokenlarda,  kullanıcı sayısı, piyasa değerleri, günlük işlem hacimlerine bakmak gerekiyor. Yine belirli bir projeye bağlı ihraç olunan coin ya da tokenlarda, projeler geliştirilmeye devam ediyor mu? Projeye dayalı ihraç edilen taraftar tokenlerde bu konuyu dikkatli takip etmek gerekiyor. Yine bu varlıklarda düzenli güncellemeler yapılıyor mu? Bu varlıklara yatırım yapacak olanların tüm bunlara bakmasında yarar var. Güncelleme yapmayan, piyasa derinliği sığ, işlem hacmi yetersiz,  diğerlerine göre volatilitesi daha yüksek olan, taahhüt ettiği projeleri gerçekleştirmeyen varlıklardan uzak durulmalıdır. Mutlaka bir stop loss ve kar realizasyonu yapılacak fiyat seviyeleri belirlenmelidir.  

Çok Volatil ve Yüksek Riskli Piyasalar

Kısacası, çok riskli bir piyasadan söz ediyoruz. Taşıdığı belirsizlikler, fan token fiyatlarında anlamsız fiyat hareketlerine neden olabilecek  volatiliteleri de beraberinde getiriyor.  Bu bağlamda bugün coin ve token fiyatlarında önemli balonlar oluşmuş durumda. Bugün bir adet Bitcoin fiyatının 43.000 Amerikan doları gibi bir değere sahip olması ya da ülkemizde borçlarını ödeyemedikleri için yapılandırmaya giden, borç batağındaki kulüplerin ürettikleri fan tokenların üç-dört katı değer artışı kazanması nasıl açıklanmalı? Bu varlıklara yatırım yapan yatırımcının getiri beklentisinin temelinde rasyonel bir mantık var mıdır ya da hangi rasyonel gerekçelerle bu ürünlere ilgi gösterip para yatırabiliyorlar? Ne yazık ki, bu sorulara anlamlı yanıt bulabilmek bugün çok mümkün görünmüyor. Kısa süre önce yaşadığımız bir Thodex dolandırıcılık^[20] olayından da görülebileceği üzere, bu varlıklara yatırım yapacak tüketicilerin çok dikkatli olmaları ve içerdiği yüksek riskleri göz önünde bulundurarak, bu varlıklara yatırım yapmaları gerekiyor.

Kripto para borsalarında gözetim ve denetimi mümkün kılabilecek, iyiniyetli üçüncü kişileri kötü niyetli kişi ya da kurumlardan koruyacak gerekli yasal düzenlemeler sağlanmadığı için bu varlıklara yatırım yapanlar, çok önemli zararlara uğrayabilirler.  

Bu ürünlerin fiyatlanmasında herhangi bir ölçü bulunmuyor. Fiyat dalgalanmalarında volatilitenin boyutları çok yüksek olabiliyor. Bir anda  60 bin Amerikan dolarına yükselen Bitcoin, bir kaç ay içinde 43 bin Amerikan dolarına düşebiliyor.

22 Eylül 2021 İtibariyle Kripto Para Piyasası ^[21]

Merkezi mülkiyetin olmadığı, şeffaflığın bulunmadığı, bilgi edinmenin zor olduğu yüksek spekülayon ve manipülasyona açık olan, normal bir finansal okur yazarlığın yetersiz kaldığı bu dijital varlıklara yatırımlar çok para kazandırabileceği gibi, kişinin varlığında çok önemli azalma ve  telafisi mümkün olmayan mali kayıplara da yol açabilir. Bu varlıklara yatırım yapan kişilerin haklarını koruyacak, gözetleyecek ve piyasaları denetleyecek bir yasal otoritenin de bulunmayışı, Thedox olayında olduğu gibi kötü niyetli kişilerin, iyi niyetli üçüncü kişileri dolandırmasına da uygun bir ortam ve zemin hazırlıyor. Şüphesiz ki, önemli blockchainler üzerinden işlem gören, piyasa derinliği olan ve piyasa değeri yüksek Bitcoin, Ethereum vb.coinlere yatırımlar, yüksek risk iştahına sahip yatırımcılar için bir alternatif olabilir. Ancak, son derece sığ bir piyasada, zayıf işlem hacimleriyle kripto borsalarında yer alan çoğu coin ve fan tokena para yatırmak, daha baştan potansiyel kayıpları ve yüksek zararlara razı olmak anlamına geliyor. 

Yazımızın önceki bölümlerinde de detaylıca anlattığım üzere, mali yapısı yetersiz, finansal olarak batakta olan, finansal yükümlülüklerini yerine getiremediği için borçları ikinci kez yapılandırılmış kulüplerin taraftar tokenlarına talep te bulunmak ta, yukarıda ifade etmiş olduğum riskleri gözü kapalı kabul etmek demektir. 

Bugün yasal boşlukların da sağladığı olanakları kullanan kişi ya da kurumlar hiç bir yükümlülük altına girmeden, bu tür riskli ürünleri ihraç ederek, kendilerine sıfır maliyetle yüksek tutarda fon sağlıyorlar. Kesinlikle, bu konuda yasal düzenlemelere gereksinim bulunuyor. İhraç aşamasında gözetim ve denetime tabi bir yapıyı oluşturmak bir toplumsal sorumluluk olarak karşımıza çıkıyor. Doğal olarak bu ürünler, geleneksel fon sağlama araçlarından farklılıklar gösterecektir. Kendi doğal dinamiğini oluşturarak, kendi dengesini sağlayacaktır. Ancak, bunun için şefafflık, gözetim, denetim ve asgari yasal yükümlülükler oluşturulmak zorundadır. Aynı zamanda önemli bir vergi kaçağının da olduğu dikkate alınırsa,  bu ürünlere yasal otoriterlerin çok seyirci kalacağını düşünmüyorum. 

 Kaynaklar:

[16] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210416-4.htm

[17]İlgili düzenleme 30 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girdi.

[18] https://coinmarketcap.com/tr/

[19]https://coinmarketcap.com/tr/currencies/og-fan-token/markets/

[20] 2017 yılında kurulan yerli kripto para borsası Thodex, 21 Nisan’da yaptığı açıklama ile işlemlerin durdurulduğunu duyurdu. Thodex’in kurucusu ve CEO’su Faruk Fatih Özer’in sosyal medya hesaplarını kapatıp, yurtdışına çıkmasıyla, Thodex’de hesabı olanlar da bu coine yatırmış oldukları paralarını kaybettiler. Toplam dolandırıcılık boyutunun 1 Milyar dolara ulaştığı tahmin ediliyor.

[21]https://coinmarketcap.com/all/views/all/