Futbolumuzun Yapısal Sorunları 
 

Aslında bugün yaşanılanların arka planında futbolumuzun bünyesel sorunları yer alıyor. Yani yaşanılan bunca sıkıntı ve gerginlik, bu sorunlarımızın dışa vurumu bir yerde… Her şeyden önce Türk futbolunun çok temel sorun ve sıkıntıları bulunuyor. Futbolumuzda haksız rekabetin tüm ağırlığıyla kendisini Anadolu kulüpleri üzerinde hissettirmesi; büyükleri koruyan ve kollayan bir lig yapılanması içinde rekabet ve kalitenin yeterli düzeyde olmaması tüm bu sorunların da temelini oluşturuyor. Ancak ligimizin yapılanışında, omurgasında bazı temel çarpıklık, eksiklik ve olumsuzlukların bulunması, sorunlarımızın giderek artmasına yol açıyor. Rekabetçi dengenin yerini haksız rekabetin aldığı, büyüklerin ekseninde şekillenen oligarşik bir yapılanış Türk Futbolunun gelişiminin önünü kesiyor. Sorunlarımıza bu yapılanış içerisinde, bu yönetsel mantalite ve hareket tarzı ile çözüm bulmak son derece zor görünüyor. 
 

Bugün günümüzde futbol pastası giderek büyüyor. Federasyon bu yasal değişimlerin getirdiği rüzgarla da kulüplere yeni kaynaklar yaratabilme başarısını en azından gösterebildi. Futbolun bir endüstri haline geldiği günümüzde, yeni yasal değişiklikler, TFF. yasasında bazı iyileştirmeler sağladı şüphesiz ki. Süper Lig’in ve Federasyon Kupası’nın isimlerinin satılmasının yanında, şans oyunlarından da ciddi gelirlerin Federasyona akması ve yeni sponsorluk sözleşmelerinin imzalanması, Türk Futboluna yeni kaynaklar yarattı.
 

Yasaların uygulayıcıları, yasaları en iyi ve en kötü biçimde uygulayabilirler. Bu nedenle yasa uygulayıcının amaç ve niyeti, uygulamanın da karakteristiğini ortaya koyar. Yeni düzenlemelerle Federasyon’un bazı sorunları aşması bekleniyordu ama beklenen gerçekleşmedi. Özellikle kulüplerin her birinin kendi amaç ve çıkarları doğrultusunda, Federasyona baskı ve zorlamalarda bulunmasının yanı sıra; diğer yandan Yönetimin bazı konu ve uygulamalarda basiret ve beceri yönünden arzu edilen iradeyi ortaya koyamaması, sorunları daha da içinden çıkılmaz bir noktaya getirdi. Futbol idaresinin eleştiri ve önerilere karşı gereken duyarlılık ve hassasiyeti gösterememesi de sorunların çözümünü zorlaştırdı. 
 

Başarıya yaklaşırken uzaklaşıyoruz 
 

Türk futbolu 2002 Dünya Kupası’ndan bu yana serbest düşüşte…En son kazandığımız Dünya Üçüncülüğü unvanından bu yana ne Avrupa’da, ne de diğer anakaralarda herhangi bir başarıya ne kulüp bazında, ne de ulusal takım bazında imza atamadık. Olayın vahim tarafı: düşüş ne yazık ki hala devam ediyor. Devam edecek gibi de görünüyor. Futbolun yapısal temelinde ciddi hatalar yapıyoruz. Hala Kıta Avrupası’nın çağdaş futbol aklını yakalayamadık. Kalıcı olabilecek başarılara bir türlü ulaşamıyoruz.
 

Oynadığımız tüm maçlar ve bugünkü ulusal takımımızın yapılanışı gösteriyor ki, başarıya giden yolda ortaya konulmuş, değişik varyasyonlardan oluşan sağlam bir stratejimiz yok. Had safhada konsantrasyon eksikliğimiz var. Sonuca yönelik etkin ve doğru stratejiler kuramıyoruz. Kendimize özgü bir model oluşturamıyoruz. Vizyonda ve misyonda çok ciddi sıkıntılarımız var. Kolektif oyun anlayışını saha içinde bir türlü uygulayamıyoruz. Ben-merkezci düşünce yapısı, egemen mental anlayışımızı oluşturuyor. Sistemsel sıkıntı eksiğimizi giderebilecek yeterli hamlelerde bulunamıyoruz. Hepimiz iyi bildiğimizi düşünüyor, hatalarımızdan ders çıkartamıyoruz. ‘’Case study’’ çalışması yapıp, daha sonraki maçlarımıza ışık tutacak analitik analizler yapamıyoruz. Sadece maç odaklı ve günü kurtaracak oyun eleştirisi ve analizlerin peşinden koşuyor; futbolun entelektüel birikimine katkı sağlayacak etkinlik ve üretkenlikte bulunmuyoruz. 
 

Futbolumuzda sorunlar birikiyor ama çözümlenemiyor 
 

Son günlerde Türk futbolu yönetsel, hukuksal, iktisadi, mali ve sosyal anlamda ciddi bir kaosun içinde yolunu bulmaya çalışıyor. Her kafadan, kulüpten ve futbol idaresinden çıkan farklı ve çatlak sesler, bu kargaşa ve kaosu biraz daha arttırıyor. Ortalık toz duman bulutu içinde kaldı. Bugün yaşanılanlar Türk futbolunun çözümü ertelenen birikmiş sorunlarının dışa vurumu…

• Futbol idaresinin kulüpler karşısındaki duruşunda ve vizyonunda sorunlar var.
• Kulüplerimizin kendi çıkarları doğrultusunda Federasyona manüplasyonları var
• Futbol Kulübü yöneticilerinin misyon ve vizyon konusunda ciddi sorunları var.
• Futbolumuzda dengesiz ve haksız bir rekabetin yol açtığı iktisadi ve mali sorunlar var.
• Futbol idaresinin örgütsel yapılanışından kaynaklanan hukuksal ve yönetsel yetersizlikleri var.

Yani dert çok, derman yok…Aslında bu sorunlara çare olacak çözüm yolları belli ve biliniyor olmasına karşın, kimse kendi menfaatlerinden taviz vermek istemiyor.  
 

Endüstriyel futbol aşamasına geçemedik 
 

Futbolumuz hızla endüstriyelleşirken, yöneticilerimiz hala konvansiyonel düşüncelerin girdabında, yol almaya çalışıyor. Vizyonları yetersiz. Misyonları lokal başarılara odaklı…Hala futbolun bir endüstri olduğunun farkında değiller. Kulüp yönetimleri, uzun vadeli strateji ve yarınları kurma yerine, günü kurtarmanın telaşı içinde yüz milyonluk bütçeleri yönetmenin yolunu arıyorlar. Taraftarın bilinç düzeyi de yöneticinin, futbolcunun bilinç düzeyinden daha ileri değil…
 

Oysa bugün futbolun tüm aktörlerinin ortak amaç ve hedefleri, Türk futbolunun sportif ve mali olarak, kalitatif ve kantitatif anlamda daha üst noktalara taşınması olduğu halde, bu bileşenlerin bugünkü yapılanış ve niteliksel yapıları ne yazık ki buna izin vermiyor. Türk futbolu, tüm ögeleriyle Avrupa’nın ve Dünyanın yükselen bir değeri olarak, endüstri haline gelen futboldan sportif ve mali anlamda maksimum payı alabilmenin yollarını aramalıydı… Türk futbolunun çıkar yolu buradan geçiyor…Yoksa önümüzdeki yıllarda Avrupa Kulüpleri ile rekabet edebilmemiz kesinlikle mümkün olamayacak. 
 

Son onbeş yılda futbol her yönüyle evrildi. Taraftarın, gelirlerin, futbolun, kulüplerin yapısı değişti. Hala futbolumuzun yönetsel mantalitesi bu değişimleri yakalayamadı. Tüm tehlike işte burada… 
 

Ben merkezci egolar sorunları algılamayı engelliyor 
 

Futbolun endüstriyel bir olgu olduğunu hala kavrayamadığımız için endüstriyel düşünemiyoruz. Konvansiyonel düşüncenin etkisi altında yolumuzu bulmaya çalışıyoruz. Yani belirli bir yöntem ve plana sahip olmaksızın; kişiye bağlı, kurumsallaşmamış, modeli ve felsefesi olmayan bir futbol anlayışından medet umuyoruz. Oysa endüstriyellik yüksek kalite, standart ve teknoloji demektir. Bu anlamda saha içinde ve dışında hızlı-seri düşünüp, sağlam stratejiler kurarak, standartı yakalayamıyoruz.  

Futbolumuzun yönetsel, iktisadi, mali, hukuksal ve pazarlama yönünden temel eksiklikleri bulunuyor. Rekabetçi dengenin üç büyük lehine kurulduğu, diğer takımların futbolumuzu domine edemediği bir futbol ligimizde yarışmacı kulüpler yaratmaya çalışıyoruz. Dengede rekabeti sağlayacak, yeteneklerimizi ortaya çıkartabilecek bir alt yapıyı henüz tam anlamıyla kuramadık. 

‘’Herkes başkasının sırtına basıp yükselme derdinde… Rakibe saygı yok; hep bana, hep bana… ‘En büyük’, ‘tek büyük’ lafları taraftar arasında hoş bir çekişme olabilir ama koskoca yöneticiler bundan başka bir şey görmez ve “Benim için her yol mubah, rakibim için günah” derse ortada ne rekabet, ne de hakça oyun kalır. “En büyük biziz” diye diye ülke futbolu küçülüyor.’’(İbrahim, ALTINSAY, ‘’Bu Güzelim Oyuna Kıymayın’’, Radikal, 19.01.2006) 
 

Futbol eğitiminde temel yapılanmayı gözardı ediyoruz 
 

Sonuçta iş gelip, fundamental eğitim eksikliklerimize dayanıyor. Bu yetersizliklerimizi görüp, buna göre gerekli aksiyomları almadan; futbolcumuzun, yöneticimizin, teknik adamımızın ve de futbol izleyicimizin entelektüel futbol birikimlerini geliştiremediğimiz sürece futbol başarıları bize ay kadar uzakta olacaktır. 
 

Türk Futbolu’nun içinde bulunduğu sportif ve mali başarısızlık üzerine çok derin analizler yapılabilir. Ancak genel olarak ifade edebilirim ki; Türk Futbolu kısa süre içinde çok şey yapabilmenin sıkıntılarını yaşıyor. Avrupa’nın iki yüzyıl da yaptığı sanayi devrimini biz Cumhuriyet dönemine sıkıştırmak durumunda kalmışız. Toplumsal anlamda üst yapısal oluşumlarda da aynı sıkıntıyı yaşadığımızı görüyoruz. Avrupalının belirli bir zaman aralığında yaptığını, biz kısa süre içinde yapmaya kalkışınca, bilişim alanımız daralıyor, sağlıklı düşünemiyor bir panik içinde çok şey yapmaya çalışıyoruz. Zaman kısıtı başımızın belası…Hal böyle olunca da ekonomiden politikaya varıncaya kadar tüm alt yapı ve üst yapı kurumlarımızı oluşturma sürecinde, bazı kurumları tam tesis etmeden (buna bir üst yapı kurumu olarak hukuksal ve yönetsel yapılanma gösterilebilir), katıldığımız uluslar arası yarışmalarda istenilen sonuçlara ulaşamıyoruz. Hiçbir şeyi sindirerek yapmaya zamanımız yok. Ya da böyle bir felsefeyi kendimize şiar edinmemişiz. 
 

Alt yapı olarak ta Avrupa ile yarışacak düzeyde olduğumuz tartışılabilir. Altyapı olarak kastettiğimiz sadece sportif tesisler anlamında yorumlanmamalı. Mali ve iktisadi anlamda olaya yaklaşmak gerekiyor. Avrupa’nın giderek büyüyen ve artan futbol gelirlerinden pay alabilmenin yolu, Avrupalıyla rekabet etmekten geçiyor. Ancak biz bu rekabetin neresindeyiz? Rekabeti sürdürebilecek ve yarışmacı turnuvalarda başarılı olabilecek mali-iktisadi alt yapılanmamız var mı? Bunları sorgulamamız gerekiyor. 
 

Futbolumuzu geliştirecek dengeli rekabet ortamını oluşturamadık 
 

Bugün ülkemiz futbolunda rekabetçi denge büyükler lehine bozulmuş vaziyette. Üç büyükleri koruyan ve kollayan bir sistem içinde kırk sekiz yılda sadece dört şampiyon çıkartabilmişiz. Futbolumuzdaki sportif, mali, yönetsel ve hukuksal temel sıkıntıların odak noktasını bu konu oluşturuyor.
 

‘’Dünya, ekonomik temeli gittikçe büyüyen futbolun eşitsiz ve denetimsiz büyüme sorunlarıyla, futbol aşkının yerini kar/zarar hesaplarının almasıyla uğraşıyor. Bizim sorunlarımız çok farklı. Dünya ligleri kapitalizmin sorunlarıyla uğraşıyorsa biz pre-kapitalizmde takılıp kalmışız. Ülke futbolu borca dayalı büyüme, hacıağa gibi harcama çağında hâlâ. Futbolun ekonomisi, ülkede sermaye ve reklam harcamaları artmasına karşın durakladı, yakında küçülmeye başlayacak.  

Nereden baksanız dört takımlı bir lig oynanıyor. Futbolun ekonomisinin temeli olan seyirci sayısı ve gelirleri düşüyor, dört takım dışında ürün satışı yok. Yayın haklarına verilen yıllık rakam sonraki ihale döneminde çıkar mı, çok şüpheli… Sponsorlar ürkütülüyor, işbirliği yaptıklarına pişman ediliyor.
 

Temel çözüm dört büyük kulübün UEFA kriterlerine uygun yapılara kavuşup öncülük yapmaları… Öteki kulüplerin de dört büyüğün düzeyine gelmesi sağlanmalı. Önce yönetimleri inanmalı buna, küçüklük kompleksinden kurtulmalı. Yayın, bahis, sponsorluk gelirleri kazananı ödüllendiren, küçükleri büyülten biçimde kullanılmalı… Eşitsizlikleri gidermek, futbolun değerini toptan korumak ve artırmak gerek.’’ (İbrahim, ALTINSAY, ‘’Bu Güzelim Oyuna Kıymayın’’, Radikal, 19.01.2006)

Türk Futbolunun Yapısal Sorunları ve TFF Seçimleri; Tuğrul AKŞAR; Ocak.2006, FESAM.ORG

Şu anda Haluk ULUSOY başkan ama ‘’şimdilik’’ başkan. Çünkü, Bakan M.Ali ŞAHİN, ULUSOY hakkında Başbakanlık Teftiş Kurulu’nca düzenlenmiş ve bazısı Adli Yargı’ya intikal etmiş dosyaların bulunması nedeniyle Başbakanlık Teftiş Kurulu Müfettişlerince, ‘’Başkan Haluk ULUSOY’un görevine devamda sakınca bulunduğu’’ yönünde bir rapor gelmesi veya beyanda bulunulması durumunda, yasanın ilgili maddesi gereğince TFF’nu Olağanüstü Genel Kurul’a çağıracağını ifade etmektedir. Her ne kadar Bakan’ın ULUSOY’u ‘’görevden alma’’ gibi bir yasal hakkı bulunmamakla birlikte, Türkiye futbol Federasyonu’nu Olağanüstü Genel Kurul’a çağırması sorunu çözecek mi ya da Türk Futbolunun kısa vadede önündeki belirsizliği ortadan kaldırabilecek mi onu hep birlikte göreceğiz. Zira Olağanüstü Genel Kurul’a gitmek Bakan için, Haluk ULUSOY’un dördüncü kez aday olamayacağından hareketle bir çıkış yolu gibi görünse de, sözkonusu genel kurul çağrısı, başkanlık seçim çağrısı olmayacağından bu konuda muallakta kalmaktadır. Çünkü, Olağanüstü Genel Kurul’a başkanlık seçimi için gidilebilmesi için yine genel Kurul’un çoğunluk oyunun sağlanması gerekecektir.  
 

ULUSOY’u başkan seçen bu genel kurul ve delege yapısı gözönüne alındığında, bu yönetsel ve hukuki yapıdan Haluk ULUSOY’un görevi bırakması konusunda ya da bu yönde bir Olağanüstü Genel Kurul kararı çıkacak mı? Bu da ayrı bir tartışma konusudur.

Futbol Erkini Elinde Bulunduran Devlet Her Zaman Müdahil Olur!
 

Çağımızın en popüler spor dallarından birisi olan futbol, geniş kitleleri etkileyen özelliği ve çekiciliğiyle, bugün dünya genelinde üç milyar insana ulaşabilen, dev bir gösteri endüstrisine dönüşürken; amaç ve işlev olarak uğradığı bu niteliksel değişim ve gelişim, onu kendi içinde iktisadi, mali ve hukuki olarak da yeniden yapılanmaya mecbur bırakmıştır.
 

Futbolun bugün endüstriyel anlamda ulaştığı en üst aşama olan profesyonellik, kendi iktisadi, mali ve hukuki değerlerini de yaratmıştır. Yaratılan katma değerin yüz milyar dolarlara ulaşması, futbolun üzerinde yükseldiği temel ekonomik ve mali dinamiklerin, hem ulusal hem de küresel anlamda, yazılı hukuk kurallarıyla düzenlenmesi gereksinimini de ortaya çıkartmıştır. Ancak bu düzenlemeler futbolun kendisinin organizasyonu ile sevk ve idaresine ilişkin yasal düzenlemeler şekline dönüştüğü durumlarda futbol erki otomatikman devletin tekeline geçmektedir. Futbol erkini elinde bulunduran devletin bu aşamada futbola müdahalesi kaçınılmaz olmaktadır. Çok açık yöntemlerle olmasa da zımni anlamda devlet bir şekilde futbola müdahil olabilmektedir. Ülkemizde bu anlamda 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca kurulmuş bulunan Türkiye Futbol Federasyonu Türk futbolunu sevk ve idare etmektedir.  
 

Oysa Avrupa’da bizde olduğu gibi bir yasa maddesiyle kurulmuş bir futbol idaresi bulunmamaktadır. Futbol idaresi buralarda, yarışmacı kulüplerin kendi aralarından çıkıp gelen doğal bir yapılanma olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle bu yapılara, Avrupa’da bizde olduğu üzere siyasetin açık ve doğrudan bir müdahalesi sözkonusu olamamaktadır. Ancak devlet çok doğal olarak, futbolun dışsal çevresine hukuki, iktisadi ve cezai olarak müdahale edebilir. Liglerde hangi takımın oynayacağına karar veremez ama, kulüpler-oyuncular ve buna benzer konularda meydana gelecek bir uyuşmazlıkta yargı mercii olabilir. Futbol etkinliğinden doğacak vergi tahsilatı için yasal düzenlemeler yapabilir. v.b.  
 

Yukarıda da belirttiğimiz üzere, futbolun kendi içsel dinamiklerinden doğan gelişmelere müdahale etmemek koşuluyla, dışsal-çevresel koşulların neden olduğu/olacağı gelişmelerin düzenlenmesi yasal yollardan devletçe yapılabilir. Bu anlamda giderek futbol kendi doğal hukukunu da yaratmıştır. Futbol kuralları yasayla teminat altına alınmış kurallar olmamakla birlikte; futbolun kendi içsel gelişimi içerisinde zaten kendi yaptırımlarını da oluşturmuş bulunuyor.