Doç.Dr.Kutlu Merih- 25 Ekim 2015 Geçen ay FIFA'ya ilişkin daha önceden iddia edilen rüşvet, yolsuzluk, irtikap gibi futbolla uzaktan yakınlığı bulunmayan konularda yeni kanıtlar, yeni deliller ve bulgulara ulaşıldı.

FIFA'daki çürümüşlüğü ve yozlaşmayı ortaya koyan bu son gelişmeler, FIFA'nın meşruiyetinin de sorgulanmasını yeniden gündeme getirdi. Benim kişisel görüşüm sekiz yıldan bu yana değişmedi.

Ben FIFA'nın örgütlenmesi ve hukuksal yapılanmasına ilişkin yaptığım incelemelerde, bu olumsuzlukları görmüş ve 23 Temmuz 2007'de ''FIFA'nın Meşruiyet Açığı ve Futbolda Ekümenlik''isimli bir makalede yayınlamıştım. (http://www.futbolekonomi.com/index.php/haberler-makaleler/yonetim/119-kutlu-merih/481-fifann-meruiyet-ac-ve-futbolda-ekuemenlik.html)

Daha sonra (2008'de) bu makalemi Tuğrul Akşar ile birlikte kaleme aldığımız Futbol Ekonomisi kitabımızda detayıyla ele alıp irdelemiştik.

Sonuçta gördük ki, FIFA'nın ekumenik yapısı, başındaki paragöz, üç kağıtçı bu futbol ahlaksızları için, kendi emellerini gerçekleştirme ve servetlerini futbolu kullanarak artırma konusunda bulunmaz bir nimetti. Nitekim de öyle oldu. Aslında bu yaşanılanlar benim için bir sürpriz olmadı. Zaten, FIFA'nın mevcut ekumenik örgütsel yapılanması,  bu tür ahlaksızlıklara olanak sağlayacak bir yapıda. Bu nedenle ben yaşanılanları sıradan bir olay olarak değerlendiriyorum. Hiç şaşırmadım. Aksine, böylesine masum ve güzel bir oyuna bu tür futbol dışı unsurların metastaz yapabileceğini hep yazdım, her platformda dile getirdim.  Bir organizasyonun denetim ve yönetim fonksiyonlarını çalıştırırken,  yönetim fonksiyonunun denetim fonksiyonunun üzerinde vesayet oluşturması, bu tür suiistimallerin gelişimine uygun ortam ve olanak sağlıyor. 

Sonuç ortada...Ne mi yapılmalı? Bu konudaki görüşlerim hala değişmedi. FIFA'nın bu sahte ekümenik yapısı devam ettiği sürece daha bir çok rüşvet, yolsuzluk olayına tanıklık edeceğiz. Blatter gider, bir başkası gelir. Hiç bir şey değişmez.

Sekiz yıl önce yazdığım makalemi tekrar sizlerle paylaşmak istiyorum. 

FIFA'nın Sahte Ekümenikliği

Dünya kupası organizasyonlarının bütün dünyada yarattığı heyecan ve 1974 te FIFA başkanı seçilen Joao HAVELANGE'nin makyavelist imperyal stratejileri bütün dünyada FIFA'nın bütün dünyada tartışılmasız patronu olduğu ve emir ve iradesinin dışında hiç bir ulus-devletin duramayacağı imajını yarattı. FIFA'nın kendisi de bunun gerçek olduğuna inanmaya başladı. HAVELANGE “Ben buraya futbol dene ürünü pazarlamak için geldim” diyordu: Gerçekten öyle yaptı ve çok da başarılı oldu. FIFA gelirleri inanılmaz oranda arttı. Futbolun karizması iş dünyasında itibar gördü. Futbol artık sadece bir sportif değil aynı zamanda finansal bir kompleks haline dönüştü. Bu da futbolu yönetmenin cazibesini çok arttırdı. Futbolda Makyavelizm, teşvik, şike ve diğer yolsuzluklar dünya çapında gözlenmeye başlandı. Sportif değerlerin koruyucusu olması gereken FIFA ne yazık ki "Makyavelizmin şampiyonu" haline geldi. 

FIFA kendisinden on yıl kadar önce kurulan IOC (Inernatıonal Olympic Committee) gibi uluslar arası "kar-amaçsız (non-profit)" ve "kamusal olmayan (non-government)" organizasyondur. Bu hali ile devletin ve siyasetin etkisi dışında ve kar-amaçsız olduğu için Pazar koşullarının da dışındadır. FIFA yönetiminde her üye federasyonun bir oyu vardır ve minik Faroe adaları ile dev Almanya aynı oya hakkına sahiptir. Şu anda Karadağ’ın katılımı ile 208 oy sahibi federasyon bulunmaktadır. Bu yapı yoksul ve desteğe muhtaç üçüncü dünya ülkelerini etkileyip oy sağlayarak FIFA yönetimini tekelleştirebilmeye olanak sağlamaktadır. FIFA sloganı: “Oyunun iyiliği için – For the good of the game” olduğu halde düzenin gerçekte kime iyilik ettiği oldukça kuşkuludur.

Beş Temel FIFA İlkesi 

1. 1.‘Uygun olan her yol’ ile futbolun gelişimini sağlamak  
2. 2.Maç organizasyonları ile ülkeler ve federasyonlar arasında “dostça ilişkiler” geliştirmek 
3. 3.Futbolda ırk, din ve politika ayırımı yapmamak
4. 4.Üye federasyonlar arasında oluşabilecek çatışmalar çözüm getirmek
5. 5.Bütün futbol federasyonlarını kontrol altında tutarak, futbolun istismar edilmesini ve uygun olmayan yöntem ve uygulamaları engellemek.
6.  

1. "Meşruiyet Açığı" tartışmasını yaratan ilke "Bütün federasyonları kontrol hakkında tutma"  olarak özetlenen beşinci ilkedir. Bu ilkenin dayandığı veya dayanabileceği herhangi bir uluslararası hukuk desteği bulunmamaktadır. FIFA bunu ulusal federasyonlarla imzaladığı "statü anlaşmaları" yapmak veya son Türkiye örneğinde görüldüğü gibi "FIFA'ya bağlılığı ulusal yasa sistemine sokarak perçinlemek" stratejisini uygulamaktadır. Gerçekte bütün federasyonların FIFA'da koparak kendi başların kupa düzenlemeleri en doğal haklarıdır. Bu yöntemin uygulanmayışının nedeni hukuki engel değil, oturmuş ve başarılı olmuş düzenleri bozmanın kimsenin yararına olmadığıdır. G-14 gurubu bu tür bir uygulama için Brüksel'de yoğun lobi çalışmalarına girmiş olduğu halde düzeni şimdilik bozmamayı kendi çıkarlarına uygun buluyor.
2.  

Bu yapılanma şeklinin sonucunda modern futbol oldukça Makyavelist bir görünüm sergilemekte ve en büyük skandallar futbolun en yaygın olduğu ülkelerde patlak vermektedir. FIFA'nın federasyonları kontrol etme kapasitesi futbolu da kontrol edebileceği anlamına gelmiyor ve giderek ticarileşen futbol bir yasal boşluğa doğru genişliyor. AB hukuk sistemine yansıyan bazı davalar aslında FIFA'nın futbolu düzenlemede ne kadar yetersiz kaldığını ortaya koyuyor. Bunun sonucunda hem ulusal ligler de hem de FIFA'nın kendisinde oldukça göze batan yolsuzluk olaylarının ortaya çıktığını görüyoruz. FIFA yönetimindeki yolsuzluklarla ilgili kitaplar yayınlandığı ve TV programları yayınlandığı halde FIFA bunları atlatabilmeyi ilginç bir şekilde başarabiliyor. 2002 yılında FIFA başkanı Sepp BLATTER in genel sekreteri yönetimin rüşvet ve yolsuzluk uygulamalarını belgeleri ile birlikte ortaya koyduğu halde, bu konuda açılan soruşturma sonuçsuz kalmış, yargı olayı geçiştirmiş ve BLATTER yasaların üzerinde (İsviçrede) bir konuma yükselmiştir.

Burada FIFA merkezinin İsviçre'de olması, İsviçre hukuk sistemine tabi bir NGO olması ve FIFA başkanının ve etkin yöneticilerinin İsviçreli olması nedeniyle İsviçre makamlarının kayıtsız kaldığı düşünülebilir. Ayrıca kuruluşun futbolu ticarileştirerek sağladığı milyarlarca dolarlık bütçeler de kendilerine bir tür dokunulmazlık satın almalarına olanak sağlamaktadır. Buna karşılık BOSMAN ve OULMERS davalarında yaşandığı gibi bu tür FIFA tasarruflarının AB Hukuku ve Müktesebatı ile uyuşmadığı açıkça ortadır. Bu olguyu Avrupa Birliği Adalaet Divanı (ECJ) bir içtihat konumuna dönüştürmüş durumdadır. "Spor AB Hukuku dışında bir olaydır fakat ticarete dönüşmüş her uygulama bire-bir yasal denetime tabi olmalıdır."  FIFA üçüncü dünya ülkelerinde işe yarayan şantaj tekniklerinin AB Hukuku karşısında ters tepeceğini daha önce vurgulamıştık, AB Komisyonu'nun son "Spor Üzerine Beyaz Rapor" çalışmasında açıkça söylendiği gibi "Spor AB Hukukunun konusudur" ve bu da FIFA'nın kendisini yasaların üstünde sayan "ekümeniklik"iddialarının sonudur.

FIFA ve Yolsuzluk

Bu kadar soylu amaçlar ortaya koyan küresel kuruluşlar nasıl oluyor da bu tür şaibeli yönetimlere sahip olabiliyor. Burada kar-amaçsız kuruluşlarda görülen yönetsel dengesizlikler devreye girmektedir. Aynı sorunlara gerçekte diğer kar-amaçsız kamusal kuruluşlarda da rastlanmaktadır. Kar maksimizasyonu yapılamayan durumlarda rant-maksimizasyonu yapılmakta ve olumlu finansal ortamlarda bu süreç giderek yöneticilerin kişisel rant maksimizasyonuna dönüşmektedir. Bu tür rant maksimizasyonu ise sahip oluna iktidarı korumak ve derinleştirmek sürecine dönüşüyor. Böylece evrensel bir fayda maksimizasyonu görünümü altında kişisel faydalar maksimize ediliyor. Bunu geçekleştirebilmek için de çıkar gurupları ve lobi gurupları ile yaygın ve derinlemesine ilişkiler geliştiriliyor.

Bu model gerçekte hükümetlere bağlı kamusal kuruluşlar için aşırı basit olsa da, FIFA gibi ulusal otorite kontrolünden yoksun kuruluşlarda oldukça fonksiyonel olarak çalışabiliyor. Artık “oyunun iyiliği için”sloganın “FIFA nın iyiliği için” hatta “Başkanın iyiliği için” şekline dönüştüğünü kolaylıkla söyleyebiliriz. Başkan bu iyiliği çevresi ile akıllıca paylaşabildiği zaman ortaya yıkılmaz bir "kurulu düzen (establishment)" çıkıyor. Örneğin TV Dünya Kupası TV yayın hakları başkanın çevresindekilere çok düşük sembolik değerler devredilebiliyor. Veya FIFA yönetimine tahsis edilen biletlerin karaborsada fahiş fiyatlarla satıldığını görüyoruz ve bir çok durumda bu olaylar son derece pasaklı bir şekilde yapılıyor ve belgeleniyor. 2002 Dünya Kupası İngiltere-İsveç maçı için Saitama Stadında bir blok İngiliz seyircinin elinde karaborsadan alınmış , üzerinde Muhammed Bin HAMMAM (FIFA İcra Komitesi  üyesi ve Katar Başkanı) damgası olan biletler vardı. BLATTER,  FIFA yönetimine geldikten sonra on milyonlarca dolarlık FIFA kaynağı yoksul ülke federasyonlarına destek adı altında aktarılıyor ve bu paraların nerede ve nasıl kullanıldığı kamu otoriteleri tarafından denetlenemiyor. Bu uygulamanın oy sahibi olan federasyonları son derece minnettar bıraktığı ve onları kurulu düzeni değiştirmek konusunda oldukça isteksiz yapacağı açık.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş