Recep Cengiz- 21 Şubat 2022 Türkiye’de güncelliğini yitirmeyen “hakem kararları ile taraftarların beklentileri arasında” yine bir gerilim var. 90 dakikalık bir oyunda hiçbir şey olmamış gibi bir hakem kararı apansız, "futbolun en önemli konusu" oluveriyor... Onu irdelemek, futbol insanlarının en acil işi haline geliyor.

Futbol insanları her hafta maç sonrası, adeta tik haline gelmiş gibi ne olduğu “... Yine mi hakem hatası” diye sorulabiliyor.

Bizde futbol insanı kimliği biraz yargıçlıkla özdeşleşiyor. Kendi yargılarımızın doğruluğundan emin olma alışkanlığımız var.

Yöneticilerin futbolu, antrenörlerin oyunu yönetme ve futbolcuların mağlubiyet hissine paralel artan hakemlere hükmetme arzusu (adeta tik haline gelmiş gereken nitelikleri karşılamadıkları vurgusu) hiç eksik olmuyor. Bir düşünüşü ortaya koymuyor. Ortada sadece yanlış mantık var. Sanki maçı değil maç boyunca hakemleri izliyorlar. Karşımızda anlamayı istemediğimiz oyun kuralları, anlamaya çalışmadığımız hakemler duruyor. Asıl şaşırtıcı olan, bu kişinin “niçin” hakem sıfatı taşıdığı, “nasıl” klasman yükseldiğidir.

Zaman zaman haklı eleştiriler olsa da (nalıncı keseri gibi her kendinden yana yonttuğu için) aynı zamanda yanılgılara da yol açıyor. Özellikle müsabaka bitiminde kim ekran karşısına çıksa (tartışmalı pozisyonları sormadan/soruşturmadan, sonuçlarını hesaplamadan) hakemleri eleştirmek zorunda hissediyor ve hakem hatalarını ortaya çıkardığı için futbolu en iyi kendisinin bildiğini sanıyor. Burada eleştirilerin genellikle oyun kuralları ve talimatlar çerçevesinde değil, hakem kararlarına verilen anlam üzerinden yapıldığı görülüyor.

Rakiplerine çamur atmadan, küçültmeden bir fikir verebilme becerisini kaybetmiş, eleştirileri hınç alma duygusuyla yer değiştirmiş yöneticiler kabak tadı vermeye başladı.

Birçok yönetici, antrenör ve futbolcunun kural bilgisinden yoksun kararları algılama, kavrama, anlatma, yansıtma yeteneğiyle ilgili olan abartılı hakem eleştirileri, artık doğru ya da yanlış seçenekleriyle sürdürülebilen bir tartışma olmaktan çıkmış görünüyorsa mesele, kimin neye ihtiyaç duyduğu ile ilgilidir. Galibiyette “şen şakrak” oyunun bir parçası olan mağlubiyette “taku rak” bir insan olmak çevresindekiler için son derece itici bir durumdadır. Kesin olan bir şey varsa o da yol açabilecekleri sorunlar bir yana, yanılgıya düştükleri bu düşünme biçiminin son derece faydasız ve zararlı olduğudur.

Bu anlamda gözden kaçırılmaması gereken iki nokta var: Birincisi, hakemlerin ‘nasıl’ hata yaptıklarını konuşuyoruz ama ‘neden’ hata yaptıkları hiç ilgi alanımıza girmiyor. Oysa ‘nedeni’ bilmek, güvensizliğin çözümü ve hakemliği saygın kılmak için yapılması gereken en önemli şeydir. Aksi halde nesnel olarak eleştirel konuşmakla problem çözmek mümkün değildir.

Hakem sorunsalı sadece “hatalar” üzerinden ele alındığında, azalmış motivasyon dürtüleri ile içsel kontrol düzenekleri arasındaki denge bozulduğu kaçınılmaz olabilir. Burada üzerinde durulması gereken şey anlatıcılarının düşünsel bir bozukluğu işaret eden sert ve acımasızlığı hakemler üzerinde baskıya dönüştüğünde “verilenler verilmeyenlere” hiçbir zaman denk gelmiyor. Adalet terazisinde “verilmeyen” kararların tarafı hep ağır basıyor. Üstelik hakemlerin ceza almasına neden olabiliyor ama hakemlerin daha özenli müsabaka yönetimine zemin oluşturmuyor. Örneğin, hakemlik tekniğini, saha içi iletişim düzeylerini, mental hazırlıklarını, kriz yönetimini, karar verme ve reaksiyon zamanlarını hiç konuşmuyoruz, eleştirilen hataların kaynağının bunlardan bir veya birkaçı olabileceğini (hatanın neden değil sonuç olduğunu) düşün(e) müyoruz.

İkincisi, her galibiyet, normalde mağlup tarafın eksik tarafını açığa çıkarır, ama bizde hep hakem hataları ön plana çıkarılıyor. Hakemleri eleştirmiyor, yargılıyoruz: Hakemler kötü, hakemler futbolun önüne geçiyor, hakemler art niyetli, hakemler başarılarımızı engelliyor, hakemler haksızlık yapıyor… gibi sağlıksız örnekler hakem eleştirilerinde hep aynı mantıkla hareket edildiğinden bilindik tekrara düşüldüğünü gösteriyor.

Hakem eleştirilerini dikkate almak kadar eleştirenlerin hangi duygusal ihtiyacın karşılığı olduğunun farkına varmak gerekiyor. Çünkü, hakem eleştirileri, aynı zamanda karşılanmamış ihtiyaçların göstergesidir. Burada, ihtiyaç nedir? Sorusunun cevabı önemlidir. Hakem kararları ile ihtiyaç ve isteklerin de sorgulanması gerekiyor.

Müsabakaların daha sağlıklı yönetilmesinde bu prensip yaşamsal öneme sahiptir. Müsabaka öncesinde tarafların dürüst yönetim beklentileri, müsabaka esnasında hakemlerin doğru ve tarafsız kararları ile eşleştiği zaman ‘güven’ ve ‘saygı’ kazanılmış olacaktır.

Hakemler her müsabaka öncesi, esnası ve sonrasında taraflara bu duyguyu koşulsuz ve karşılıksız vermek zorundadır. Bu bağlamda, hakem sorunlarının çözümünde ‘güven’ ve ‘saygının’ işlevselliğini (bu o kadar da kolay olmayabilir) kaybetmemelidir. Çünkü, futbol insanları bu iki temel erdemi hep hakemlerde görmek isteyecek, bu iki erdemden birisinin ya da ikisinin eksikliğini hakemlik ilke ve prensiplerine aykırı sayacaktır. Bu bağlamda hakemlerin otoritesini güçlendirecek ‘güven’, ‘saygı’nın nasıl kazanılacağını bilmek, hakemlik öğretisinin alfabesidir.{jcomments on}

Tweet

Tweetle                      Paylaş                        Paylaş